خمس معدن
فهرست این نوشتار:
خمس معدن
2 معدن
مسأله 1798 اگر از معدن طلا، نقره، سرب، مس، آهن، نفت، زغال سنگ، فیروزه، عقیق، زاج، نمک و معدنهای دیگر (1) چیزی بدست آورد در صورتی که به مقدار نصاب باشد، باید خمس آن را بدهد (2)
(1) (فاضل): نمک و هر چیزی که بر آن عنوان معدن صِدق کند..
(2) (بهجت): بنا بر أقوی باید خمس آن را بدهد؛ و بر خلاف منفعت کسب، خمس معدن را نمی‌تواند تا سر سال به تأخیر بیندازد.
(سیستانی): مسأله معدن مثل طلا، نقره، سرب، مس، آهن، نفت، زغال سنگ، فیروزه، عقیق، زاج، نمک و معدنهای دیگر از انفال است، یعنی مال امام علیه السلام می‌باشد، ولی اگر کسی چیزی از آن را استخراج نماید، در صورتی که شرعاً مانعی نباشد، می‌تواند آن را برای خود تملک کند، و چنانچه به مقدار نصاب باشد، باید خمس آن را بدهد.
(مکارم): مسأله واجب است خمس چیزی را که از معادن طلا، نقره، سرب، آهن، مس، زغال سنگ، نفت، گوگرد، فیروزه، نمک و معدنهای دیگر و انواع فلزات به دست می‌آورند بدهند.
[نصاب معدن]
مسأله 1799 نصاب معدن بنا بر احتیاط 105 مثقال معمولی نقره (1) یا 15 مثقال معمولی طلاست (2) یعنی اگر قیمت چیزی را که از معدن بیرون آورده، بعد از کم کردن مخارجی که برای آن کرده به 105 مثقال نقره (3) یا 15 مثقال طلا (4) برسد، بنا بر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد.
(1) (نوری): نقره سکه دار.. (2) (نوری): طلای سکه دار است.. (3) (نوری): نقره سکه دار.. (4) (نوری): طلای سکه دار..
(اراکی)، (بهجت): مسأله نصاب معدن 15 مثقال معمولی طلا ((بهجت): طلای سکه دار) است، یعنی اگر قیمت چیزی را که از معدن بیرون آورده، بعد از کم کردن مخارجی که برای آن کرده به 15 مثقال طلا ((بهجت): طلای سکه دار) برسد، باید خمس آن را بدهد.
(گلپایگانی)، (صافی): مسأله نصاب معدن 15 مثقال معمولی طلای سکه دار است، که مساوی با بیست مثقال شرعی است، یعنی اگر قیمت چیزی را که از معدن بیرون آورده ((گلپایگانی): بعد از کم کردن مخارجی که برای به دست آوردن آن مصرف کرده) به 15 مثقال طلا برسد، باید خمس آن را بدهد. ((صافی): و احتیاط آن است که مخارجی را که برای بدست آوردن، مصرف کرده، در مقام احتساب نصاب کم نکند و در مقام ادای خمس آنچه را پس از کم کردن این مخارج باقی می‌ماند، بدهد).
(خوئی)، (تبریزی): مسأله نصاب معدن 15 مثقال معمولی طلای مسکوک است، یعنی اگر قیمت چیزی را که از معدن بیرون آورده، [1] به 15 مثقال طلای مسکوک برسد، باید خمس آنچه را که پس از کم کردن مخارجی که کرده است باقی می‌ماند، بدهد.
———————————–
[1] (سیستانی): پس از کم کردن هزینه بیرون آوردن، به 15 مثقال معمولی طلای مسکوک برسد، مخارج بعدی آن از قبیل هزینه خالص سازی، از آن کسر می‌شود و خمس باقی را بدهد.
(فاضل): مسأله نصاب معدن (15) مثقال طلا می‌باشد؛ اگر مقدار معدن استخراج شده به مقدار مذکور برسد مستحب ّ است خمس آن را بدهد هر چند اگر مخارج آن را کسر کند از حد نصاب کمتر شود. و اگر مقدار معدن ِ استخراج شده بعد از کسر مخارجی که صرف آن شده به حد نصاب مذکور برسد واجب است خمس آن را بدهد.
(مکارم): مسأله احتیاط واجب آن است که نصاب معینی در [معدن] نیست، یعنی آنچه را از معدن استخراج می‌کنند کم باشد یا زیاد خمس دارد. مخارج و هزینه استخراج معدن و تصفیه آن (در صورتی که احتیاج به تصفیه دارد) و همچنین اجاره‌ای را که جهت معدن می‌پردازد از آن کم می‌شود و باقیمانده خمس دارد، ولی مخارج سال از درآمد معدن کسر نمی‌شود.
[اگر به نصاب نرسد]
مسأله 1800 استفاده‌ای که از معدن برده (1) اگر قیمت آن به 105 مثقال نقره یا 15 مثقال طلا نرسد (2)، خمس آن در صورتی لازم است که به تنهایی یا با منفعت‌های دیگر کسب او (3) از مخارج سالش زیاد بیاید.
(1) (بهجت): سودی که از معدن برده..
(2) (اراکی)، (گلپایگانی)، (صافی): اگر قیمت آن به 15 مثقال طلا نرسد..
(خوئی)، (سیستانی): چنانچه قیمت چیزی که از معدن بیرون آورده، به 15 مثقال طلای مسکوک نرسد..
(تبریزی): استفاده‌ای که از معدن برده چنانچه قیمت چیزی که از معدن بیرون آورده، به 15 مثقال طلای مسکوک نرسد..
(نوری): اگر قیمت آن به 105 ثثقال نقره سکه دار یا 15 مثقال طلای سکه دار نرسد..
(بهجت): اگر قیمت آن به 15 مثقال طلای سکه دار نرسد، بنا بر أقوی.. (3) (سیستانی): منفعت‌های دیگر او.. (مکارم): رجوع کنید به ذیل مسأله
(فاضل): مسأله آنچه را که از معدن استفاده شده است چنانچه به حدّ نصاب نرسد در صورتی که از مخارج سالیانه زیاد بیاید خمس آن واجب است.
[معدن گچ و آهک و گِل سرشور و گِل سرخ]
مسأله 1801 گچ و آهک و گِل سرشور و گِل سرخ، بنا بر احتیاط واجب از معدن محسوب است و خمس دارد.
این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست (گلپایگانی)، (صافی): مسأله احتیاط لازم در گِل سرشور و گچ و آهک و گِل سرخ اگر به حدّ نصاب برسد دادن خمس است پیش از خارج کردن مؤونه سال و اگر کمتر از نصاب باشد حکم سایر منافع سال را دارد.
(اراکی)، (خوئی)، (تبریزی): مسأله گچ و آهک و گِل سرشور و گِل سرخ از چیزهای معدنی نیست و کسی که اینها را بیرون می‌آورد، در صورتی باید خمس بدهد که آنچه را بیرون آورده، به تنهایی یا با منافع دیگر کسبش از مخارج سال او زیاد بیاید.
(سیستانی): مسأله گچ و آهک بنا بر احتیاط لازم حکم معدن بر آنها جاری است، پس اگر به حد نصاب برسند باید خمس آنها را بدون اخراج مؤونه سال بدهد.
(نوری): مسأله در گچ و آهک و گل سرشور و گل سرخ احتیاط واجب آن است که مانند معادن در نظر گرفته شود و اگر قیمت هر یک از آنها به حد نصاب رسید خمس آن را بدهد و اگر نرسد حکم منافع کسب را دارد.
(مکارم): مسأله گچ و آهک و گِل سرخ و مانند آن اگر به آنها معدن گفته شود باید خمس آن را بدهد، همچنین انواع سنگها.
[ خمس معدنی که مالک ندارد]
مسأله 1802 کسی که از معدن چیزی به دست می‌آورد، باید خمس آن را بدهد چه معدن روی زمین باشد، یا زیر آن، در زمینی باشد که ملک است (1)، یا در جایی باشد که مالک ندارد (2)
این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست
(1) (سیستانی): که مِلک اوست.. (2) (مکارم): استخراج کننده آن مسلمان باشد یا غیر مسلمان، بالغ باشد یا غیر بالغ؛ در تمام این صورتها باید خمس آن پرداخته شود و در صورتی که کودک باشد ولی ّ او می‌پردازد.
[بررسی نصاب]
مسأله 1803 اگر نداند چیزی را که از معدن بیرون آورده به 105 مثقال نقره یا 15 مثقال طلا (1) می‌رسد یا نه، بنا بر احتیاط واجب (2) باید به وزن کردن یا از راه دیگر، قیمت آن را معلوم کند.
این مسأله، در رساله آیات عظام: (بهجت) و (مکارم) نیست.
(1) (اراکی)، (گلپایگانی)، (صافی): به 15 مثقال طلا..
(نوری): به 105 مثقال نقره سکه دار یا 15 مثقال طلای سکه دار.. (2) [عبارت «بنا بر احتیاط واجب» در رساله آیات عظام: (گلپایگانی) و (صافی) نیست]
(خوئی)، (تبریزی): مسأله اگر نداند قیمت چیزی را که از معدن بیرون آورده به 15 مثقال طلای مسکوک می‌رسد یا نه [1] خمس ندارد و لازم نیست به وزن کردن یا از راه دیگر قیمت آن را معلوم کند.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
(فاضل): مسأله اگر شک کند که آنچه را خارج نموده است به حد نصاب رسیده است یا خیر، احتیاط واجب آن است که امتحان نماید یعنی از راه وزن کردن یا راههای دیگر قیمت آن را معلوم کند.
———————————–
[1] (سیستانی): احتیاط لازم آن است که چنانچه ممکن است به وزن کردن یا از راه دیگر، قیمت آن را معلوم کند و اگر ممکن نبود، خمس بر او واجب نیست.
[شراکت در معدن]
مسأله 1804 اگر چند نفر چیزی از معدن بیرون آورند (1)، چنانچه بعد از کم کردن مخارجی که برای آن کرده‌اند، اگر سهم هر کدام آنها به 105 مثقال نقره یا 15 مثقال طلا برسد (2)، باید خمس آن را بدهند.
(1) (فاضل): چنانچه سهم هر کدام آنها به 15 مثقال طلا برسد باید خمس آن را بدهد. (2) (اراکی): به 15 مثقال طلا برسد..
(نوری): به 105 مثقال نقره سکه دار یا 15 مثقال طلای سکه دار برسد..
(گلپایگانی)، (صافی): مسأله اگر چند نفر چیزی از معدن بیرون آورند، چنانچه ((گلپایگانی): بعد از کم کردن مخارجی که برای بدست آوردن آن مصرف کرده‌اند) قیمت آن به 15 مثقال طلا برسد اگر چه سهم هر کدام آنها این مقدار نباشد ((گلپایگانی): بنا بر احتیاط مستحب ّ (صافی): بنا بر احتیاط واجب) باید خمس آن را بدهند.
(خوئی): مسأله اگر چند نفر چیزی بیرون آورند، چنانچه قیمت آن به 15 مثقال طلای مسکوک برسد، [2] اگر چه سهم هر کدام آنها این مقدار نباشد باید خمس آن را بدهند.
———————————–
[2] (سیستانی): ولی سهم هر کدام آنها این مقدار نباشد، خمس ندارد.
(بهجت): مسأله اگر چند نفر با شراکت، معدن را استخراج کنند، چنانچه بعد از کسر هزینه استخراج، نصیب هر کدام به حدّ نصاب برسد باید خمس آن را بدهند، و بنا بر احتیاط واجب، اگر نصیب مجموع همه به حدّ نصاب برسد، باید هر کدام خمس نصیب خود را بدهد.
(مکارم): مسأله اگر چند نفر چیزی را از معدن استخراج کنند باید بعد از کم کردن مخارج خمس آن را بدهند، خواه کم باشد یا زیاد (بنا بر احتیاط واجب).
(تبریزی): مسأله اگر چند نفر چیزی از معدن بیرون آورند چنانچه قیمت سهم هر کدام به 15 مثقال طلای مسکوک برسد باید خمس آن را بدهند و در غیر این صورت سهم هر کدام از منافع کسب حساب می‌شود.
[ معدنی که در ملک دیگری است ]
1805 اگر معدنی را که در ملک دیگری است بیرون آورد (1) آنچه از آن به دست می‌آید، مال صاحب ملک است و (2) چون صاحب ملک برای بیرون آوردن آن خرجی نکرده، باید خمس تمام آنچه را که از معدن بیرون آمده بدهد (3)
این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست
(1) (گلپایگانی)، (صافی): بدون اجازه او بیرون آورد..
(فاضل): اگر معدنی را که در ملک دیگری است بدون اذن صاحب آن استخراج کنند..
(2) (خوئی)، (تبریزی): و در صورتی که به مقدار نصاب برسد..
(3) (مکارم): ولی اگر این کار به دستور او انجام گرفته هزینه آن بر عهده اوست و از درآمد معدن کم می‌شود.
(سیستانی): مسأله اگر معدنی را که در زیر زمین دیگری است بدون اجازه، با کندن زمین او بیرون آورد، مشهور فرموده‌اند که آنچه از آن به دست می‌آید، مال صاحب ملک است، ولی این مطلب خالی از اشکال نیست و احتیاط آن است که با هم مصالحه کنند، و چنانچه به مصالحه راضی نشوند به حاکم شرع مراجعه نمایند تا نزاع را فیصله دهد.
(نوری): مسأله معادن بطور کلّی جزء انفال است و استخراج آنها در زمان کنونی ما بدون اجازه فقیه جامع الشرایط و برنامه‌ای که از طرف وی مقرر می‌گردد جایز نیست و لازم است در این مورد با نظر او برنامه‌ای تنظیم و بر اساس آن عمل شود.
مسائل اختصاصی
(بهجت): مسأله 1419 لازم نیست که معدن را یک دفعه اخراج کند بلکه اگر مدّتی اعراض کند و دوباره مشغول شود نیز کافی است.
(بهجت): مسأله 1421 لازم نیست که معدن یکی باشد بلکه اگر متعدّد هم باشد و درآمد مجموع بعد از کسر هزینه به حدّ نصاب برسد خمس دارد و همچنین لازم نیست که معدن از یک نوع باشد، بلکه اگر از چند نوع هم باشد، خمس واجب است.
(مکارم): مسأله 1532 هرگاه معدن از معادن عظیمه و در اراضی مباح یا ملکی باشد حاکم شرع (مجتهد عادل) حق ّ دارد بر اخراج و صرف آن در مصارف مسلمین نظارت کند و در این صورت استخراج کنندگان باید نظر حاکم شرع را رعایت کنند.
(مکارم): مسأله 1533 اگر حکومت اسلامی معدنی را استخراج کند خمس به آن تعلق نمی‌گیرد.
(فاضل): مسأله 1855 اجیر گرفتن برای اخراج معدن جایز است و اجاره کننده، مالک معدن می‌شود در صورتی که اجیر به نحو خاص باشد یعنی جمیع منافع او یا منفعت مخصوصه خارج کردن، برای اجاره کننده باشد امّا اگر اجیر به نحو مطلق باشد، در صورتی که خودش قصد تملک کند، مالک می‌شود.
(فاضل): مسأله 1856 اگر معدن در زمین آبادی باشد که مسلمین آن را به زور و غلبه به دست آورده‌اند مانند اکثر اراضی ایران و عراق، چنانچه مسلمانی آن معدن را اخراج کند مالک می‌شود و احتیاط واجب این است که به اذن ولی ّ امر باشد، و باید خمس آن را بپردازد، و اگر غیر مسلمان اخراج کند مالک نمی‌شود. و اگر کافر معدنی را از زمینی که در حال فتح مسلمین، موات است اخراج کند مالک نمی‌شود.
- توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل، اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
مطابق نظر آيت الله خامنه اي
* خمس معدن
معادنی که توسط شخص خاصی یا با مشارکت اشخاص با یکدیگر استخراج می‌شود خمس در آن واجب است، مشروط بر این که آنچه آن شخص استخراج کرده و یا سهم هر یک از اشخاص که با مشارکت با یکدیگر اقدام به استخراج کرده‌اند بعد از کم کردن هزینه‌های استخراج و تصفیه، به مقدار بیست دینار طلا یا دویست درهم نقره یا معادل قیمت یکی از آن دو باشد.
توجه:
از شرایط وجوب خمس در معادن این است که شخص یا اشخاصی با مشارکت با یکدیگر آن را استخراج کنند، مشروط بر این که سهم هر یک به حد نصاب برسد و آنچه استخراج شده، ملک آنها شود، و معادنی که دولت استخراج می‌کند، نظر به این که ملک خاص شخص یا اشخاص نیست، بلکه ملک جهت است لذا شرط وجوب خمس را دارا نیست و در نتیجه جایی برای وجوب خمس بر دولت و حکومت باقی نمی‌ماند.
رساله آموزشی.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
حکم محاسبه خمس معدن [معدن]
پرسش :آیا به موادی که از معادن استخراج می شود خمس تعلق می گیرد؟
پاسخ :واجب است خمس چیزى را که از معادن طلا، نقره، سرب، آهن، مس، زغال سنگ، نفت، گوگرد، فیروزه، نمک و معدنهاى دیگر و انواع فلزات به دست مىآورند بدهند و احتیاط واجب آن است که نصاب معیّنى در آن نیست، یعنى آنچه را از معدن استخراج مىکنند کم باشدیا زیاد خمس دارد.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی .
- درآمدومنفعت ازراه غیرکسب وکار(هدیه…)
- خمس مهریه و ارث
- خمس صرفه جویی و قناعت در مخارج
- خمس کشاورزی و باغداری
- خمس فقیر
- خرید و فروش با پول و مال خمس داده نشده
- خمس معامله یا دریافت مال از کافر
- خمس افزایش قیمت سرمایه
- کسر ضرر و خسارت از خمس
- حکم مخارج و هزینه ها در بین سال خمسی
- خمس جهیزیه
- خمس سرمایه
- خمس مال مخلوط به حرام
- شراکت با افرادی که خمس نمی دهند
کلید: خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن خمس معدن[/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]
