حکم مخارج و هزینه ها در بین سال خمسی
فهرست این نوشتار:
حکم مخارج و هزینه ها در بین سال خمسی
خمس جهیزیه در نوشتار قبل مطرح شد از اینجا کلیک کنید و مطالعه نمایید.
[مصارف ضروری و مورد نیاز انسان مثل: خانه، ماشین،خوراک، پوشاک …]
مسأله 1775 آنچه از منافع کسب در بین سال به مصرف خوراک و پوشاک و اثاثیه و خرید منزل و عروسی و جهیزیه دختر (1) و زیارت و مانند اینها می‌رساند، در صورتی که از شأن او زیاد نباشد (2) و زیاده روی هم نکرده باشد، خمس ندارد (3)
(1) (گلپایگانی)، (صافی): اگر در وقتی تهیّه شود که معمولًا به تهیّه آن حاجت است..
(نوری): به شرط اینکه تهیه آن در موقعی است که بر حسب رسوم عرفی مورد حاجت است.. (خوئی)، (سیستانی): عروسی پسر و جهیزیه دختر..
(2) (فاضل): و در وقتی تهیّه شود که معمولًا تهیه آن مورد حاجت است..
(3) (سیستانی): در صورتی که از شأن او زیاد نباشد، خمس ندارد.
(زنجانی): مسأله آنچه از منافع کسب در بین سال به مصرف خورد و خوراک و پوشاک و اثاثیه و خرید منزل و عروسی پسر و مانند اینها می‌رساند خمس ندارد، ولی اگر بیش از مقداری باشد که برای امثال او متعارف است، مقدار زیادی خمس دارد؛ البتّه لازم نیست به حدأقل متعارف اکتفا شود، بلکه تمام مقدارهای گوناگون مخارج که متعارف است خمس ندارد.
(مکارم): مسأله هزینه زندگی خمس ندارد، یعنی آنچه را انسان از درآمدش در بین سال مصرف خوراک و پوشاک و مسکن و اثاث خانه و ازدواج و جهیزیه دختر و زیارت واجب یا مستحب ّ و بذل و بخشش و میهمانی و مانند آن می‌کند، چنانچه در آن زیاده روی نکرده باشد خمس ندارد و تنها آنچه در آخر سال اضافه می‌ماند خمس دارد.
مسائل اختصاصی
(بهجت): مسأله 1391 چیزهایی که در زندگی به آن احتیاج دارد، مانند خانه، اثاثیه و جهیزیه دختر اگر نمی‌تواند یک دفعه آن را تهیّه نماید ولی می‌تواند تدریجاً در طول چند سال آنها را تهیّه نماید خمس ندارد مثلًا اگر یک سال زمین را و در سال بعد قسمتی از وسایل ساختمان را بخرد که در این صورت اگر چه زمین یا آهن و آجر و یا سایر وسایل مدّتی بدون استفاده می‌ماند، خمس ندارد، حتی اگر پولی را برای تهیه اینها پس انداز نماید در صورتی که با آن پول در یک مرتبه نمی‌شود تمام آن چیز را خرید و در مدّت کمی، مثلًا دو سال و سه سال می‌تواند آن چیز را بخرد و عرفاً می گویند محتاج به آن چیز است و پس انداز کردن هم برای خریدن آن چیز باشد باز هم خمس ندارد؛ ولی اگر بخواهد بعد از مدّت طولانی مثلًا بعد از بیست سال آن چیز را بخرد بطوری که عرفاً نگویند فعلًا به آن محتاج است، در این صورت پولی که پس انداز کرده، اگر از یک سال گذشت خمس دارد.
(بهجت): مسأله 1392 اگر کسی در بعضی از مواردِ مخارج شک کند که جزء مخارج سال هست که مستثنای از خمس است یا نه، و تعیین آن به تحقیق و مانند آن ممکن نباشد، أظهر عدم تعلّق خمس در آن مورد است، ولی احتیاط مستحب ّ در ادای خمس می‌باشد.
(بهجت): مسأله 1393 اگر در سال سود عایدش گردید و وقت پرداخت خمس هم قبل از ماههای حج ّ باشد، باید خمس آن سود را بدهد، و اگر وقت پرداخت بعد از ماه حج ّ باشد و در همان سال مستطیع شد، می‌تواند این سود را در مخارج حج ّ مصرف کند، و امّا اگر سود مربوط به سالهای قبل باشد، باید خمس آن را بدهد جز آن مقدار از درآمد این سال که استطاعت او را تکمیل کرده، که از مؤونه حساب می‌شود، و اگر از روی معصیت در سال استطاعت حج ّ بجا نیاورد، بنا بر أظهر باید خمس مالی را که اختصاص به حج ّ داده شده بپردازد، و اگر تخمیس مال موجب بجا نیاوردن حجّی شود که بر او مستقرّ شده، بعید نیست از مؤونه سالی حساب شود که در آن می‌تواند حج ّ بجا آورد.
[خمس نذر و کفاره]
مسأله 1776 مالی را که انسان به مصرف نذر و کفّاره (1) می‌رساند، جزء مخارج سالیانه است و نیز مالی را که به کسی می‌بخشد یا جایزه می‌دهد (2) در صورتی که از شأن او زیاد نباشد، از مخارج سالیانه حساب می‌شود.
(1) (مکارم): و مانند آن..
(2) (زنجانی): به مقداری که متعارف است از مخارج سالیانه حساب می‌شود.
[خرج و هزینه های بدست آوردن سود کسب و کار خرج می کند]
مسأله 1774 خرج‌هایی را که انسان برای به دست آوردن فایده می‌کند (1) از فایده کسر می‌شود و خمس ندارد.
(1) (گلپایگانی)، (صافی): مانند دلالی و حمالی که عینش یا عوضش باقی نمی‌ماند جزء مخارج کسب است که اگر به خود آن خرجها خمس تعلق نگرفته از فایده کسب می‌توان جای آن گذاشت و آن مقدار را جزء فایده محسوب نکرد.
(خوئی)، (تبریزی)، (سیستانی): مانند دلّالی و حمّالی ((سیستانی): و همچنین نقصی که بر آلات و وسایل او وارد می‌شود)، می‌تواند از منفعت، کسر نماید و نسبت به آن مقدار، خمس لازم نیست.
(فاضل)، (بهجت)، (نوری): مانند دلّالی و حمّالی، می‌تواند جزء مخارج سالیانه حساب نماید ((نوری): و نسبت به مقدار آن، خمس واجب نیست).
(زنجانی): مانند دلّالی و حمّالی از منفعت کسر شده و نسبت به آن مقدار خمس لازم نیست.
(مکارم): مانند خرج باربری و دلالی و غیر آن جزء مخارج کسب حساب می‌شود
[خمس سفر حج و زیارت]
مسأله 1778 مالی را که خرج سفر حج ّ و زیارتهای دیگر می‌کند اگر مانند مرکب سواری باشد که عین آن باقی است و از منفعت آن استفاده شده، از مخارج سالی حساب می‌شود که در آن سال شروع به مسافرت کرده، اگر چه سفر او تا مقداری از سال بعد طول بکشد. ولی اگر مثل خوراکیها از بین رفته باشد باید خمس مقداری را که در سال بعد واقع شده بدهد.
(1) این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست
(1) (فاضل): اگر مثل خوراکیها از بین رفتنی باشد باید خمس مقداری را که سر سال خمس باقی مانده بدهد.
(گلپایگانی)، (صافی)، (نوری): مسأله مالی را که خرج سفر حج ّ و زیارتهای دیگر می‌کند از مخارج سالی حساب می‌شود که در آن سال شروع به مسافرت کرده، اگر چه سفر او تا مقداری از سال بعد طول بکشد.
(خوئی)، (تبریزی)، (سیستانی): مسأله مالی را که خرج سفر حج ّ و زیارتهای دیگر می‌کند، از مخارج سالی حساب می‌شود که در آن سال خرج کرده و اگر سفر او تا مقداری از سال بعد طول بکشد، آنچه در سال بعد خرج می‌کند باید خمس آن را بدهد.
(مکارم): مسأله همانگونه که اشاره شد هزینه سفر حج ّ یا زیارتهای مستحبّی اگر از درآمد همان سال باشد خمس ندارد و اگر ناچار باشد از چند سال قبل اسم نویسی کند و هزینه را بدهد جزء مخارج همان سالش محسوب می‌شود و خمس ندارد، نه در آن سال و نه در سالهای بعد.
(زنجانی): مسأله مالی را که خرج سفر حج ّ و زیارتهای دیگر بگونه ای که متعارف است می‌کند خمس ندارد.
[هزینه کردن از سود درآمد با وجود مال غیر مخمس]
مسأله 1779 کسی که از کسب و تجارت (1) فایده‌ای برده، اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست (2) می‌تواند مخارج سال خود را فقط از فایده کسب حساب کند (3)
(1) (سیستانی): یا غیر آنها.. (2) (نوری): مانند مالی که به او هبه کرده‌اند یا آن را از راه ارث بردن بدست آورده است..
شاید این مطالب را هم بپسندید:
(3) (زنجانی): اگر چه از مال دیگر برای مخارج خود صرف کرده باشد.
(بهجت): احتیاط این است که مخارج سال خود را از آن مال بردارد ولی أظهر این است که می‌تواند از در آمد سال هم حساب کند.
(مکارم): مسأله کسی که درآمدی از کسب و کار بدست آورده اگر مال دیگری هم دارد که خمس آن واجب نیست یا خمس آن را داده، می‌تواند آن دو را از هم جدا کند و مخارج سال خود را فقط از فایده کسب آن سال بردارد، امّا اگر مخارج خود را از پولی که خمس ندارد یا خمسش را قبلًا داده است بردارد، نمی‌تواند این مخارج را از درآمد آن سال کم کند.
مسأله اختصاصی
(بهجت): مسأله 1396 اگر کسی پولی را به صاحب منزلی بدهد برای این که در منزل او سکونت کند، اگر بدون این پول نیاز مسکن او تأمین نمی‌شود این پول جزء مؤونه سال او حساب می‌شود.
[خمس باقیمانده خوراکی مثل: برنج، روغن و مواد غذایی داخل یخچال …]
مسأله 1780 اگر از منفعت کسب، آذوقه‌ای (1) که برای مصرف سالش خریده، در آخر سال زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد (2) و چنانچه بخواهد قیمت آن را بدهد در صورتی که قیمتش از وقتی که خریده زیاد شده باشد باید قیمت آخر سال را حساب کند (3)
(1) (خوئی)، (تبریزی): اگر از منافع کسبش آذوقه‌ای..
(گلپایگانی)، (صافی)، (زنجانی): اگر آذوقه‌ای..
(سیستانی): اگر از منافعش آذوقه‌ای.. (2) (اراکی)، (بهجت): بقیّه مسأله ذکر نشده.
(3) (زنجانی): چنانچه بخواهد قیمت آن را بدهد، هر وقت خمس را ادا می‌کند قیمت آن زمان را باید حساب کند. برای محاسبه خمس می‌توان هر مال را جداگانه حساب کرد، بنا بر این کسی که برای خود سالی قرار داده است، اگر قبل از آن آذوقه تهیّه کرده باشد که هنوز بر آن سال نگذشته، می‌تواند خمس آن را ندهد.
(مکارم): مسأله اگر از درآمد کسب و کار، آذوقه‌ای برای مصرف سالش خریده، چنانچه چیزی در آخر سال از آن زیاد بماند باید خمس آن را بدهد و احتیاط این است که حتی اشیاء کم اهمّیت را مانند مختصر مواد غذایی اضافی و امثال آن را هر چه هست حساب کند و باید توجّه داشت که اگر می‌خواهد قیمت آنها را بدهد باید قیمت همان آخر سال را در نظر بگیرد خواه کمتر از خرید باشد یا بیشتر.
[خمس وسایل و اثاثیه ]
مسأله 1781 اگر از منفعت کسب، پیش از دادن خمس، اثاثیه‌ای برای منزل بخرد (1) چنانچه در بین سال احتیاجش از آن برطرف شود، واجب است که خمس آن را بدهد (2) و همچنین است زیور آلات زنانه، اگر در بین سال وقت زینت کردن زنها به آنها بگذرد.
(1) (بهجت): که خود آن اثاثیه باقی است و از آن استفاده می‌نمایند، خمس آن واجب نیست.
(زنجانی): و سپس احتیاجش از آن برطرف شود، چنانچه احتمال دهد که تا یکسال بعد از برطرف شدن احتیاج وی، صرف مخارج زندگی می‌کند می‌تواند آن را تا یکسال نگهدارد و اگر چنین احتمالی نمی‌دهد باید بلا فاصله خمس آن را بدهد، به هر حال اگر بعد از گذشت سال در مخارج صرف نکند، باید خمس آن را بدهد، و همچنین است زیور آلات زنانه که وقت زینت کردن زن به آنها گذشته باشد.
(2) (اراکی): بنا بر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد..
(خوئی): هر وقت احتیاجش از آن برطرف شد، احتیاط مستحب ّ آن است که خمس آن را بدهد. و همچنین است زیور آلات زنانه، در صورتی که وقت زینت کردن زن با آنها گذشته باشد.
(تبریزی): هر وقت احتیاجش از آن برطرف شد، لازم نیست که خمس آن را بدهد و همچنین است زیور آلات زنانه، در صورتی که وقت خریدن، زینت کردن زن با آنها نگذشته باشد.
(گلپایگانی): مسأله اگر از منفعت کسب، پیش از دادن خمس، اثاثیه‌ای برای منزل بخرد، و در بین همان سال، احتیاجش از آن برطرف شود اگر زاید بر مخارج سال باشد خمس آن را باید [1] بدهد و همچنین است زیور آلات زنانه؛ ولی اگر در سالهای بعد رفع احتیاجش از آنها بشود خمس آن واجب نیست.
[2] (فاضل): مسأله اگر از درآمد سال و منفعت کسب (بدون پرداخت خمس) وسیله‌ای که مورد نیاز اوست بخرد و استفاده کند و در همان سال احتیاجش برطرف شود و تا آخر سال خمس بماند واجب است خمس آن را بدهد و اگر احتیاجش به این وسیله در سالهای بعد برطرف شود (یعنی در طول سال خرید به آن احتیاج داشته) لازم نیست خمس آن را بدهد. زیور آلات زنانه هم همین حکم را دارد یعنی اگر سال پس از خرید دیگر به آن نیاز نداشته باشد یا وقت زینت آنها گذشته باشد لازم نیست خمس آن را بدهد.
(مکارم): مسأله اگر در اثناء سال وسایل مورد نیاز خود را بخرد خمس ندارد و اگر بعداً از
———————————–
[1] (من صافی): بنا بر احتیاط..
[2] (من صافی): اگر در سالهای بعد رفع احتیاجش از آنها بشود، رعایت این احتیاط لازم نیست. آن وسایل بی نیاز شود خمس دادن آن لازم نیست، همچنین زیور آلات زنانه اگر بعد از گذشتن سن و سالی از زن، مورد نیازش نباشد خمس به آن تعلق نمی‌گیرد، ولی احتیاط مستحب ّ آن است که خمس این وسایل یا زیور آلات را بدهد.
(نوری): مسأله اگر از منفعت کسب، پیش از دادن خمس، اثاثیه‌ای را که مورد احتیاجش می‌باشد برای منزل بخرد، چنانچه در بین همان سال احتیاجش از آن برطرف شود بطوری که در آخر سال، زائد بر مخارج سال محسوب شود باید خمس آن را بدهد و مثل آن است زیور آلات زنانه، ولی اگر بعد از انقضای سال احتیاجش از آن رفع شود خمس آن واجب نیست.
(سیستانی): مسأله اگر از منافع پیش از دادن خمس اثاثیه‌ای برای منزل بخرد، اگر احتیاجش پس از سال منفعت برطرف شد، لازم نیست خمس آن را بدهد؛ و همچنین اگر در میان سال احتیاجش برطرف شد ولی آن چیز از چیزهایی باشد که معمولًا برای سالهای بعد گذاشته می‌شود مانند لباسهای زمستانی و تابستانی، خمس ندارد؛ و در غیر این گونه چیزها، اگر در بین سال احتیاجش از آن برطرف شد، احتیاط واجب آن است که خمس آن را بدهد. و زیور آلات زنانه در صورتی که وقت زینت کردن زن با آنها گذشته باشد نیز خمس ندارد.
مسائل اختصاصی
(بهجت): مسأله 1399 کفن و بُرد یمانی و قبری که از سود بین سال قبل خرید می‌کنند، وقتی سال بر آنها گذشت، باید خمس آن را بدهند و اگر یک بار خُمس آن را بدهند در سالهای بعد خمس تعلق نمی‌گیرد.
(بهجت): مسأله 1400 اگر شخصی نتواند خرج سال خود را تأمین کند و سر سال پول و یا چیزهایی از مؤونه در خانه زیاد بیاید، می‌تواند آنها را در مخارج مورد نیاز صَرف کند و خمس ندارد.
(بهجت): مسأله 1401 سرمایه و آلاتی را که در وقت کسب به آنها و یا تکمیل آنها نیاز دارد اگر از پولی تهیّه کند که باید خمس آن را بدهد، حکم همان پول را دارد، و اگر از پولی مثل ارث تهیّه شده باشد خمس ندارد، و اگر از دستمزد کاری که کرده سرمایه یا آن وسایل را تهیّه کند، در صورتی که در همان سال ِ کسب با آن سرمایه و وسایل، مقصودی عقلایی و متناسب با شأن خود دارد، اصل سرمایه و وسایل خمس ندارد، ولی واجب است خمس سودی که از آنها می‌برد بدهد، و این که گفته شد سرمایه خمس ندارد منظور، آن مقدار از سرمایه است که زندگی مطابق شأن او بدون آن تأمین نمی‌شود پس اگر سرمایه زیادتر از این بود آن مقدار زیادتر خمس دارد.
(بهجت): مسأله 1402 در مواردی که برای کم کردن اجاره منزل، دادن قرض شرط می‌شود، اگر بدون این پول نیاز مسکن او تأمین نمی‌شود، این قرض خمس ندارد حتی اگر چند سال در دست صاحب منزل باقی بماند.
(مکارم): مسأله 1507 کتاب‌هایی را که طلاب علوم دینی یا غیر آنها از در آمد کسب و کار می‌خرند چنانچه مورد نیازشان باشد خمس ندارد، ولی اگر فعلًا نیازی به آن ندارند و مقصودشان استفاده در آینده است خمس به آن تعلق می‌گیرد (مقصود از نیاز این نیست که همه روز یا همه ماه از آن استفاده کند بلکه اگر در تمام طول سال نیز از آن استفاده نکند، ولی وجود آن کتاب برای مواقع ضروری در کتابخانه لازم است، نیاز محسوب می‌شود) همچنین وسایلی مانند اسباب آتش نشانی در جاهایی که بیم آتش سوزی است یا داروهای ضروری و کمکهای اولیه در خانه جزء هزینه‌های زندگی محسوب می‌شود و خمس ندارد هر چند اتفاقاً در تمام سال از آنها استفاده نشود.
- توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل، اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
لینک کوتاه مطلب: http://goo.gl/SrJstG
*- ضمنا شما می توانید از اینجا مشترک خبرنامه سایت شوید و جدید ترین مطالب را دریافت کنید.
- خمس
- خمس درآمد و منفعت
- درآمدومنفعت ازراه غیرکسب وکار(هدیه…)
- خمس مهریه و ارث
- خمس صرفه جویی و قناعت در مخارج
- خمس کشاورزی و باغداری
- خمس فقیر
- خرید و فروش با پول و مال خمس داده نشده
- خمس معامله یا دریافت مال از کافر
- خمس افزایش قیمت سرمایه
- کسر ضرر و خسارت از خمس
کلید: حکم مخارج و هزینه ها در بین سال خمسی حکم مخارج و هزینه ها در بین سال خمسی حکم مخارج و هزینه ها در بین سال خمسی حکم مخارج و هزینه ها در بین سال خمسی حکم مخارج و هزینه ها در بین سال خمسی حکم مخارج و هزینه ها در بین سال خمسی حکم مخارج و هزینه ها در بین سال خمسی حکم مخارج و هزینه ها در بین سال خمسی حکم مخارج و هزینه ها در بین سال خمسی حکم مخارج و هزینه ها در بین سال خمسی حکم مخارج و هزینه ها در بین سال خمسی حکم مخارج و هزینه ها در بین سال خمسی
