خمس گنج
فهرست این نوشتار:
خمس گنج
لازم به ذکر است گنجی که افراد در زمینی که مالک آن هستند پیدا می‌کنند، مطابق نظر تمام مراجع تابع مقررات نظام جمهوری اسلامی است، بر همین اساس اگر ارزش ملی داشته باشد، یا قانونی در این زمینه داشته باشد باید رعایت شود.
3 گنج
مسأله 1806 گنج مالی است که در زمین یا درخت یا کوه یا دیوار پنهان باشد و کسی آن را پیدا کند و طوری باشد که به آن، گنج بگویند.
(مکارم): مسأله «گنج» مالی است که در زیرزمین، یا کوه، یا دیوار، یا درون درخت پنهان کرده باشند و در عرف به آن گنج گویند.
(سیستانی): مسأله گنج، مالی است منقول که مخفی شده و از دسترس افراد خارج شده است و در زمین یا درخت یا کوه یا دیوار پنهان باشد و بودن ِ آن در آنجا معمول نباشد.
[پیدا کردن گنج در زمینی که صاحب ندارد]
مسأله 1807 اگر انسان در زمینی که ملک کسی نیست (1) گنجی پیدا کند (2) مال خود اوست و باید خمس آن را بدهد (3)
(1) (سیستانی): یا موات است و خود او با احیاء، مالک شده است، گنجی پیدا کند، می‌تواند آن را برای خود بردارد ولی باید خمس آن را بدهد.
(2) (مکارم): و مالک آن گنج به هیچ وجه شناخته نیست..
(3) (خوئی)، (صافی): لکن در صورتی که آن گنج غیر از طلا و نقره باشد وجوب خمس در آن بنا بر احتیاط است.
(تبریزی): اگر چه گنج غیر از طلا و نقره باشد.
[نصاب گنج ]
مسأله 1808 نصاب گنج 1051 مثقال نقره یا 15 مثقال طلا است (2) یعنی اگر قیمت چیزی را که از گنج به دست می‌آورد (3) بعد از کم کردن مخارجی که برای آن کرده به 105 مثقال نقره یا 15 مثقال طلا برسد (4) باید خمس آن را بدهد.
(1) (فاضل)، (نوری): بنا بر احتیاط..
(2) (اراکی): نصاب گنج 15 مثقال طلاست..
(3) (مکارم): به این مقدار برسد خمس آن واجب است، امّا اگر کمتر از آن باشد خمس آن واجب نیست و اگر قیمت آن به پانزده مثقال طلا نرسد ولی به 105 مثقال نقره برسد باز خمس آن واجب است و همچنین عکس آن. [و] هرگاه برای استخراج گنج، مخارجی کرده، مقدار آن را کم می‌کند و خمس بقیّه را می‌دهد.
(بهجت): بعد از کم کردن هزینه اخراج به 105 مثقال نقره سکه دار یا 15 مثقال طلای سکه دار برسد باید خمس آن را بدهد و در تعلّق ِ خمس به گنج نیز گذشتن ِ سال معتبر نیست.
(4) (اراکی): به 15 مثقال طلا برسد..
(فاضل)، (نوری): به 105 مثقال نقره سکه دار یا 15) مثقال طلای سکه دار برسد، بنا بر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد.
(گلپایگانی)، (صافی): مسأله نصاب گنج در غیر طلا و نقره بنا بر احتیاط 105 مثقال نقره سکه دار یا 15 مثقال طلای سکه دار است یعنی اگر قیمت چیزی را که از گنج بدست می‌آورد، بعد از کم کردن مخارجی که برای آن کرده به یکی از این دو نصاب برسد، بنا بر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد و امّا نصاب گنج طلا، 15 مثقال طلای سکه دار و گنج نقره 105 مثقال نقره سکه دار است.
(خوئی)، (تبریزی): مسأله نصاب گنج اگر نقره باشد 105 مثقال نقره مسکوک و اگر طلا باشد 15 مثقال طلای مسکوک است و اگر از غیر طلا و نقره باشد نصاب را با یکی از طلا یا نقره ملاحظه نمایند.
(سیستانی): مسأله نصاب گنج 105 مثقال نقره مسکوک و یا 15 مثقال طلای مسکوک است، یعنی اگر قیمت چیزی را که از گنج به دست می‌آورد مساوی با قیمت یکی از این دو باشد، خمس در آن واجب است.
[ گنج در زمینی که از دیگری خریده است]
مسأله 1809 اگر در زمینی که از دیگری خریده گنجی پیدا کند و بداند مال کسانی که قبلًا مالک آن زمین بوده‌اند نیست، مال خود او می‌شود و باید خمس آن را بدهد ولی اگر احتمال دهد که مال یکی از آنان است (1) باید (2) به او اطلاع دهد و چنانچه معلوم شود مال او نیست، باید (3) به کسی که پیش از او مالک زمین بوده اطلاع دهد و به همین ترتیب (4) به تمام کسانی که پیش از او مالک زمین بوده‌اند خبر دهد و اگر معلوم شود مال هیچ یک آنان نیست (5) مال خود او می‌شود و باید خمس آن را بدهد.
(1) (مکارم): بنا بر احتیاط واجب باید به مالک قبلی اطلاع دهد؛ چنانچه معلوم شود مال او نیست به کسی که پیش از او، مالک آن زمین بوده اطلاع می‌دهد و به همین ترتیب به تمام کسانی که پیش از او مالک زمین بوده‌اند و آنها را می‌شناسد خبر می‌دهد، اگر معلوم شود مال هیچ یک از آنان نیست مال خود او می‌شود و باید خمس آن را بدهد.
(2) (خوئی)، (تبریزی): بنا بر احتیاط واجب باید.. (3) [کلمه «باید» در رساله آیات عظام: (خوئی) و (تبریزی) نیست] (4) (گلپایگانی)، (صافی): بنا بر احتیاط لازم..
(فاضل): بنا بر احتیاط واجب..
(5) (تبریزی): اگر معلوم نشود مال آنان است..
(بهجت): مسأله اگر در زمینی که از دیگری خریده گنجی پیدا کند و احتمال بدهد که مال فروشنده است، باید به او اطّلاع دهد و اگر آن فروشنده ادّعا کرد که مال اوست و راست گفتن او محتمل بود، به او داده می‌شود، و اگر گفت مال من نیست بنا بر احتیاط واجب به فروشنده قبل از او اطّلاع داده می‌شود، و اگر هیچ کدام از فروشندگان مدّعی مالکیّت نبودند، مال ِ پیدا کننده است و خمس آن بر او واجب می‌شود، و همچنین است در موردی که گنج در ملک دیگری پیدا شود، اگر چه احتیاط مستحب ّ آن است که همه را صدقه بدهد تا در مواردی که بین خمس و صدقه مشترک است مصرف شود.
(سیستانی): مسأله اگر در زمینی که از دیگری خریده یا با اجاره و مانند آن تصرّف کرده است، گنجی پیدا کند که شرعاً متعلّق به مسلمان یا ذمی ّ نباشد، یا اگر باشد مربوط به زمانهای بسیار قدیم باشد، که این قدمت موجب عدم احراز وجود وارثی برای او بشود، می‌تواند آن گنج را برای خود بردارد ولی باید خمس آن را بدهد؛ و اگر احتمال دهد که مال مالک قبلی است در صورتی که بر زمین و همچنین بر گنج یا جای آن به تبعیت زمین دست داشته است، باید به او اطلاع دهد؛ پس اگر آن را ادّعا کند، باید تحویل دهد و اگر ادّعا نکند، به کسی که پیش از او مالک زمین بوده و بر او دست داشته اطلاع دهد، و به همین ترتیب به تمام کسانی که پیش از او مالک زمین بوده‌اند و بر آن دست داشته‌اند، خبر دهد و اگر هیچ کدام، آن را ادّعا نکنند و نداند که تعلّق به مسلمان یا ذمّی ِ غیر قدیم دارد می‌تواند آن را برای خود بردارد ولی باید خمس آن را بدهد.
[ نصاب گنج متعدد]
مسأله 1810 اگر در ظرفهای متعددی که در یک جا دفن شده مالی پیدا کند (1) که قیمت آنها روی هم 105 مثقال نقره یا 15 مثقال طلا باشد (2) باید (3) خمس آن را بدهد (4) ولی چنانچه در چند جا گنج پیدا کند، هر کدام آنها که قیمتش به این مقدار برسد (5) خمس آن واجب است (6) و گنجی که قیمت آن به این مقدار نرسیده خمس ندارد.
این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست
(1) (سیستانی): اگر در یک زمان، در جاهای متعدّدی، گنجی پیدا کند..
(2) (اراکی)، (فاضل): روی هم 15 مثقال طلا باشد..
(خوئی)، (تبریزی): روی هم 105 مثقال در نقره یا 15 مثقال در طلا باشد..
شاید این مطالب را هم بپسندید:
(نوری): روی هم 105 مثقال نقره سکه دار یا 15 مثقال طلای سکه دار باشد..
(3) (نوری): بنا بر احتیاط واجب باید..
(4) (سیستانی): ولی اگر در زمانهای مختلف گنج پیدا کند، پس اگر فاصله زیاد نباشد، قیمت همه آنها روی هم باید محاسبه شود و اگر فاصله زیاد باشد، هر کدام جداگانه محاسبه می‌شود.
(5) (مکارم): خمس دارد و لازم نیست آنها را روی هم حساب کند.
(6) (نوری): بنا بر احتیاط خمس آن واجب است..
[شراکت در گنج ]
مسأله 1811 اگر دو نفر گنجی پیدا کنند که قیمت سهم هر یک آنان به 105 مثقال نقره یا 15 مثقال طلا برسد (1) باید خمس آن را بدهند.
این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست
(1) (اراکی): به 15 مثقال طلا برسد..
(گلپایگانی)، (صافی): مسأله اگر دو نفر گنجی پیدا کنند که قیمت آن به 105 مثقال نقره یا 15 مثقال طلا برسد [1] اگر سهم هر یک آنان به این مقدار نباشد، بنا بر احتیاط مستحب ّ خمس آن را بدهند.
(خوئی): مسأله اگر دو نفر گنجی پیدا کنند که قیمت آن به 105 مثقال در نقره یا 15 مثقال در طلا برسد، [2] اگر چه سهم هر یک آنان به این مقدار نباشد، باید خمس آن را بدهند.
(فاضل): مسأله اگر دو نفر گنجی پیدا کنند چنانچه قیمت آن به 15 مثقال طلای مسکوک برسد اگر چه سهم هر کدام آنها این مقدار نباشد باید خمس آن را بدهند.
(مکارم): مسأله اگر دو یا چند نفر گنجی پیدا کنند همه در آن شریکند و طبق قراردادی که دارند عمل می‌کنند و سهم هر یک به حدّ نصاب برسد خمس دارد.
(نوری): مسأله اگر دو نفر گنجی پیدا کنند در صورتی بر هر یک از آنها خمس آن واجب است که قیمت سهم هر یک آنان به 105 مثقال نقره یا 15 مثقال طلای سکه دار برسد.
———————————–
[1] (سیستانی): ولی سهم هر یک از آنان به این مقدار نباشد، لازم نیست خمس آن را بدهند.
[2] (تبریزی): اگر سهم هر یک آنان به این مقدار نباشد از ارباح مکاسب حساب می‌شود.
آن بیابد مال خود اوست، نه مال صیّادی که قبلًا آن را صید کرده و به دیگری فروخته و نه مال فروشندگان قبل از او و احتیاط مستحب ّ آن است که خمس آن را بدهد. (5) (فاضل): ولی اگر ماهی بخرد و در شکم آن گوهری بیابد مال خود اوست و لازم نیست به فروشنده و صیاد خبر دهد و بنا بر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد.
[گنج در شکم حیوان]
مسأله 1812 اگر کسی حیوانی را بخرد (1) و در شکم آن مالی پیدا کند چنانچه احتمال دهد که مال فروشنده است، بنا بر احتیاط واجب (2) باید به او خبر دهد و اگر معلوم شود مال او نیست، باید (3) به ترتیب، صاحبان قبلی آن را خبر کند و چنانچه معلوم شود که مال هیچ یک آنان نیست (4) اگر چه قیمت آن 105 مثقال نقره یا 15 مثقال طلا نباشد، بنا بر احتیاط واجب باید خمس آن را بدهد (5)
(1) (فاضل): اگر کسی دابه ای را بخرد..
(صافی): اگر کسی حیوانی را از قبیل چهارپایان بخرد.. (2) [عبارت «بنا بر احتیاط واجب» در رساله آیات عظام: (گلپایگانی)، (صافی) و (فاضل) نیست] (3) (گلپایگانی)، (صافی): بنا بر احتیاط لازم باید..
(فاضل): بنا بر احتیاط واجب باید..
(4) (اراکی): خمس آن واجب نیست، مگر آن که از مخارج سالش زیاد بیاید.
(صافی): ظاهر آن است که حکم فایده و ربح دارد و اگر حیوان از قبیل ماهی باشد لازم نیست به فروشنده خبر دهد و حکم فایده و ربح را دارد، هر چند احتیاط در هر دو صورت الحاق آن در حکم به گنج است بدون رعایت نصاب.
(نوری): حکم منافع کسب را دارد.
(مکارم): مال خود او می‌شود و احتیاط مستحب ّ آن است که خمس آن را شبیه خمس معدن بدهد خواه به اندازه نصاب باشد یا نه. هرگاه کسی ماهی خریداری کند و گوهری در دل
(خوئی)، (تبریزی): مسأله اگر کسی حیوانی را از قبیل ماهی بخرد و در شکم آن مالی پیدا کند، اگر چه احتمال دهد که مال فروشنده است، لازم نیست به او خبر دهد و در حکم منافع کسب است ولی اگر آن حیوان از قبیل چهارپایان باشد لازم است به فروشنده اطّلاع دهد و چنانچه او علامت دادمال اوست و الّا مال پیدا کننده است ((خوئی): و در حکم منافع کسب است).
(سیستانی): مسأله اگر کسی حیوانی را بخرد و در شکمش مالی پیدا کند، چنانچه احتمال دهد که مال فروشنده یا صاحب قبلی آن باشد و آنها بر حیوان و آنچه در شکمش پیدا شده دست داشته‌اند، باید به آنها اطلاع دهد، پس اگر مالکی برای آن نشناسد، چنانچه به مقدار نصاب گنج باشد باید خمس آن را بدهد بلکه به احتیاط واجب اگر کمتر باشد نیز باید خمس آن را بدهد و ما بقی، ملک اوست؛ و این حکم در ماهی و مانند آن هم جاری است، در صورتی که در محل ّ خاصی پرورش داده شود و کسی متکفل غذای او باشد؛ و امّا اگر از دریا یا رودخانه‌ای گرفته شده باشد، اطلاع دادن به کسی لازم نیست.
(بهجت): مسأله اگر کسی حیوانی از چهارپایان را بخرد و در شکم او مالی از قبیل طلا و نقره باشد، چنانچه احتمال بدهد مال فروشنده و یا فروشنده قبل از او است، باید به او خبر دهد، و تمام مراتبی که در مسأله گذشته در مورد خبر دادن گفته شد، اینجاهم جاری می‌شود، ولی اگر در شکم ماهی دریا و یا آهوی صحرا و مانند اینها که مالک مشخّصی ندارد، مالی از قبیل طلا و نقره پیدا کرد، اطّلاع دادن به کسی لازم نیست و مانند وقتی است که فروشندگان حیوان همه نفی مالکیّت کنند. بنا بر این أحوط آن است که بعد از پرداخت خمس، بقیه آن را صدقه بدهد، اگر چه أظهر آن است که اصلًا گنج نیست و از قبیل مال ِ پیدا شده است.
- توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل، اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
مطابق نظر آيت الله خامنه اي
گنج
میزان درباره‌ی گنجی که افراد در زمینی که مالک آن هستند پیدا می‌کنند، مقررات نظام جمهوری اسلامی است، بنابراین اگر مقداری سکه‌ی نقره که تاریخ آن به حدود صد سال پیش بر می‌گردد از زیر خاک ساختمان ملکی شخصی پیدا شود بایستی در این مورد به مقررات جمهوری اسلامی رجوع کنند. رساله آموزشی.
لینک کوتاه مطلب: goo.gl/2U6IWU
- خمس صرفه جویی و قناعت در مخارج
- خمس کشاورزی و باغداری
- خمس فقیر
- خرید و فروش با پول و مال خمس داده نشده
- خمس معامله یا دریافت مال از کافر
- خمس افزایش قیمت سرمایه
- کسر ضرر و خسارت از خمس
- حکم مخارج و هزینه ها در بین سال خمسی
- خمس جهیزیه
- خمس سرمایه
- خمس مال مخلوط به حرام
- شراکت با افرادی که خمس نمی دهند
- مصالحه و دست گردان خمس
- تکلیف کسی که تاکنون خمس نداده چیست
کلید: خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گنج خمس گ
