احکام رشوه از نظر مراجع

احکام رشوه

رشوه ادارى / حكم رشوه و زیر میزی

سوال: دادن رشوه براى حل مشكل ادارى و تسريع در كار، چه حكمى دارد؟

پاسخ : آيات عظام امام، خامنه ‏اى، صافى، فاضل، مكارم و نورى: پرداخت پول يا اموالى، از سوى مراجعه كننده، به كارمندان اداره‏ ها – كه وظيفه ارائه خدمات به مردم را دارند منجر به فساد اداره ‏ها خواهد شد كه از نظر شرعى حرام است. گرفتن آن بر دريافت كننده نيز حرام است و حق تصرف در آن را ندارد.

[آیت الله بهجت: در مورد ضرورت و عدم تضييع حقوق ديگران، جايز است، اما بر گیرنده حرام است[2]]

آيات عظام تبريزى، سيستانى و وحيد: رشوه دادن در غير باب قضا، براى گرفتن حق جايز است ؛ ولى گرفتن آن بر كسى كه وظيفه‏ اش ارائه كار و خدمت است، جايز نيست.[3]

[تبصره: رشوه اگر موجب تضییع حق کسی شود، به فتوای تمام مراجع بر دهنده و گیرنده حرام است.]

• [1]. امام، تحرير الوسيله، ج 2، كتاب القضا، م 6 ؛ فاضل، جامع‏ المسائل، ج 1، س 972 ؛ مكارم، استفتاءات،2،664 و 665 ؛ صافى، جامع الاحكام، ج 2، س 1540 ؛ خامنه ‏اى، اجوبة الاستفتاءات، س 1246 و 1247 ، توضيح‏ المسائل، متفرقات، م 16.
• [[2]. استفتائات سایت آیت الله بهجت.]
• [2]. تبريزى، استفتاءات، س 999 ؛ وحيد، منهاج الصالحين، ج 3، م 32 و سيستانى، Sistani.org، رشوه.
• منبع: سایت هدانا با ویرایش و اضافات برگرفته از پرسمان / رساله دانشجویی.

---

مطابق نظر آيت الله خامنه اي

رشوه‏

اجوبه الاستفتائات

س 1242: بعضی از مشتریان بانک برای انجام سریع کارهایشان و دریافت خدمات بهتر، اموالی را به کارمندان بانک می‏بخشند، با توجه به این که اگر کارمندان بانک آن کارها را برای آنان انجام ندهند، چیزی به آنان نمی‏دهند، آیا دراین حالت، گرفتن آن مال جایز است؟

ج: جايز نيست کارمندان در برابر انجام کار مشتريان که برای آن استخدام شده‏اند و در برابر آن هر ماه حقوق دريافت می‏کنند، از مشتريان چيزی بگيرند و همچنين مشتريان بانک نبايد کارمندان را در برابر انجام کارهايشان با پول نقد يا غير آن تطميع کنند زيرا اين کار مستلزم فساد است.

س 1243: بعضی از مشتریان بانک براساس عادات رایج به کارمندان عیدی می‏دهند و اعتقاد دارند که اگر این هدیه را ندهند کارهایشان به شکل مطلوب انجام نمی‏شود، حکم این کار چیست؟

ج: اگر اين هدايا منجر به تبعيض در انجام خدمات بانکی به مشتريان شود و در نهايت باعث فساد و از بين رفتن حقوق ديگران گردد، مشتريان نبايد آن هدايا را به کارمندان بدهند و کارمندان هم حق گرفتن آنها را ندارند.

س 1244: چنانچه فردی از باب تشکر و قدردانی از کارمند، هدیه‏ ای به او اهداء کند، حکمش چیست؟ هرچند آن کارمند بدون هیچ گونه چشم داشتی، کاری را انجام داده باشد؟

ج: هديه در محيط کار و از جانب ارباب رجوع، يکی از خطرناک‏ترين چيزها است و هر چه بيشتر از آن اجتناب کنيد، به صرفه دنيا و آخرت شما، خواهد بود. فقط در يک صورت، دريافت آن جايز است و آن، اين است که هديه دهنده، با اصرار زياد و با امتناع مأمور از قبول، بالآخره به نحوی آن را اهداء کند. آنهم بعد از انجام کار و بدون مذاکره و حتّی توقّع قبلی.

س 1245: هدایا اعم از نقدی، خوراکی و غیره که توسط ارباب رجوع با رضایت و طیب خاطر به کارمندان دولت داده می‏شوند، چه حکمی دارند؟ و اموالی که به‌صورت رشوه به کارمندان داده می‏شوند اعم از اینکه بر اثر توقع انجام کاری برای پرداخت کننده باشد یا خیر، چه حکمی دارند؟ و اگر کارمند بر اثر طمع به دریافت رشوه، مرتکب عمل خلاف قانون شود، چه حکمی دارد؟

ج: بر کارمندان محترم واجب است که رابطه آنان با همه مراجعه ‏کنندگان براساس قوانين و مقرّرات و ضوابط خاص اداره باشد و قبول هر گونه هديه‏ای از مراجعه‏کنندگان به هر عنوانی که باشد برای آنان جايز نيست زيرا باعث فساد و سوءظن به آنان و تشويق و تحريک افراد طمعکار به عمل نکردن به قانون و تضييع حقوق ديگران می‏شود. اما رشوه، مسلم است که برای گيرنده و دهنده آن، حرام است و واجب است کسی که آن را دريافت کرده به صاحبش برگرداند و حق تصرّف در آن را ندارد.

س 1246: گاهی مشاهده می‏شود که بعضی از اشخاص از مراجعه‏کنندگان در برابر انجام کارشان تقاضای رشوه می‏کنند، آیا پرداخت رشوه به آنان جایز است؟

ج: هيچ‌يک از مراجعه‏  کنندگان به ادارات حق ندارند برای انجام کار خود پول يا خدمتی را به‌طور غيرقانونی به کارمند اداری که مکلّف به خدمت به مراجعين است، ارائه دهند، همچنين کارمندان ادارات هم که از نظر قانونی موظف به انجام کار مردم هستند، حق ندارند هيچ‌گونه مبلغی را به‌طور غيرقانونی در برابر انجام کار مراجعه‏ کنندگان درخواست و يا دريافت کنند و جايز نيست در اين مال تصرّف نمايند، بلکه بايد آن را به صاحبانش باز گردانند.

س 1247: پرداخت رشوه برای گرفتن حق با توجه به اینکه گاهی برای دیگران مشکل ایجاد می‏کند مثلاً باعث مقدم شمردن صاحب حق نسبت به افراد دیگر می‏شود، چه حکمی دارد؟

ج: پرداخت رشوه و گرفتن آن جايز نيست هرچند باعث ايجاد مشکل و زحمت برای ديگران نشود، چه رسد به موردی که بدون استحقاق، باعث ايجاد مزاحمت برای ديگران شود.

س 1248: اگر شخصی برای انجام کار قانونی خود مجبور به پرداخت مبلغی به کارمندان یکی از ادارات شود تا کار قانونی و شرعی او را به راحتی انجام دهند زیرا اعتقاد دارد که اگر این مبلغ را نپردازد، کارمندان آن اداره کار او را انجام نخواهند داد، آیا عنوان رشوه بر این مبلغ صدق می‏کند؟ و آیا این عمل حرام است یا اینکه اضطراری که باعث پرداخت آن برای انجام کار اداری او شده، عنوان رشوه را از آن بر می‏دارد و در نتیجه حرام نخواهد بود؟

ج: پرداخت پول يا اموال ديگر از طرف فرد مراجعه‏کننده به کارمندان ادارات که مکلّف به ارائه خدمات اداری به مردم هستند، و حتماً منجر به فساد ادارات خواهد شد، عملی است که از نظر شرعی حرام محسوب می‏شود و توهّم اضطرار، مجوّز او در انجام اين کار نيست.

س 1249: قاچاقچیان به بعضی از کارمندان مبالغی پول در برابر چشم‏پوشی آنان از مخالفت و نقض قانون پرداخت می‏کنند و در صورتی که کارمند درخواست آنان را قبول نکند تهدید به قتل می‏شود. در این صورت کارمند چه وظیفه‏ای دارد؟

ج: دريافت هرگونه مبلغی در برابر تغافل و چشم‏ پوشی از اَعمال خلاف قانون قاچاقچيان جايز نيست.

س 1250: مدیر بخش مالیات از مأمور محاسبه کننده درخواست نموده است که از میزان مالیات یکی از شرکت‏ها مقداری کم نماید، باتوجه به اینکه اگر از این کار امتناع بورزد، مشکلات و گرفتاریهای سختی برای او پیش خواهد آمد، آیا اطاعت از دستور مدیر توسط مأمور مذکور در چنین مواردی واجب است؟ و آیا می‏تواند در برابر اجرای این دستور پولی را دریافت کند؟

ج: در اين‌گونه امور بايد مطابق ضوابط و مقرّرات قانونی عمل شود و تخلّف از آن جايز نيست. اعم از اينکه رايگان باشد يا در مقابل گرفتن وجه.

رشوه‏

استفتائات جدید

س: يکى از آشنايان ما در يک اداره‌ى دولتى مسؤليت مديريتى دارد (رئيس حسابدارى‌) بطورى که ارباب رجوع براى حل کارهايش به نظر مساعد او احتياج دارد. برخى اوقات براى او هدايايى مى‌آورند مثلاً در اواخر سال برايش سررسيدهاى تبليغاتى مى‌آورند (البته برخى اوقات مشاهده مى‌شود مثلاً وسط صفحات همان سالنامه‌ها چک پول‌هايى هم هست که آنها را به صاحبانش عودت مى‌دهد و آن افراد هم ادعا مى‌کنند که فقط هديه داده‌اند نه مثلاً رشوه و…) و او هم از همان هدايا به ما مى‌دهد. با توجه به اينکه آن شخص اهل رشوه گرفتن هم نيست آيا استفاده از اين هدايا براى ما جايز است؟

ج) اگر اين هدايا منجرّ به تبعيض در انجام خدمات ادارى به مشتريان شود و در نهايت باعث فساد و از بين رفتن حقوق ديگران گردد، مشتريان نبايد آن هدايا را به کارمندان بدهند و کارمندان هم حق گرفتن آنها را ندارند؛ هديه در محيط کار و از جانب ارباب رجوع يکى از خطرناکترين چيزهاست.

رشو‌‌ه

از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است:
إیّاکم و الرّشوة فإنّها محضُ الکفرِ و لا یشمّ صاحبُ الرّشوة ریحَ الجنّة.(۱)
از رشوه بپرهیزید که کفر خالص است و صاحب رشوه بوی بهشت را استشمام نمی‌‌کند.

مبحث اول: حرمت رشوه

حرمت رشوه، فی الجمله از واضحات دین اسلام است که شیعه و سنی به آن معتقد است. (مکاسب محرمه،ج۱۸۰،ص۲)
با توجه به تفاوت حکم رشوه در باب قضا و غیر باب قضا، مناسب است هر کدام جداگانه مطرح ‌‌شود.

۱. رشوه در باب قضا (حکم)
رشوه به قاضی به یکی از صورت‌‌های زیر است:
الف) رشوه برای صدور حکم به نفع راشی(۲)، چه حکم به حق باشد و چه باطل؛ مثلاً راشی می‌گوید:«من نمی‌دانم این خانه ملک کیست، ولی می‌خواهم شما طوری حکم کنی که این خانه مال من بشود.»
ب) رشوه برای صدور حکم حق؛ راشی به قاضی پول می‌‌دهد تا هر چه حق است، حکم کند؛ اگرچه به ضرر او باشد.
ج) رشوه برای صدور حکم باطل؛ راشی به قاضی می‌گوید: «این پول را بگیر و حکم باطل را صادر کن»؛ حکمی که هم قاضی و هم راشی می‌‌دانند باطل است.
رشوه در هر سه صورت، هم بر راشی و هم بر مرتشی(۳) حرام است. (مکاسب محرمه، ج۱۸۴، ص۳)

استثنایی از حرمت رشوه

چنانچه راشی مضطر باشد، رشوه برای او به عنوان ثانوی حرام نیست. فرضاً اگر می‌‌داند که تنها با دادن رشوه، به حقّ مسلّم خود می‌‌رسد، در اینجا دادن رشوه جایز است. (گرچه برای گیرنده جایز نیست.) (مکاسب محرمه، ج۱۸۴، ص۵)
رشوه برای شئون متعلق حکم (نه خود حکم)
اگر برای برخی از شئون قضا، نه اصل قضا و انشاء حکم، رشوه داده شود، مثلاً راشی بخواهد حکمش که به حق صادر شده، ابلاغ نشود، یا بعد از آنکه ابلاغ شد، اجراء نشود، یا مثلاً با رشوه‌‌دهی از قاضی بخواهد که با استفاده از یک مستمسک قانونی، اجرای حکم را به تعویق بیاندازد، مثل تجدید نظرهایی که گاهی بی‌‌ضابطه انجام می‌گیرد و پرونده را به مراحل متعدد و چرخه‌های تمام نشدنی می‌‌اندازد، در این موارد نیز رشوه حرام است.
(مکاسب محرمه، ج۱۸۴، ص۶ و ج۱۸۵، ص۴)
همچنین رشوه برای فعالیت‌‌های قبل از صدور حکم نیز حرام است؛ فرض کنید متهمی به قاضی رشوه دهد تا دلایل اطمینان‌‌آور را جمع‌‌آوری نکند؛ این رشوه بر حکم نیست، امّا رشوه بر مقدّماتی است که می‌تواند منتهی به صدور حکم شود. همچنین از آنجا که دادستان و بازپرس به قاضی کمک می‌‌کنند تا حقیقت را به درستی تشخیص دهد، فرض کنید اگر راشی به دادستان رشوه دهد تا دلایل جرم را درست تبیین نکند، این هم مشمول حکم رشوه به قاضی است. (مکاسب محرمه، ج۱۸۵، ص۵)

خروج از عدالت
قاضی‌‌ در صورت گرفتن رشوه، از عدالت خارج می‌‌شود. (مکاسب محرمه، ج۱۹۷، ص۷)

۲. رشوه در غیر باب قضا

رشوه در غیر باب قضا، مانند باب قضا نیست که مطلقاً حرام باشد. بلکه مواردی از آن جایز است؛ مثلا اگر راشی به فروشنده‌‌ای رشوه دهد تا جنسی را به او بفروشد و او را به عنوان مشتری انتخاب کند، نه دیگری را، چنین رشوه‌‌ای حرام نیست. (مکاسب محرمه، ج۱۸۴، ص۲)
موارد حرمت رشوه در غیر باب قضا
موارد قدر متیقن حرمت رشوه در غیر باب قضا که محققاً حرام است، عبارت‌‌اند از:
الف) اگر رشوه برای انجام دادن کار حرام باشد، خواه این کار حرام، ظلم یا خیانت در امانت یا تفویت حقّ و یا محرمات دیگری باشد، که در این صورت علاوه بر حرمت خودِ آن عمل که رشوه برای آن داده می‌‌شود، دادن و گرفتن این رشوه هم محرّم دیگری است.
مثال:۱. رشوه‌‌ای که وکیلی برای خیانت به موکل خودش می‌‌گیرد؛ مثلاً کسی را وکیل کرده‌اند که جنسی را بخرد. وکیل باید جنس را به قیمت عادلانه‌اش بخرد، درحالی‌‌که به او رشوه می‌دهند تا جنس را گران‌‌تر از قیمت واقعی‌‌اش بخرد یا مأمور خرید اداره‌ای است و کسی به این مأمور پول می‌دهد تا در فاکتور، گران‌‌تر از آن مقداری که هست، بنویسد. یا در مناقصه‌ای به عامل فروش رشوه می‌دهد تا جنس را به او بفروشد. درحالی‌‌که خریداری که به قیمت بیشتر بخرد هم وجود دارد. یا به مأمور مالیات رشوه می‌دهد تا از مقدار مالیات کم کند و مثلاً به جای۱۰۰میلیون، ۵۰ میلیون بنویسد: تمام این موارد رشوه در امر حرام و خیانت در امانت است. (مکاسب محرمه، ج۱۸۸، ص۳)
۲. رشوه دادن، برای گرفتن حقّ مسلّم دیگری؛ مثلاً کسی که در امتحان کنکور رتبه پایینی آورده، رشوه دهد تا نامش را در بین رتبه‌‌های برتر بگنجانند که لازمه‌اش این است که یک نفر یک پله از رتبه خود تنزل کند یا از ورود به دانشگاه محروم شود. تفویت حقّ او بشود. یا در مسابقة ورزشی به داور رشوه ‌دهند تا برنده را بازنده و بازنده را برنده اعلام کند که این ظلم است. (مکاسب محرمه، ج۱۸۸، ص۳)
ب) رشوه برای انجام دادن کاری؛ چه حلال باشد و چه حرام، که به دو صورت است:
یک- یک عمل حلالی است که هم از راه حرام به‌‌دست می‌‌آید و هم از راه حلال؛ مثلاً ورود در مناقصه یا مزایده‌ای که راشی می‌خواهد این‌‌کار به هر صورت ممکن انجام گیرد و می‌گوید: «می‌خواهم این جنس را برای من بخری یا بفروشی؛ چه از طریق قانونی و چه غیر قانونی.» (مکاسب محرمه، ج۱۸۸، ص۷و ج۱۸۹، ص۳)
دو- خودِ عمل، احتمال دارد حلال یا حرام باشد. لکن راشی می‌‌خواهد آن عمل محقق شود؛ مثلاً می‌گوید:«این خانه یا این جنس را برای من به‌‌دست بیاور». درحالی‌‌که احتمال دارد واقعاً ملک خودش باشد و احتمال هم دارد که ملک دیگری باشد؛ یعنی امری است محتمل بین حرام و حلال که برای آن رشوه می‌دهد. (مکاسب محرمه، ج۱۸۹، ص۲)

ج) رشوه بر امری‌‌که مرتشی موظف به انجام دادن آن است.
د) بذل رشوه و اخذ آن به فساد منتهی شود. چه موظف به انجام دادن آن باشد و چه نباشد؛ مثلاً انسان به مأمور حکومتی که وظیفه‌اش ارائه خدمات است، رشوه دهد تا همان خدمات را به او بدهد؛ مثلاً مأموری که موظف است کاری را انجام دهد، برای انجام دادن آن کار، رشوه بگیرد و اگر رشوه نگیرد، آن را انجام نمی‌‌دهد.(۴) (مکاسب محرمه، ج۱۸۹، ص۵)

پولی‌‌که کمپانی‌‌ها و شرکت‌‌ها به خریدار اجناسشان برای تشویق می‌‌پردازند

وقتی کسی از کمپانی‌‌ها و شرکت‌‌های بزرگ خرید عمده‌‌ می‌کند، مبلغی را به حساب وی واریز می‌کنند و فرقی هم نمی‌‌کند چه کسی و برای کجا خرید می‌کند؟ در واقع می‌خواهند این شخص را برای خرید همیشگی از آنها تشویق کنند: آیا این عمل رشوه و حرام است؟
در چنین موردی یکی از دو نوع تعامل وجود دارد:
الف) فردی از طرف اداره وکیل خرید است؛ مثلاً وزارت آموزش و پرورش، شخص خبره‌‌ای را که خارج از محیط اداره است وکیل می‌‌کند تا هزار تن کاغذ برای اداره تهیه کند و دستمزدی هم به او می‌دهد. ← در این صورت اگر مشتری از شرکتی که خرید کرده، تشویقی بگیرد، این مال اشکال ندارد. (مکاسب محرمه، ج۱۹۰، ص۳)
ب) گاه مأمور اداره عامل خرید است و اداره برای کارهای گوناگون، موظّفینی دارد. از جملة این موظّفین، کسی است که مأمور خرید نیازمندی‌‌های اداره است ← در این صورت نیز اگر مأمور اداره پولی بگیرد، اشکالی ندارد. اما آن وجه تشویقی برای اداره است نه آن مأمور؛ زیرا او هم جزو این اداره و نماینده این اداره است. (مکاسب محرمه، ج۱۹۰، ص۴)

نکته
اگر فروشنده بگوید که من کاری ندارم شما از طرف جایی مأمور خریدی، یا برای خودت خرید می‌‌کنی، در هر حال من این پول را به حساب شما می‌ریزیم، در این صورت هم تصرف در آن پول حرام است؛ چون مشتری واقعی آن اداره است، نه این مأمور. بنابراین نه گرفتنش برای آن اداره، به عنوان رشوه، حرام است و نه تصرّف آن اداره در این پول حرام است. (مکاسب محرمه، ج۱۹۰، ص۵)

[۱]. بحارالانوار، جلد ۱۰۱، صفحه ۲۷۴
[۲]. رشوه‌‌دهنده
[۳]. رشوه‌‌گیرنده
[۴]. دو فساد در اینجا وجود دارد: یکی فساد آن مأمور، و دوم فساد نظام اجتماعی. اینکه مأموری احساس کند می‌‌‌تواند برای انجام دادن وظیفه‌‌اش، رشوه بگیرد، خود موجب فساد این مأمور است و از اعظم فساد‌هاست و از فساد مردم عادی نیز بالاتر است. فساد دیگر، فساد در کارهاست؛ زیرا هرگاه در تشکیلات حکومتی رشوه رایج شد، دیگر خدمات به راحتی به مردم نمی‌رسد؛ چون همه برای انجام کار، منتظر رشوه‌اند. بنابراین به کسانی‌‌که می‌توانند رشوه بدهند خدمت‌‌رسانی می‌‌شود و آنان که نمی‌توانند رشوه بدهند، از خدمات محروم می‌شوند؛ هرچند آن کار فی نفسه عمل حرامی نباشد و از خدمات معمولی باشد. (مکاسب محرمه، ج۱۸۹، ص۵)

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات حضرت آیت الله العظمی خامنه ای

---

حضرت آیت الله مکارم شیرازی

منافع حاصل از مال رشوه [رشوه]

پرسش : منافع حاصل از مال رشوه که نتیجه عمل مرتشى است، متعلّق به چه کسى است؟

پاسخ : متعلّق به مالک اصلى یعنى صاحب پول است.

رشوه دادن برای تهیه خبر [رشوه]

پرسش : آیا براى تهیّه خبر مورد نیاز نظام، مى توان رشوه داد؟

پاسخ : در صورتى که راه منحصر به آن باشد، و خبر مورد نیاز است، مانعى ندارد. و نام آن را نباید رشوه گذاشت.

هدیه دادن به کارمند اداره برای رفع مانع [رشوه]

پرسش : اگر در اداره ای کارمند از روی عمد و یا به هر علت و نیتی کار ارباب رجوع را انجام ندهد و ارباب رجوع از این باب نتواند به حقوق شرعی و قانونی خویش برسد و یا دچار مشکلات مختلف گردد، آیا می توانند پول و یا هدیه ای را جهت تسریع و رفع موانع به کارمند بدهد؟ آیا این امر از مصادیق رشوه به حساب می آید؟

پاسخ : این کار جائز نیست. مگر ضرورت مهمی در کار باشد و به هیچ وجه نتواند به حق شرعی و قانونی خود برسد مگر از این راه، که در این صورت دادن پول برای او اشکالی ندارد هر چند گرفتن آن برای کارمند حرام است.

پرداخت رشوه برای استخدام [رشوه]

پرسش : آیا دادن رشوه براى استخدام در یک مؤسّسه در صورتى که بدون پرداخت آن استخدام امکان پذیر نباشد جایز است؟

پاسخ : چنانچه با دادن پول، باطلى را حق و حقّى را باطل نکند و حقّ کسى یا نوبت کسى را ضایع نکند اشکال ندارد و رشوه محسوب نمى شود ولى براى گیرنده اگر انجام این کار جزء وظایفش باشد حرام است.

هدیه دادن بعد از حل مشکل [رشوه]

پرسش : در بعضى مواقع افرادى که براى کارى به کسى کمک نموده، یا مشکل آنها را با توجّه به موقعیّتى که دارند حل مى کنند، در قبال این کار وجهى به آنها پرداخت یا هدیه اى به آنها داده مى شود. این کار چه حکمى دارد؟ آیا رشوه محسوب مى شود؟

پاسخ : چنانچه این کار موجب تضییع حقّ دیگران نشود، و صرفاً به عنوان هدیه باشد، جایز است.

گرفتن حق الزحمه برای تسریع در امور اداری [رشوه]

پرسش : آقاى «الف» به آقاى «ب» مراجعه نموده، و اظهار مى دارد که کارش در فلان اداره گیر کرده، و نیاز به سفارش دارد. آقاى «ب»، که صاحب نفوذ بوده، و ارتباطى با آن اداره دارد، سفارش آقاى «الف» را مى کند، در مقابل این سفارش، پاداش یا وجهى را طلب مى کند، یا قول آن را مى گیرد. حال اگر سفارش «ب» فقط جهت تسریع در انجام کار مربوطه بوده، و آن کار نیز غیر قانونى نبوده، و خلافى صورت نگرفته، آیا وجه مربوطه، چه نقدى و چه غیر نقدى، مصداق رشوه است؟

پاسخ : در صورتى که کار قانونى باشد، و فقط تسریع صورت گیرد، و مزاحمتى براى نوبت دیگران ایجاد نکند، گرفتن حقّ الزّحمه براى غیر کارمندان اشکالى ندارد.

استفتائات

سؤال 663 ـ آیا فروش کالا یا خدمت به کارکنان بانکها یا سازمانهاى دولتى و عمومى توسّط ارباب رجوع یا مشتریان با اعطاى تسهیلاتى نظیر تخفیف و تسریع در نوبت که به سایر مردم داده نمى شود چه حکمى دارد؟

جواب: قبول این تسهیلات در صورتى جایز است که نوبتى را ضایع نکنند و حقّى را باطل ننمایند.

سؤال 664 ـ شخص شرورى به شخص دیگرى مى گوید: «این قدر پول بده تا تو را اذیّت نکنم» به اصطلاح باج خواهى مى کند یا گاهى انسان کارى دارد که باید فلان شخص انجام دهد، مى گوید: «این قدر بده تا زود انجام دهم وگرنه کارت را به تأخیر مى اندازم»، یا شخصى مى داند که مورد آزار فرد شرور واقع مى شود و یا اگر چیزى ندهد مدّتى معطّل خواهد شد و این خود موجب خرجهاى دیگر خواهد بود. در این صورت و بدون آن که شخص مورد مثال چیزى بگوید، مبلغى به او مى پردازد، بفرمایید دادن چنین وجهى براى دهنده، رشوه محسوب مى شود؟

جواب: دادن وجه براى رفع شرّ شرور، هرگاه راه دیگرى براى خلاصى از دست او نباشد اشکالى ندارد، و همچنین براى انجام کارى که حقّ مشروع است; ولى گرفتن این پولها براى گیرنده جایز نیست.

سؤال 665 ـ نظر مبارک خود را در مورد حکم رشوه در موارد ذیل بیان فرمایید:

الف) گرفتن و دادن رشوه براى انجام کارهاى ادارى.

جواب: حرام است.

ب) خریدن لباس و منزل از پول رشوه.

جواب: حرام است.

ج) خوردن غذا یا پوشیدن لباسى که از پول رشوه تهیّه شده است.

جواب: جایز نیست; ولى باید توجّه داشت که رشوه مربوط به جایى است که حقّى را باطل و باطلى را حق کند، خواه رشوه به معناى خاص باشد که در امر قضاوت است و یا به معناى عام، ولى اگر کسى پولى در مقابل انجام کارى که وظیفه ادارى اوست بگیرد این پول رشوه نامیده نمى شود ولى در عین حال براى گیرنده حرام است; زیرا پول گرفتن در برابر انجام وظیفه ادارى، اکل مال به باطل محسوب مى شود، ولى اگر در غیر وقت ادارى زحمتى بکشد، بى آن که حقّ کسى باطل شود و اجرتى در برابر آن بگیرد اشکالى ندارد.

> استفتائات جلد 2 > رشوه.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی.

---

مطابق نظر آيت الله سيستاني

پرسش: به طور کلی در چه شرایطی رشوه دادن در ادارات مجاز است؟

پاسخ: اگر وظیفه اولیای امور این است که کار او را راه اندازی کنند ولی این کار را بدون گرفتن مبلغی نمی کنند، دادن مال برای استحصال حق جایز است هرچند گرفتن آن برای اون شخص حرام می باشد.

۲پرسش: رشوه دادن چه حکمی دارد؟

پاسخ: رشوه حرام است.

۳پرسش: اگر معلمی برای دادن نمره به دانش اموز که نمره کم اورده است پول بگیرد حکم این پول چیست؟

پاسخ: جایز نیست.

۴پرسش: در صورتیکه رسیدن به حق منوط به دادن رشوه نباشد بلکه تسریع در کار می شود چه حکمی دارد و آیا اگر بعنوان صدقه یا هدیه بدهد چطور ؟

پاسخ: اگر هدف مشروع باشد و موجب تضییع حق کسی نشود اشکال ندارد و سایر عناوین همان حکم را دارد .

۵پرسش: دادن و گرفتن رشوه در جائی که رسیدن به حق ، متوقف بر دادن آن باشد چه حکمی دارد ؟

پاسخ: رشوه شرعاً اختصاص به محدوده قضاء دارد ، و دادن آن برای رسیدن به حق خود جایز است ، گرچه گرفتن آن حرام است .

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی سیستانی.

---

آيت الله صافي گلپايگاني

رشوه

398. دادن رشوه براي حل مشكل اداري چه صورت دارد؟ و با اضطرار چگونه است؟

پرداخت پول يا اموال ديگر ازطرف فرد مراجعه‌كننده به كارمندان ادارات كه مكلف به ارائه خدمات اداري به مردم هستند منجر به فساد ادارات خواهد شد، و عملي است كه ازنظر شرعي حرام محسوب مي‎شود و دريافت‌كننده حق تصرف در آن مال را ندارد و بايد به صاحبش مسترد نمايد؛ بلي چنانچه احقاق حق، متوقف به پرداخت وجه باشد، براي دهنده اشكال ندارد.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی صافي گلپايگاني.

---

حضرت آيت الله بهجت

پرداخت رشوه در ادارات

579. در بعضى ادارات و مؤسسات تا انسان رشوه پرداخت نكند، به حق خود نخواهد رسيد و يا حقش حتما ضايع خواهد شد و يا احتمال از بين رفتن حقش وجود دارد، در اين صورت حكم شرع را بيان فرماييد؟

ج. در مواقع اضطرار براى دهنده مانعى ندارد.

پرداخت رشوه جهت گرفتن حق

580. پرداخت رشوه براى گرفتن حق با توجه به اين كه گاهى براى ديگران مشكلى ايجاد مى  كند، مثلاً باعث مقدم شمردن صاحب حق نسبت به افراد ديگر مى  شود، چه حكمى دارد؟

ج. در مورد ضرورت و عدم تضييع حقوق ديگران، جايز است.

تخفيف بر كالا به پشتوانه عنوان شغلى

585. آيا خريد كالا توسط كارمندان دولت با استفاده از اسم و عنوان شغلى و مقام خود و گرفتن تخفيف به اين صورت حلال است؟

ج. با رضايت طرفين، مانعى ندارد.

[تبصره: اگر قانونی در این زمینه باشد باید رعایت شود].

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی بهجت.

---

آيت الله نوري همداني

س‏518: اينجانب مأمور دولت مى‏باشم، در حين انجام وظيفه با اشخاصى درگير شده كه از ناحيه آنها مورد ضرب و جرح قرار گرفتم، بر عليه آن اشخاص اقدام به شكايت در نزد مقامات قضايى نمودم، چنانچه در مقابل دريافت مبلغى از حقّ خود گذشت و صرفنظر كرده باشم، لطفاً از لحاظ شرعى اعلام فرماييد آيا اين وجهى كه حقير دريافت نموده‏ام رشوه محسوب مى‏شود يا خير؟

ج: در فرض مذكور در سؤال چون جنابعالى آن وجه را در مقابل گذشت از حقّ خود دريافت داشته‏ايد رشوه محسوب نمى‏شود.

س519: بعد از تمام شدن مرافعه و صدور حكم آيا قاضى مى‏تواند هديه يكى از اصحاب دعوى را قبول كند يا خير و بطور كلى قبول هديه براى قاضى چگونه است؟

ج: در مظان اتهام جايز نيست.

س‏520: آيا در مزايده‏ها و مناقصه‏ها گرفتن رشوه توسط بعضى از مسئولين و دادن رشوه توسط شركت كنندگان تحت عنوان عيدى و شيرينى و… چه حكمى دارد؟

ج: اگر عملى انجام داده و زحمت كشيده و در برابر آن چيزى بگيرد حلال است و اين رشوه نيست و اگر پول گرفتن براى از بين بردن حق باشد رشوه است و حرام است.

س‏521: اينجانب كارمند يكى از بانكها هستم، در سالهاى قبل از بعضى از مشتريان بانك، مبالغى وجه نقد (دويست هزار ريالى) يا شيئى مثل سكّه طلا(حداكثر يك سكه) در روزهاى پايان سال، به اصطلاح شب عيد، به عنوان عيدى قبول نموده‏ام، لذا با توجه به اينكه اين عمل در بين همه مردم از قديم الايام از كسبه و تجار گرفته تا كارمندان و علماء و روحانيون موسوم بوده و هست و با عنايت به اينكه اينجانب هرز درخواستى از شخصى ننموده بلكه خود آنها به اصرار به من هديه و هبه نموده‏اند و آنها هم هيچگاه درخواستى جهت امرى از من نداشته‏اند، خواهشمند است نظر شرعى خود را مرقوم فرماييد كه آيا مصداق رشوه بوده يا خير؟

ج: در صورتى كه تبانى در بين نبوده و جنابعالى هم انتظار و توقعى چنين هديه‏اى بلكه هيچ پاداش و هديه‏اى را نداشته‏ايد و بالاخره تفاوتى بين مراجعين در كار نبوده و شما وظيفه خود را بدون توقع انجام داده‏ ايد و بعداً آنها به ميل خودشان هديه‏اى داده‏اند حلال است و مصداق رشوه نيست‏

س‏522: در بعضى از مدارس هنگام ارائه كارنامه به ولى دانش‏آموز مبلغى را دريافت مى‏كنند بعضاً اولياء محترم با اكراه اين مبلغ را مى‏دهند، آيا از نظر شرعى اشكال ندارد؟

ج: چون خودشان با در نظر گرفتن جهات زندگى خود مى‏پردازند اشكال ندارد.

س 533 – اگر كسى كه شرايط بازنشتگى را ندارد با پارتى و يا رشوه دادن حقوق بازنشستگى بگيرد با توجه به اينكه هيچ كارى در قبال آن انجام نمى‏دهد حقوق آن چه حكمى دارد؟

ج: اشكال دارد.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی نوری همدانی.

---

آیت الله وحید خراسانی

مسألة ۶۷۱ ـ ( ۳۲ ) : تحرم الرشوة على القضاء بالحق أو الباطل ، وأما ال…

مسألة ۶۷۱ ـ ( ۳۲ ) : تحرم الرشوة على القضاء بالحق أو الباطل ، وأما الرشوة على استنقاذ الحقّ من الظالم فجائزة ، وإن حرم على الظالم أخذها .

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی وحید خراسانی.

شرعا رعايت قوانين كشور تا چه حد لازم است

مجازات قسم و شهادت دروغ در دادگاه

خرید و فروش اجناس دزدی

غش در معامله

معامله با بچه نابالغ

مدت در معامله نسیه

اجبار در معاملات

شرایط جنس و عوض آن در معامله

---

---

کلید: احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوهاحکام رشوه احکام رشوه احکام رشوهاحکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوهاحکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه احکام رشوه  مجازات رشوه معنی رشوه رشوه چیست رشوه در قرآن رشوه در اسلام رشوه دادن احکام رشوه