شواهد التنزیل
فهرست این نوشتار:
پرسش : معرفی کتاب «شواهد التنزیل»
پاسخ اجمالی
کتاب «شواهد التنزیل القواعد التفضیل»، یکى از معتبرترین منابع تفسیر روایی اهل سنت به شمار مى رود که توسط ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله حاکم حسکانى (450ـ524ق) تالیف و تدوین شده است. على رغم اینکه حسکانى از علماى حنفى مذهب اهل سنت بود، اما همه کتاب هاى مهم او درباره فضائل و اثبات حقانیت اهل بیت و عقاید شیعه بوده است. از جمله آن کتاب‌ها کتاب شواهد التنزیل است که وى در این کتاب حدود دویست و ده آیه و در ذیل آنها بیش از هزار و دویست روایت در شان و منزلت حضرت على(علیه السلام) بیان کرده است.
پاسخ تفصیلی
کتاب «شواهد التنزیل القواعد التفضیل»، یکى از معتبرترین منابع تفسیرروایی اهل سنتبه شمار مى رود که توسط ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله حاکم حسکانى (450ـ524ق) تالیف و تدوین شده است. على رغم اینکه حسکانى از علماى حنفى مذهب اهل س نتبود، اما همه کتاب هاى مهم او درباره فضائل و اثبات حقانیت اهل بیت و عقاید شیعه بوده است. از جمله آن کتاب‌ها کتاب شواهد التنزیل است که وى در این کتاب حدود دویست و ده آیه و در ذیل آنها بیش از هزار و دویست روایت در شان و منزلت حضرت على(علیه السلام) بیان کرده است.
شواهد التنزیل و اثبات ولایت امام علی
این کتاب، یک کتاب حدیثى است که نویسنده در آن همه سندهاى معتبرى را که در دست داشته، جمع و نقل نموده است؛ او سعى کرده همه احادیث معتبر را که در اثبات ولایت على بن ابى طالب(علیه السلام) و فضائل آن حضرت است، گرد آورد. او در نقل سندها و احادیث به مذهب و گروه خاصى اکتفا نکرده و از منابع معتبر و راویان صحیح نقل کرده است. به طورى که تفسیرعیاشى و فرات کوفى هم از مهم ترین منابع او به شمار مى رود. او از امام صادقو سایر ائمه(علیهم السلام) نیز حدیث نقل کرده است.
جایگاه و اهمیت کتاب شواهد التنزیل
اهمیت این کتاب براى علماى اسلام به ویژه شیعه در این است که احادیث آن معتبر و مسند است. حتى مفسران بزرگ شیعه مثل مرحوم طبرسى این کتاب را به عنوان یکى از مهم ترین منابع خود قرار داده اند. و البته منبع مسند و معتبرى براى مفسران بعدى اهل سنتنیز قرار گرفته است. اهمیت این کتاب در این است که حسکانى سندهاى فراوان معتبرى از شیعه و سنّى نقل کرده است. این کتاب توسط اسماعیل جغمان زیدى با نام «اختصار شواهد التنزیل» تلخیص شده است.
شیوه تدوین کتاب شواهد التنزیل
حسکانى کتاب خود را در هفت فصل به ترتیب زیر تنظیم کرده است:
فصل اول فى کثره خصائص امیر المومنین من قول السلف المتقدمین که در آن گفتارهاى مهم شخصیت هاى بارز و برجسته جهان اسلام مثل ابن عباس، مجاهد بن جبر، و احمدبن حنبل در تفضیل على بن ابی‌طالب به‌طور مسند نقل‌شده است.
فصل دوم فى تقدّمه بالتلاوه و تفرّده بحفظ القرآن که برترى و یگانگى آن حضرت در تلاوت صحیح، و حفظ قرآن را نقل کرده است؛.
فصل سوم فى سبقه الاقران الى جمع القرآن که سبقت و برترى ایشان در گرد آورى قرآنرا مطرح کرده است.
فصل چهارم فى توحده بمعرفه القرآن و معانیه و تفرّده بالعلم بنزوله و ما فیه، که بى بدلیل بودن امام على(علیه السلام) در شناخت قرآن و معانى و حقایق آن را نقل کرده است.
فصل پنجم فى کثره ما نزل فیه و فى اولاده و العتره من القرآن على الجمله که فراوانى آیات مربوط به امام على و فرزندان معصومش(علیهم السلام) را به طور کلى و اجمالى نقل و بررسى کرده است.
فصل ششم فى انّه المعنّى بقوله تعالى یا ایها الذین آمنوا فى کل القرآن، که در آن اثبات مخاطب بودن امیرالمؤمنین نسبت به آیه هاى «یا ایهاالذین آمنوا…» مى باشد.
فصل هفتم ذکر ما نزل فیهم من القرآن على التفضیل و ترتیب السور که در آن همه آیات نازل شده در شان على بن ابى طالب(علیه السلام) را نقل کرده و احادیث معتبر مربوط به هر آیهرا در ذیل آن آورده است.
پی نوشت:
1ـ شیخ آقا بزرگ تهرانى، الذریعة الى تصانیف الشیعة، قم، اسماعیلیان، 1408ق، ج4، ص195؛ ج7، ص166؛ ج8، ص196؛ ج14، ص243.
2ـ سید محسن امین، أعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1406 ق، ج2، ص425.
3ـ سید محسن امین، مستدرکات اعیان الشیعه، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، 1408ق، ج6، ص303، ص307.
4ـ آیة الله شیخ جعفر سبحانى، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، موسسه امام صادق(علیه السلام)، 1418ق، ج 5، ص 220، و بعد; ج 6، ص 335 و بعد.
5ـ شمس الدین ذهبى، تاریخ الإسلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمرى، بیروت، دارالکتاب العربى، چ2، 1413ق، ج28، ص187، ص403؛ ج32، ص305 به بعد.
6ـ سید محمد حسین حسینى جلالى، فهرس التراث، قم، دلیل ما، 1422ق، ج1، ص535.
7ـ رشیدالدین محمدبن على ابن شهر آشوب، معالم العلماء، فى فهرست کتب الشیعة و أسماء المصنفین، بى جا، بى تا، ص78، باب العین و فصل فى عبدالله و عبیدالله.
8ـ ابوالقاسم حسکانى، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمدباقر محمودى، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد، 1411ق.
