حد ترخص شرعی چیست و دقیقا کجاست
مسافر با هشت شرط باید نمازهای چهار رکعتی را دو رکعت به جا آورد … شرط هشتم آنست که به حد ترخص برسد و منظور از حد ترخص از نظر مراجع عظام تقلید را در ادامه بخوانید.
حد ترخص شرعی چیست و دقیقا کجاست
فهرست این نوشتار:
1-مسافر با هشت شرط باید نمازهای چهار رکعتی را دو رکعت به جا آورد … شرط هشتم آنست که به حد ترخص برسد و منظور از حد ترخص، مکانی است که در آنجا اذان شهر شنیده نمی‌شود و دیوارهای شهر هم دیده نمی‌شود. هرچند بعید نیست که شنیده نشدن اذان برای تعیین حد ترخص کافی باشد. البته برخی از مراجع دیده نشدن افراد شهر را ملاک می دانند که در ادامه می توانید مطالعه نمایید.
2-در نوشتار قبل مسافت شرعی و مقدار آن به کیلومتر بیان شد از اینجا کلیک کنید و مطالعه نمایید.
شرط هشتم:
اشاره
آن که به حد ترخص برسد (1) یعنی از وطنش (یا جایی که قصد کرده ده روز در آنجا بماند (2)) به قدری دور شود (3) که دیوار شهر را نبیند و صدای اذان آن را نشنود ولی باید در هوا، غبار یا چیز دیگری نباشد که از دیدن دیوار و شنیدن اذان جلوگیری کند و لازم نیست به قدری دور شود که مناره ها و گنبدها را نبیند (4)، یا دیوارها هیچ پیدا نباشد، بلکه همین قدر که دیوارها کاملًا معلوم نباشد کافی است (5).
(1) (فاضل:) از حد ترخص بگذرد..
(2)[قسمت داخل پرانتز در رساله آیات عظام: نوری و فاضل نیست]
(3) (اراکی:) که اهل آنجا او را نبینند و اذان آنجا را نشنود. [پایان مسأله] (زنجانی:) که صدای اذان بلند آخر آنجا را نشنود و نیز اهل آن محل او را نبینند. [پایان مسأله]
(4) (گلپایگانی، صافی:) بلی، اگر به قدری دور شده که دیوار خانه های شهر کاملًا معلوم نیست ولی شبح آنها نمایان است، احتیاط لازم آن است که نماز نخواند تا وقتی که شبح پنهان شود یا هم شکسته بخواند و هم تمام.
(فاضل:) یا دیوارها پیدا نباشد بلکه همین قدر که دیوار کاملًا تشخیص داده نشود کافی است، و کسی که از جایی که قصد کرده ده روز در آنجا بماند به قصد هشت فرسخ خارج شود، تا به حدّ ترخّص نرسیده بنا بر احتیاط واجب باید نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند.
(5) (نوری:) و کسی که از جایی که قصد کرده ده روز در آنجا بماند به قصد هشت فرسخ خارج شود، تا حد ترخص نرسیده بنا بر احتیاط واجب باید نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند.
(خوئی، تبریزی:) شرط هشتم: آن که به «حد ترخص» برسد و معنی حدّ ترخّص در (مسأله [1283]) گذشت و امّا در غیر وطن، اعتباری به حدّ ترخص نیست و همین که از محل ّ اقامت خارج شود، نمازش قصراست.
(سیستانی:) شرط هشتم: آن که اگر از وطن حرکت می کند به «حدّ ترخّص» برسد و امّا در غیر وطن، حدّ ترخّص اثری ندارد و همین که از محل ّ اقامت خارج شود، نمازش قصر است. حدّ ترخّص جایی است که اهل شهر حتی آنها که در خارج شهر و توابع آن هستند مسافر را نتواند ببیند و نشانه آن این است که او اهل شهر را نتواند ببیند.
(مکارم:) شرط هشتم: به «حدّ ترخّص» برسد. «حدّ ترخّص» یعنی از وطن یا محل ّ اقامتش به اندازه ای دور شود که صدای اذان شهر را نشنود و مردم شهر او را نبینند، امّا دیدن و ندیدن دیوارهای شهر اثری ندارد، ولی باید در هوا گرد و غبار یا مه یا چیز دیگری که مانع دیدن است یا سر و صدایی که مانع شنیدن است وجود نداشته باشد و اگر یکی از این دو علامت حاصل شود کافی است، به شرط این که یقین به نبودن دیگری نداشته باشد، و الّا احتیاط، جمع میان نماز شکسته و تمام است.
[کسی که به سفر می رود]
مسأله 1318 کسی که به سفر می رود اگر به جایی برسد که اذان را نشنود ولی دیوار شهر را ببیند، یا دیوارها را نبیند (1) و صدای اذان را بشنود، چنانچه بخواهد در آنجا نماز بخواند، بنا بر احتیاط واجب باید هم شکسته و هم تمام بخواند (2).
این مسأله، در رساله آیت اللّه سیستانی نیست
(1) (اراکی:) اگر به جایی برسد که اذان را نشنود ولی اهل آنجا او را ببینند، یا او را نبینند..
(خوئی، تبریزی:) اگر به جایی برسد که اذان را نشنود ولی اهل شهر را ببیند یا اهل شهر را نبیند..
(2) (اراکی:) ولی اگر یکی محقّق شده و نسبت به دیگری شک ّ دارد، باید نماز را شکسته بخواند مثل این که اذان آنجا را نمی شنود و نمی داند که اهل آنجا او را می بینند یا نه.
(مکارم:) رجوع کنید به ذیل شرط هشتم.
زنج (انی:) مسأله کسی که به سفر می رود، اگر به جایی برسد که اگر در آخر شهر با صدای بلند اذان بگویند صدای اذان را نمی شنود و اهل شهر او را نمی بینند ولی دیوارهای شهر را می بیند، چنانچه بخواهد در آنجا نماز بخواند باید نماز را شکسته بخواند و احتیاط مستحب در آن است که تمام نیز بخواند.
مسائل اختصاصی
(بهجت:) مسأله 1070 اگر کسی بدون قصد سفر، تا حدّ ترخّص رفته و از آن جا، قصد سفر کرده، همین که از آن محل شروع به حرکت کرد، به طوری که عرفاً بگویند سفرش را آغاز کرده، باید نمازش را شکسته بخواند و در این صورت، دیگر خروج از حدّ ترخّص آن محل، اعتباری ندارد و ابتدای مسافت شرعی را هم باید از همان جا حساب کرد؛ و هم چنین اگر در جایی بود که نه وطن او بود و نه قصد ماندن ده روز را در آن جا داشت و نه سی و یک روز به طور تردید، در آنجا مانده بود و در عین حال، نمازش در آن شهر یا محل، تمام بود مثل این که به دنبال گم شده ای بدون قصد سفر به آن جا رسیده بود و از آنجا، قصد سفر کرد، خروج از حدّ ترخّص آن محل، اعتباری ندارد و همین که مسافت شرعی را عرفاً شروع کرد، نمازش را شکسته می خواند.
(بهجت:) مسأله 1071 اگر مسافر به اجبار یا به اختیار خود بدون این که از قصد سفر برگردد به کمتر از حدّ ترخّص برگشت، نمازش در آنجا تمام است، ولی اگر برگشتن او به کمتر از حدّ ترخّص نبود نماز شکسته است، مگر آن که از قصد سفر برگردد.
[مسافری که به وطنش برمی گردد]
مسأله 1319 مسافری که به وطنش برمی گردد، وقتی دیوار وطن خود را ببیند و صدای اذان آن را بشنود، باید نماز را تمام بخواند (1) ولی مسافری که می خواهد ده روز در محلی بماند، وقتی دیوار آنجا را ببیند و صدای اذانش را بشنود، بنا بر احتیاط واجب باید نماز را تأخیر بیندازد تا به منزل برسد، یا نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند.
این مسأله، در رساله آیت اللّه مکارم نیست
(1) (گلپایگانی، صافی:) و نیز مسافری که می خواهد ده روز در محلی بماند، وقتی دیوار آنجا را ببیند و صدای اذانش را بشنود، باید نماز را تمام بخواند و احتیاط مستحب آن است که نماز را تأخیر بیندازد تا به منزل برسد، یا هم شکسته و هم تمام بخواند. (صافی: و سزاوار است این احتیاط را ترک نکند).
(اراکی:) مسأله مسافری که به وطنش برمی گردد، وقتی به جایی برسد که اهل وطن او را ببینند و اذان آنجا را بشنود باید نماز را تمام بخواند و هم چنین مسافری که می خواهد ده روز در محلی بماند، وقتی که به جایی برسد که اهل محل او را ببینند و اذان آنجا را بشنود باید نماز را تمام بخواند.
(خوئی، تبریزی:) مسأله مسافری که به وطنش برمی گردد، وقتی که اهل وطن خود را ببیند و صدای اذان آن را بشنود، باید نماز را تمام بخواند؛ ولی مسافری که می خواهد ده روز در محلّی بماند، مادامی که به آن محل ّ نرسیده نمازش قصر است.
(سیستانی:) مسأله مسافری که به وطنش برمی گردد، تا وقتی که داخل وطنش نشده باید نماز را قصر بخواند و هم چنین مسافری که می خواهد ده روز در محلی بماند، مادامی که به آن محل نرسیده نمازش قصر است.
(بهجت:) مسأله مسافری که به وطن خود برمی گردد، برای این که نماز را تمام بخواند، بنا بر احتیاط باید هم دیوار وطن را ببیند و هم اذان آنجا را بشنود، اگر چه أظهر، کفایت شنیدن اذان است. ولی مسافری که می خواهد ده روز در محلّی بماند، اگر به جایی برسد که دیوار آن محل ّ را ببیند و صدای اذانش را بشنود، چنانچه بخواهد در آنجا نماز بخواند بنا بر احتیاط واجب باید هم شکسته و هم تمام بخواند.
(زنجانی:) مسأله مسافری که به وطنش برمی گردد، وقتی به جایی برسد که صدای اذان آخر شهر را می شنود یا اهل شهر او را می بینند، باید نماز را تمام بخواند، و نیز مسافری که می خواهد ده روز در محلی بماند، وقتی صدای اذان آنجا را بشنود یا اهل آنجا او را ببینند، باید نماز را تمام بخواند و احتیاط مستحب آن است که نمازش را به تأخیر بیندازد تا به منزل برسد، یا نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند.
[هر گاه شهر در بلندی باشد که از دور دیده شود]
مسأله 1320 هر گاه شهر در بلندی باشد که از دور دیده شود، یا به قدری گود باشد که اگر انسان کمی دور شود دیوار آن را نبیند، کسی که از آن شهر مسافرت می کند، وقتی به اندازه ای دور شود که اگر آن شهر در زمین هموار بود، دیوارش از آنجا دیده نمی شد، باید نماز خود را شکسته بخواند. و نیز اگر پستی و بلندی خانه ها بیشتر از معمول باشد، باید ملاحظه معمول را بنماید.
(اراکی:) مسأله هر گاه شهر در بلندی باشد که انسان از دور دیده شود، یا به قدری گود باشد که اگر انسان کمی دور شود، او را نمی بیند، کسی که از آن شهر مسافرت می کند، وقتی به اندازه ای دور شود که اگر آن شهر در زمین هموار بود، آن شخص از آنجا دیده نمی شد، باید نماز خود را شکسته بخواند.
(خوئی، تبریزی، سیستانی:) مسأله هر گاه شهر در بلندی باشد که از دور، اهل آن دیده شود، یا به قدری گود باشد که اگر انسان کمی دور شود، اهل آن را نبیند، کسی که از اهالی آن شهر مسافرت می کند، وقتی به اندازه ای دور شود که اگر آن شهر در زمین هموار بود، اهلش از آنجا دیده نمی شد، باید نماز خود را شکسته بخواند و نیز اگر پستی و بلندی راه بیشتر از معمول باشد، باید ملاحظه معمول را بنماید.
(زنجانی:) مسأله هر گاه موقعیت جغرافیایی شهر به طوری باشد که از دور صدای اذان آن شنیده شود، یا طوری باشد که با کمی فاصله گرفتن صدای اذان قطع گردد، اهالی آن شهر نیز در مسافرت وقتی به جایی برسند که صدای اذان بلند آخر شهر را نشنوند باید نماز را شکسته بخوانند، بلی اگر شهر در مسیر بادهای تند باشد و صدای اذان تا مسافتهای زیادی برسد، باید موقعیت متعارف را در نظر بگیرد؛ و اگر باد مانع رساندن صدای اذان باشد ولی اهالی شهر، مسافر را ببینند، نمازش تمام است.
(مکارم:) مسأله معیار در شهرها، شهرهای معمولی است و اگر شهری زیاد در گودی یا در بلندی قرار گرفته باشد باید مطابق شهرهای معمولی با آن رفتار کرد، یعنی ببینیم چه اندازه مسافت سبب می شود که در شهرهای معمولی، انسان صدای اذان شهر را نشنود و اهالی شهر او را نبینند.
مسأله اختصاصی
(بهجت:) مسأله 1074 در شهرهای بزرگی مثل تهران، همین که عرفاً صدق کند کسی که در آن شهر زندگی می کند، به راحتی می تواند در نواحی مختلف شهر رفت و آمد کند بدون این که عرف، او را مسافر حساب کند، بنا بر أظهر آن شهر حکم شهرهای دیگر را دارد.
[ اگر از محلی مسافرت کند که خانه و دیوار ندارد]
مسأله 1321 اگر از محلی مسافرت کند که خانه و دیوار ندارد وقتی به جایی برسد که اگر آن محل دیوار داشت از آنجا دیده نمی شد، باید نماز را شکسته بخواند.
این مسأله، در رساله آیت اللّه مکارم نیست
(اراکی:) مسأله اگر از محلی مسافرت کند که ساکنینی ندارد وقتی به جایی برسد که اگر آن محل ساکنینی داشت در آنجا او را نمی دیدند باید نماز را شکسته بخواند.
(خوئی، تبریزی، سیستانی:) مسأله اگر از محلّی مسافرت کند که اهل ندارد، وقتی به جایی برسد که اگر آن محل ّ اهل داشت، از آنجا دیده نمی شد باید نماز را شکسته بخواند.
(زنجانی:) وقتی به جایی برسد که اگر در آخر آن محل، با صدای بلند اذان بگویند شنیده نمی شود و اگر کسی در آن محل باشد او را نمی بیند..
[ اگر به قدری دور شود]
مسأله 1322 اگر به قدری دور شود که نداند صدایی را که می شنود صدای اذان است یا صدای دیگری (1)، باید نماز را شکسته بخواند. ولی اگر بفهمد اذان می گویند و کلمات آن را تشخیص ندهد، باید تمام بخواند.
این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و سیستانی نیست
(1) (اراکی:) و هم چنین اگر بفهمد اذان می گویند و کلمات آن را تشخیص ندهد، بنا بر احتیاط واجب باید هم شکسته و هم تمام بخواند. (مکارم:) رجوع کنید به ذیل مسأله 1326.
مسائل اختصاصی
(سیستانی:) مسأله 1308 کسی که در کشتی یا قطار نشسته و قبل از رسیدن به حدّ ترخّص به نیّت نماز تمام مشغول شود ولی قبل از رکوع رکعت سوّم به حدّ ترخّص برسد، باید نمازش را شکسته به جا آورد.
(سیستانی:) مسأله 1309 اگر در فرضی که در مسأله پیش گذشت بعد از رکوع رکعت سوّم به حدّ ترخّص برسد، باید نماز دیگری را شکسته به جا آورد و تمام کردن نماز اوّل لازم نیست.
(سیستانی:) مسأله 1310 اگر کسی یقین پیدا کند که به حد ترخّص رسیده و نماز را شکسته به جا آورد و سپس معلوم شود که در وقت نماز به حد ترخص نرسیده بود باید نماز را دوباره انجام دهد، پس چنانچه در این حال هنوز به حد ترخص نرسیده باشد، باید نماز را تمام بخواند و در صورتی که از حد ترخص گذشته باشد نماز را شکسته به جا آورد و اگر وقت گذشته نماز را مطابق وظیفه اش در هنگام فوت آن به جا آورد.
[ اگر به قدری دور شود که اذان خانه ها را نشنود]
مسأله 1323 اگر به قدری دور شود که اذان خانه ها (1) را نشنود ولی اذان شهر را که معمولًا در جای بلند می گویند بشنود، نباید نماز را شکسته بخواند.
این مسأله در رساله آیات عظام: سیستانی و مکارم نیست
(1) (فاضل:) اذان خانه های آخر شهر..
[ اگر به جایی برسد که اذان شهر را نشنود]
مسأله 1324 اگر به جایی برسد که اذان شهر را که معمولًا در جای بلند می گویند نشنود (1) ولی اذانی را که در جای خیلی بلند (2) می گویند بشنود، باید نماز را شکسته بخواند.
این مسأله، در رساله آیت اللّه سیستانی نیست
(1) (مکارم:) نمازش شکسته است، هر چند اذانی را که با بلندگوهای قوی می گویند بشنود.
(2) (زنجانی:) یا با وسایلی هم چون بلندگو..
[ اگر چشم یا گوش او یا صدای اذان، غیر معمولی باشد]
مسأله 1325 اگر چشم یا گوش او یا صدای اذان، غیر معمولی باشد در محلی باید نماز را شکسته بخواند که چشم متوسط دیوار خانه ها را نبیند (1) و گوش متوسط صدای اذان معمولی را نشنود.
(1) (خوئی، تبریزی:) چشم متوسط اهل شهر را نبیند..
(مکارم:) مسأله اگر کسی گوش و چشمش از معمول ضعیف تر یا بسیار قوی تر است اعتباری به آن نیست بلکه اعتبار به گوش و چشمهای معمولی است.
(زنجانی:) مسأله اگر گوش او یا صدای اذان، غیر معمولی باشد در محلی باید نماز را شکسته بخواند که گوش معمولی صدای اذان بلند معمولی را نشنود.
(سیستانی:) مسأله اگر چشم او غیر معمولی باشد، در محلی باید نماز را شکسته بخواند که چشم متوسط، اهل شهر را نبیند.
[ اگر بخواهد در محلی نماز بخواند]
مسأله 1326 اگر بخواهد در محلی نماز بخواند که شک دارد به حد تَرَخُّص یعنی جایی که اذان را نشنود (1) و دیوار را نبیند، رسیده یا نه، باید نماز را تمام بخواند. و در موقع برگشتن اگر شک کند که به حد ترخص رسیده یا نه، باید شکسته بخواند. و چون در بعضی موارد اشکال پیدا می کند باید (2) یا آنجا نماز نخواند یا هم شکسته و هم تمام بخواند (3).
این مسأله، در رساله آیت اللّه بهجت نیست
(1) (اراکی:) و او را نبینند، رسیده یا نه باید نماز را تمام بخواند و در موقع برگشتن اگر شک کند که به حدّ ترخّص رسیده یا نه، باید شکسته بخواند.
(2) [کلمه «باید» در رساله آیت اللّه فاضل نیست]
(3) (نوری:) چون در بعض موارد اشکال پیدا می کند مانند آن که در فرض مسأله موقع رفتن نماز ظهر را تمام بخواند و موقع برگشتن همان جا نماز عصر را شکسته بخواند باید یا آنجا نماز نخواند و در صورت رفتن پس از علم به رسیدن به حد ترخص نماز را شکسته بخواند و در برگشتن پس از رسیدن به خانه نماز را تمام بخواند یا هم شکسته و هم تمام بخواند.
(گلپایگانی، صافی:) مسأله اگر موقعی که سفر می رود شک کند که به حدّ ترخّص یعنی: جایی که اذان را نشنود و دیوار را نبیند رسیده یا نه، باید نماز را تمام بخواند. و در موقع برگشتن اگر شک کند که به حدّ ترخُّص رسیده یا نه باید شکسته بخواند. ولی اگر در برگشتن در همان جا که در رفتن تمام خوانده شکسته بخواند بنا بر احتیاط لازم باید نمازی را که در این مکان تمام خوانده قضا نماید و نمازی را که شکسته خوانده تمام اعاده نماید و اگر اعاده نکرد قضای آن را تمام بجاآورد.
(خوئی، سیستانی، تبریزی:) مسأله اگر موقعی که سفر می رود، شک کند که به حدّ ترخص رسیده یا نه، باید نماز را تمام بخواند (خوئی، تبریزی: و مسافری که از شهر «تبریزی: از سفر» برمی گردد اگر شک کند که به حدّ ترخّص رسیده یا نه باید شکسته بخواند).
(مکارم:) مسأله هر گاه شک کند به حدّ ترخّص رسیده یا نه، یا نداند صدایی را که می شنود صدای اذان است یا صدای دیگر، باید نماز را تمام بخواند، امّا اگر بفهمد صدای اذان است ولی کلمات آن قابل تشخیص نباشد احتیاط، جمع است.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
(زنجانی:) مسأله اگر موقعی که سفر می رود، شک کند که به حدّ ترخص رسیده یا نه، و بخواهد نماز بخواند، بنا بر احتیاط واجب نماز را هم تمام و هم شکسته بخواند؛ مگر برگشت به آن جا در وقت نماز چهار رکعتی عرفاً امکان نداشته باشد که باید نماز را تمام بخواند و کفایت می کند، و در برگشت از سفر نیز اگر شک کند که به حد ترخص رسیده یا نه، و بخواهد نماز بخواند، بنا بر احتیاط واجب نماز را هم تمام و هم شکسته بخواند.
[ مسافری که در سفر از وطن خود عبور می کند]
مسأله 1327 مسافری که در سفر از وطن خود عبور می کند (1)، وقتی به جایی برسد که دیوار وطن خود را ببیند (2) و صدای اذان آن را بشنود باید نماز را تمام بخواند.
این مسأله، در رساله آیت اللّه مکارم نیست
(1) (سیستانی:) اگر در آن توقّف کند باید نماز را تمام بخواند و گر نه احتیاط لازم آن است که بین قصر و تمام جمع نماید. (زنجانی:) وقتی به حد ترخص رسید، باید نماز را تمام بخواند.
(2) (خوئی:) وقتی که اهل وطن خود را ببیند..
(اراکی:) وقتی به جایی برسد که اهل وطن او را ببینند..
(تبریزی:) وقتی به جایی برسد که اهل وطن خود را ببیند..
[مسافری که در بین مسافرت به وطنش رسیده]
مسأله 1328 مسافری که در بین مسافرت به وطنش رسیده (1)، تا وقتی در آنجا هست باید نماز را تمام بخواند، ولی اگر بخواهد از آنجا هشت فرسخ برود (2)، یا چهار فرسخ برود و برگردد (3)، وقتی به جایی برسد که دیوار وطن را نبیند (4) و صدای اذان آن را نشنود، باید نماز را شکسته بخواند.
(1) (سیستانی:) و در آنجا توقف می کند..
(2) (زنجانی:) یا مجموع رفت و برگشتش هشت فرسخ باشد وقتی به حد ترخص رسید، باید نماز را شکسته بخواند.
(3) (خوئی، تبریزی، سیستانی:) هشت فرسخ برود یا (سیستانی: مثلًا) چهار فرسخ برود و چهار فرسخ برگردد، وقتی که به حدّ ترخص برسد باید نماز را شکسته بخواند.
(4) (اراکی:) که اهل وطن او را نبینند..
(مکارم:) مسأله هر گاه کسی در اثناءِ مسافرت به وطنش برسد، نمازش در آنجا تمام است، ولی اگر می خواهد سفر خود را از آنجا هشت فرسخ یا بیشتر ادامه دهد وقتی به حدّ ترخّص رسید باید نماز را شکسته بخواند.
- توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل، اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
مطابق نظر آيت الله خامنه اي
حد ترخص
۱. برای تعیین حد ترخص، شنیده نشدن اذان شهر کافی است، هر چند احتیاط (مستحب) رعایت هر دو علامت (نشنیدن اذان شهر و ندیدن دیوارهای شهر) است.
۲. معیار حد ترخص، شنیدن اذان آخر شهر از طرفی است که مسافر از آن خارج و یا داخل میشود (نه شنیدن اذان وسط شهر). رساله آموزشی.
حد ترخص
س9. معیار حدّ ترخّص شنیدن اذان و دیدن دیوارهای شهر است، آیا یکی از آن دو کافی است یا اینکه باید هر دو با هم وجود داشته باشند؟
ج) احوط، رعايت هر دو علامت است، هرچند بعيد نيست که شنيده نشدن اذان برای تعيين حدّ ترخّص کافی باشد.
س10. آیا معیار حدّ ترخّص شنیدن صدای اذان از خانههای طرفی است که مسافر از آن طرف شهر خارج یا داخل آن میشود، یا اینکه معیار اذان وسط شهر است؟
ج) معيار، شنيدن اذان آخر شهر از طرفی است که مسافر از آن خارج و يا داخل آن میشود.
س11. در اینجا بین اهالی یکی از نواحی راجع به مسافت شرعی اختلاف وجود دارد. عدهای میگویند که دیوارهای آخرین خانههای منطقه که به هم متصل هستند، ملاک است. عدهای هم معتقدند که باید مسافت را از کارخانهها و شهرکهای پراکندهای که بعد از خانههای شهر واقع شده است، محاسبه کرد، سؤال این است که آخر شهر کجاست؟
ج) تعيين آخر شهر موکول به نظر عرف است. اگر در نظر عرف کارخانهها و شهرکهای پراکنده اطراف شهر جزو شهر نباشد، مسافت را از آخر خانههای شهر بايد حساب نمود.
س12. در یك قصبه یا روستای بزرگ تقریباً شش ده كوچك در طول هم قرار دارند و همگی یك قصبه محسوب می‌شوند. آیا حدّ ترخّص برای شخص مسافری كه میخواهد به هشت فرسخی سفر كند، آخرین حدود ده بالاست یا ششمین ده و در صورتی كه آخرین حدود ده بالا به عنوان حدّ ترخّص معین شد در موقع برگشت، اگر مجبور شود شب را در ششمین ده بیتوته كند و به ده خودش نرسد آیا باید نمازش را قصر بخواند یا تمام؟
ج) اگر عرفاً چند محل مجزا محسوب می‌شوند، حدّ ترخّص برای هر محل مجزّا محسوب میشود.
س13. گاهی فاصله بین بعضی از شهرها (یعنی فاصله تابلوهای خروجی شهری و ورودی شهر دیگر) بسیار اندک بوده و به صد متر نمیرسد، حتی بعضی از خانه‌ها و خیابانهای دو شهر کاملاً به هم متصل هستند، حدّ ترخّص این موارد چگونه است؟
ج) با فرض اتصال يکی از دو شهر به ديگری به نحوی که در سؤال آمده است، آن دو، حکم دو محله يک شهر را دارند که خروج از يکی به ديگری مسافرت محسوب نمی‌شود تا نياز به حدّ ترخّص باشد.
س14. یك روز قبل از ماه مبارك رمضان در منزلی كنار دریای خزر برای مدت 20 روز قصد اقامه نمودیم. فاصله منزل تا اولین روستا كه آن روستا به خانه‌ها و مغازه‌های شهر بابلسر تقریباً وصل می‌شد دو كیلومتر بود. از ابتدا قصدمان این بود كه برای خرید روزانه و نماز ظهر و عصر هر روز قبل از اذان ظهر به شهر برویم و می‌رفتیم. تمام این مدت را روزه گرفته و نمازها را چه در شهر و چه در منزل تمام خوانده‌ایم. آیا تكلیف‌مان را درست انجام داده‌ایم؟
ج) در صورتی كه شهر خارج از حدّ ترخّص محل اقامت شما بوده و مجموع اياب و ذهاب شما در تمام ده روز بيشتر از هفت ساعت بوده، حكم مسافر را داشته‌ايد و بايد نمازها را شكسته خوانده و روزه نمی‌گرفتيد و در صورت تخلف از وظيفه در فرض سؤال احتياط اين است که قضای آنها را به‌جا آوريد.
س 798: اگر روزه دار جاهل باشد به اینکه تا به حد ترخص نرسیده، نباید قبل از زوال افطار کند، و قبل از حد ترخص به این اعتبار که مسافر است، افطار نماید، روزه این شخص چه حکمی دارد؟ آیا قضا بر او واجب است یا حکم دیگری دارد؟
ج: در فرض مرقوم، روزه‌اش باطل است و بايد آن را قضا کند لکن اگر از حکم مسأله، غافل بوده کفّاره ندارد.
س: اگر شخصى نداند که نماز وى در بيرون از حدّ ترخص قضا شده يا در داخل آن، قضاى آن را بايد شکسته بجا آورد يا کامل؟
ج) در مفروض سؤال براى تحصيل يقين به فراغ ذمّه، بايد بين قضاى قصر و قضاى اتمام جمع كند.
س 675: در آلمان و بعضی از کشورهای اروپایی، گاهی فاصله بین بعضی از شهرها (یعنی فاصله تابلوهای خروجی شهری و ورودی شهر دیگر) به صد متر نمیرسد، حتی بعضی از خانه‌ها و خیابانهای دو شهر کاملاً به هم متصل هستند، حد ترخص این موارد چگونه است؟
ج: با فرض اتصال يکى از دو شهر به ديگرى به نحوى که در سؤال آمده است، آن دو، حکم دو محله يک شهر را دارند که خروج از يکى به ديگرى مسافرت محسوب نمىشود تا نياز به حد ترخص باشد.
س 678: در اینجا بین اهالی یکی از نواحی راجع به مسافت شرعی اختلاف وجود دارد. عدهای میگویند که دیوارهای آخرین خانههای منطقه که به هم متصل هستند، ملاک است. عدهای هم معتقدند که باید مسافت را از کارخانهها و شهرکهای پراکندهای که بعد از خانههای شهر واقع شده است، محاسبه کرد، سؤال این است که آخر شهر کجاست؟
ج: تعيين آخر شهر موکول به نظر عرف است. اگر در نظر عرف کارخانهها و شهرکهاى پراکنده اطراف شهر جزو شهر نباشد، مسافت را از آخر خانه هاى شهر بايد حساب نمود.
اجوبه الاستفتائات.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی خامنه ای
سوال: امروزه برخی از شهر ها از فاصله شاید 10 کیلومتری هم دیوار هایش دیده میشود آیا باید از بعد از آن 10 کیلومتر 22.5 رو برای شکسته شدن نماز حساب کنیم ؟
پاسخ:
معیار محاسبه مسافت شرعی از انتهای شهر مبدأ است و منظور از حد ترخص مکانی است که در آنجا اذان شهر شنیده نمی شود.
منبع: استفتاء سایت هدانا از دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
مسأله 1155ـ «حدّ ترخّص» یعنى از وطن یا محلّ اقامتش به اندازه اى دور شود که صداى اذان شهر را نشنود و مردم شهر او را نبینند، امّا دیدن و ندیدن دیوارهاى شهر اثرى ندارد، ولى باید در هوا گرد و غبار یا مه یا چیز دیگرى که مانع دیدن است یا سرو صدایى که مانع شنیدن است وجود نداشته باشد و اگر یکى از این دو علامت حاصل شود کافى است، به شرط اینکه یقین به نبودن دیگرى نداشته باشد، و الاّ احتیاط جمع میان نماز شکسته و تمام است.
مسأله 1156ـ معیار در شهرها شهرهاى معمولى است و اگر شهرى زیاد در گودى یا در بلندى قرار گرفته باشد باید مطابق شهرهاى معمولى با آن رفتار کرد، یعنى ببینیم چه اندازه مسافت سبب مى شود که در شهرهاى معمولى انسان صداى اذان شهر را نشنود و اهالى شهر او را نبینند.
مسأله 1157ـ هرگاه شک کند به حدّ ترخّص رسیده یا نه، یا نداند صدایى را که مى شنود صداى اذان است یا صداى دیگر، باید نماز را تمام بخواند، امّا اگر بفهمد صداى اذان است ولى کلمات آن قابل تشخیص نباشد احتیاط جمع است.
مسأله 1158ـ هرگاه به جایى برسد که اذان شهر را که معمولاً در جاى بلند مى گویند نشنود نمازش شکسته است، هر چند اذانى را که با بلند گوهاى قوى مى گویند بشنود و اگر کسى گوش و چشمش از معمول ضعیف تر یا بسیار قوى تر است اعتبارى به آن نیست بلکه اعتبار به گوش و چشمهاى معمولى است.
مسأله 1159ـ هرگاه کسى در اثناء مسافرت به وطنش برسد نمازش در آنجا تمام است، ولى اگر مى خواهد سفر خود را از آنجا هشت فرسخ یا بیشتر ادامه دهد وقتى به حدّ ترخّص رسید باید نماز را شکسته بخواند. رساله توضیح المسائل، آیت الله مکارم شیرازی.
معنای حدّ ترخّص [به حد ترخص برسد ]
پرسش : حدّ ترخّص در بحث نماز مسافر به چه معنا می باشد؟
پاسخ : «حدّ ترخّص» یعنى از وطن یا محلّ اقامتش به اندازه اى دور شود که صداى اذان شهر را نشنود و مردم شهر او را نبینند، امّا دیدن و ندیدن دیوارهاى شهر اثرى ندارد، ضمنا باید در هوا گرد و غبار یا مه یا چیز دیگرى که مانع دیدن است یا سرو صدایى که مانع شنیدن است وجود نداشته باشد و اگر یکى از این دو علامت حاصل شود کافى است، به شرط اینکه یقین به نبودن دیگرى نداشته باشد، و الاّ احتیاط واجب جمع میان نماز شکسته و تمام است.
معیار در حدّ ترخّص شهرها
پرسش : چنانچه شهری در جای بلند یا گودی قرار داشت که غیر متعارف بود، چگونه باید حدّ ترخّص را تعیین نمود؟
پاسخ : معیار در شهرها شهرهاى معمولى است و اگر شهرى زیاد در گودى یا در بلندى قرار گرفته باشد باید مطابق شهرهاى معمولى با آن رفتار کرد، یعنى ببینیم چه اندازه مسافت سبب مى شود که در شهرهاى معمولى انسان صداى اذان شهر را نشنود و اهالى شهر او را نبینند.
بلاد کبیره و حد ترخص آن
پرسش : تهران بلاد کبیره است یا نه و در مورد شهری که بلاد کبیره است تکلیف چیست؟ وحد ترخص در تهران کجاست؟
پاسخ : حکم بلاد کبیره و غیر کبیره یکسان است و محلات مختلف تهران جزو تهران محسوب می شود حد ترخص در هر شهری آن است که از آخرین خانه های شهر به قدری دور شوند که صدای اذان شهر را نشنوند.
عدم محاسبه حد ترخص نسبت به مراکز صنعتی اطراف شهر
پرسش : با توجه به توسعه شهرها و آبادی ها تشخیص حد ترخص مشکل شده است. آنچه در لسان رساله ها آمده است، آخرین دیوار شهر و آبادی است. اکنون به جای آخرین دیوار و خانه، موسسات و مراکز صنعتی است که به صورت گسترده از هر طرف شهرها را احاطه کرده است. بنابراین وظیفه قادم به وطن یا عازم به سفر در انجام نماز و روزه چیست؟
پاسخ : موسسات صنعتی غالباً بیرون شهر است و جزو شهر محسوب نمی شود.
حدّ ترخّص در سفر هوایی
پرسش : لطفا حد ترخص در سفر هوایی را مشخص فرمایید. فرضا اگر هواپیما حدود 11 دقیقه قبل از اذان ظهر از زمین بلند شود آیا روزه آن روز، صحیح است یا خیر؟ اگر انسان شک کند که قبل از ظهر از حد ترخص خارج شده یا قبل از ظهر حکم روزه آن روز چه می باشد؟
پاسخ : در سفرهای هوایی حدّ ترخص بسیار زود حاصل می شود. چند دقیقه ای که از محل دور شوند به حدّ ترخص می رسند.
افطار روزه قبل از رسیدن به حد ترخص
پرسش : اگر فردی قصد سفر کرده باشد و فراموش کرده یا نداند که تا قبل از حد ترخص خوردن و آشامیدن حرام است و این کار را ( قبل از حد ترخص ) انجام دهد ، ایا کفاره بر او واجب می شود یا قضای روزه کافی است ؟
پاسخ : قضا کافی است.
لزوم صورت گرفتن شنيدن اذان و ديدن شهر به طور معمول [به حد ترخص برسد ]
پرسش : آیا برای تشخیص حدّ ترخّص می توان به چشم و گوش ضعیف یا قوی اعتماد کرد؟
پاسخ : اگر کسى گوش و چشم او از معمول ضعیف تر یا بسیار قوى تر است اعتبارى به آن نیست بلکه اعتبار به گوش و چشم هاى معمولى است.
- منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سوال: امروزه برخی از شهر ها از فاصله شاید 10 کیلومتری هم دیوار هایش دیده میشود آیا باید از بعد از آن 10 کیلومتر 22.5 رو برای شکسته شدن نماز حساب کنیم ؟
پاسخ:
براى محاسبه مسافت هشت فرسخ بايد فاصله ی بین دو شهر یعنى آخرین خانه مبدأ حرکت و اوّلین خانه مقصد را حساب کرد.
منبع: استفتاء سایت هدانا از دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی.
مطابق نظر آيت الله سيستاني
شرط هشتم: آنکه اگر از وطن حرکت میکند به حدّ ترخّص برسد، و اما در غیر وطن، حدّ ترخّص اثری ندارد، و همین که از محل اقامت خارج شود، نمازش قصر است.
مسأله ۱۳۰۴ ـ حدّ ترخّص جایی است که اهل شهر حتی آنها که در خارج شهر و توابع آن هستند مسافر را نتوانند ببیند، و نشانه آن این است که او اهل شهر را نتواند ببیند.
مسأله ۱۳۰۵ ـ مسافری که به وطنش برمیگردد، تا وقتی که داخل وطنش نشده باید نماز را قصر بخواند، و همچنین مسافری که میخواهد دَه روز در محلی بماند مادامی که به آن محل نرسیده، نمازش قصر است.
مسأله ۱۳۰۶ ـ هرگاه شهر در بلندی باشد که از دور اهل آن دیده شود، یا به‌قدری گود باشد که اگر انسان کمی دور شود اهل آن را نبیند، کسی که از اهالی آن شهر مسافرت میکند، وقتی به‌اندازه‌ای دور شود که اگر آن شهر در زمین هموار بود، اهلش از آنجا دیده نمیشد، باید نماز خود را شکسته بخواند و نیز اگر پستی و بلندی راه بیشتر از معمول باشد، باید ملاحظه معمول را بنماید.
مسأله ۱۳۰۷ ـ کسی که در کشتی یا قطار نشسته، و قبل از رسیدن به حدّ ترخّص به نیت نماز تمام مشغول نماز شود، ولی قبل از رکوع رکعت سوّم به حدّ ترخّص برسد، باید نمازش را شکسته بجا آورد.
مسأله ۱۳۰۸ ـ اگر در فرضی که در مسأله پیش گذشت بعد از رکوع رکعت سوّم به حدّ ترخّص برسد، باید نماز دیگری را شکسته بجا آورد، و تمام کردن نماز اوّل لازم نیست.
مسأله ۱۳۰۹ ـ اگر کسی یقین پیدا کند که به حدّ ترخّص رسیده و نماز را شکسته بجا آورد، و سپس معلوم شود که در وقت نماز به حدّ ترخّص نرسیده بود، باید نماز را دوباره انجام دهد، پس چنانچه در این حال هنوز به حدّ ترخّص نرسیده باشد باید نماز را تمام بخواند، و در صورتی که از حدّ ترخّص گذشته باشد نماز را شکسته بجا آورد، و اگر وقت گذشته نماز را مطابق وظیفه‌اش در هنگام فوت آن، بجا آورد.
مسأله ۱۳۱۰ ـ اگر چشم او غیر معمولی باشد، در محلی باید نماز را شکسته بخواند که چشم متوسط اهل شهر را نبیند.
مسأله ۱۳۱۱ ـ اگر موقعی که سفر میرود شک کند که به حدّ ترخّص رسیده یا نه، باید نماز را تمام بخواند.
رساله توضیح المسائل.
- منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی سیستانی.
کلید: حد ترخص شرعی چیست و دقیقا کجاست حد ترخص شرعی چیست و دقیقا کجاست حد ترخص شرعی چیست و دقیقا کجاست حد ترخص شرعی چیست و دقیقا کجاست حد ترخص شرعی چیست و دقیقا کجاست حد ترخص شرعی چیست و دقیقا کجاست حد ترخص شرعی چیست و دقیقا کجاست حد ترخص شرعی چیست و دقیقا کجاست حد ترخص شرعی چیست و دقیقا کجاست حد ترخص شرعی چیست و دقیقا کجاست حد ترخص شرعی چیست و دقیقا کجاست حد ترخص شرعی چیست و دقیقا کجاست حد ترخص شرعی چیست و دقیقا کجاست حد ترخص شرعی چیست و دقیقا کجاست حد ترخص شرعی چیست و دقیقا کجاست حد ترخص شرعی چیست و دقیقا کجاست اندازه مسافت شرعی و حد ترخص حد ترخص چند کیلومتر است تفاوت حد ترخص و مسافت شرعی حد ترخص کیلومتر حد ترخص چقدر است حد ترخص چند فرسخ است مقدار حد ترخص حد ترخص تهران حد ترخص از نظر خامنه ا
یعنی بعضیا فقط خواستن خودشونو راحت کنن. به خودشون زحمت نمیدن. یعنی چی که نماز رو هم شکسته باید خوند هم کامل؟؟؟؟؟ تهش اگه شک داری حد ترخص رو رد کردی یا نه بگو همون کامل بخون. هم شکسته هم کامل چه صیغه ایه دیگه؟؟؟ یعنی هم مسافری هم نیستی. نمازتو دوبار میخونی روزه هم باشی هم باید بگیری هم قبول نیست و بعدا باید دوباره بگیری!!! مسخره تر از این میشه جواب داد؟
سلام علیکم
اگر کمی مودبانه تر نظر خودتان را مطرح کنید هم ما استفاده می کنیم و هم مخاطبان.
خواهر گرامی شما تازه از راه رسیدید و اینطور نظر می دهید!، کاملا مشخ هست که اصلا آگاهی لازم را ندارید.
دقت کنید مگر دین دست بنده یا فقیه هست که هر جا را خواست طبق میلش بگوید کامل بخوان یا شکسته بخوان!، مرجع تقلیدچهل، پنجاه سال زحمت می کشند که با دقت جواب بدهند، اگر جواب یک قسمت را در روایات نیابند دستور به احتیاط می دهند، چون فردای قیامت باید جواب بدهند که جایی که دلیل شرعی و روایت نداشتند به چه دلیلی فتوا داده اند. لذا اگر می بینید می گویند هم کامل بخوان هم شکسته، یعنی سند لازم را ندارند، یا روایتی را ضعیف می دانند می گویند احتیاط کنید تا به وظیفه شرعی مومنین عمل کرده باشند.
ان شاالله همه ما قدر دان زحمات و مجاهدت های فقها باشیم که اهل البیت علیهم السلام ما را به آنها در عصر غیبت ارجاع داده اند.
وفقکم الله لکل الخیر