تبعيض در تقليد چيست و چه حكمي دارد
فهرست این نوشتار:
تبعيض در تقليد چيست و چه حكمي دارد
تبعیض در تقلید يعني اينكه مقلد به جاي اينكه از يك مرجع، تقليد كند از چندين مرجع تقليد نمايد، البته به شرط اينكه اين دو يا چند مرجع در اعلميت مساوي باشند. در اين صورت شخص مي تواند در مسائل نماز و روزه، از مجتهدي و در خمس از مجتهد ديگر و در ازدواج از شخص سومي تقليد كند. اما در مسائلي كه به هم مربوط است – چنانچه اخذ به فتواي آنان باعث بطلان عمل ويا مخالفت قطعي شود – تبعيض جايز نيست؛ مانند اينكه در احكام نجاست بدن و لباس، به فتواي مجتهدي و در احكام لباس نماز گزار به فتواي ديگري عمل كند.لازم به ذكر است برخي از مراجع تبعيض در تقليد را جايز نمي دانند.
تبعيض در تقليد
پرسش. آيا تبعيض در تقليد جايز است؟ يعني در برخي مسائل به فتواي مجتهدي و در برخي ديگر به فتواي مجتهد ديگري عمل كنيم؟
همه مراجع (به جز آيت الله وحيد): تبعيض در تقليد در صورت تساوي دو يا چند مجتهد جايز است؛ به عنوان مثال مي توان در مسائل نماز و روزه، از مجتهدي و در خمس از مجتهد ديگر و در ازدواج از شخص سومي تقليد كرد. اما در مسائلي كه به هم مربوط است – چنانچه اخذ به فتواي آنان باعث بطلان عمل ويا مخالفت قطعي شود – تبعيض جايز نيست؛ مانند اينكه در احكام نجاست بدن و لباس، به فتواي مجتهدي و در احكام لباس نماز گزار به فتواي ديگري عمل كند.(۱)
آيت الله وحيد: تبعيض در تقليد جايز نيست و در صورت تساوي دو يا چند مجتهد، بايد به فتواي كسي عمل كند كه نظرش مطابق با احتياط است. در غير اين صورت بين آن دو جمع كند (مثل اينكه يكي به شكسته شدن نماز و ديگري به تمام فتوا داده است كه بين آن دو جمع مي كند). اگر احتياط ممكن نبود و يا مشقّت داشت، مي تواند از يكي از آنان تقليد كند.(۲)
تبصره ۱٫ حكم بالا در تبعيض ابتدايي است؛ يعني، جايگاه اين اختياري كه براي مقلّد منظور شده، به پيش از عمل باز مي گردد و اگر بخواهد بعد از عمل، به فتواي مجتهد ديگر رفتار نمايد، در اين صورت حكم رجوع و عدول را پيدا مي كند.
تبصره ۲٫ طبق فتواي آيت اللّه بهجت و آيت اللّه سيستاني، در صورتي تبعيض در تقليد جايز است كه مجتهدان در تقوا و ورع نيز مساوي باشند.
- ۱)نوري، استفتاءات، ج ۲، س ۱۱ و ج ۱، س ۴؛/امام خميني(ره)، استفتاءات، ج ۱، س ۸ و ۹؛/ مكارم، استفتاءات، ج ۲، س ۱۱؛/تبريزي، استفتاءات، س ۴۲؛/ فاضل، جامع المسائل، ج ۱، س ۱۱ و ۱۲؛/صافي، جامع الاحكام، ج ۱، س ۱۳ و ۱۴،/ خامنه اي، اجوبة الاستفتاءات، س ۱۸؛/ بهجت، وسيلةالنجاة، ج ۱، م ۴ و توضيح المسائل، م ۵؛/ سيستاني، تعليقات علي العروة، م ۱۳ و ۳۳٫
- ۲) آيت الله وحيد، توضيح المسائل، م ۴٫.(پرسمان، كتاب: احكام تقليد و بلوغ، ص۷۴)
تبعیض در تقلید
س: در صورتى که مقلد از مرجع تقليد سؤال نمايد ولى ايشان به دلايلى پاسخ ندهند و از ساير مراجع نيز جواب‌هاى متفاوتى دريافت کرده باشد مى‌تواند با رجوع به عقل خويش اقدام نمايد؟
ج) در فرض مذکور جاى رجوع به عقل نيست و بايد احتياط کند و چنانچه احتياط ممکن نشد از ميان مراجع به فتواى مرجع اعلم بعدى مراجعه نمايد.
س: مرجع تقليد من نماز دانشجو را شكسته و روزه را براى او در سفر منتفى مى‌داند اينجانب در اين مسأله به مرجع تقليد ديگرى رجوع كردم حال متوجه شدم اشتباه كرده و پشيمان شده‌ام. با توجه به اينكه من مرتب در رفت و آمد هستم و روزه گرفتن برايم بسيار مشكل مى‌باشد، آيا مى‌توانم دوباره به نظر مرجع اول برگشته و نماز را شكسته بخوانم و روزه نگيرم؟
ج) اشكال ندارد به شرط آنكه عدول مكرر به صورت بازيچه در نيايد. استفتائات جدید مقام معظم رهبري .
سؤال ۱۶ـ با توجّه به پیشنهاد برخى از شخصیّتها، در زمینه تخصّصى شدن مرجعیّت تقلید، نظر خود را در این باره بفرمایید. تخصّصى شدن مراجع تقلید در زمینه هاى مختلف علمى چه حکمى دارد؟
جواب: در صورتى که هر یک از آنها در بخشى از فقه اعلم باشند، و ضوابط مرجعیّت بر آنها تطبیق کند، اشکال ندارد.
سؤال ۱۷ـ در بعضى از مسائل مربوط به حرفه پزشکى، نظر علما با هم مغایر است. کدام فتوا حجّت است؟ آیا مى شود در مسایل پزشکى از یک مرجع، و در موضوعات دیگر ـ مثل عبادات ـ از مرجع تقلید دیگرى تقلید کرد؟
جواب: مانعى ندارد.
استفتائات آيت الله مكارم شيرازي .ج۳٫
عدول از مرجع در مسأله جزئی [تغییر مرجع ]
پرسش : آيا تبعيض در يك مسأله جزئى از يك باب فقه جايز مى‌باشد، به طورى كه امروز در آن مسأله از مجتهدى تقليد كرده و فردا در همان مسأله از مجتهدى ديگر تقليد كند؟
پاسخ : این کار عدول محسوب مى‌شود نه تبعیض؛ و عدول جایز نیست.
شرایط تبعیت از چند مرجع [تقلید از چند مرجع ]
پرسش : تبعيض در تقليد در چه مواردى و تحت چه شرايطى درست مى‌باشد؟
پاسخ : در مورد تساوى دو یا چند مجتهد یا عدم ثبوت اعلمیّت تبعیض در تقلید جایز است.
تقلید از دو یا چند مرجع تقلید [تقلید از چند مرجع ]
پرسش : آیا یک فرد می تواند از دو یا چند مجتهد تقلید کند؟
پاسخ : هرگاه دو مجتهد مساوى باشند، مىتوان بعضى از مسائل را از یکى و بعضى را از دیگرى تقلید کرد؛ ولی هرگاه در مساله ای به فتوای یکی عمل کرد، عمل به فتوای دیگری در آن مساله، جایز نیست.
رجوع در چند مسأله به مرجع تقلید دیگر [تقلید از چند مرجع ]
پرسش : بعضى از فقها در مسئله سودهاى بانکى و نیز چند مسئله دیگر، که محلّ ابتلاى من است، با مرجع اینجانب اختلاف نظر دارند، آیا در این چند مسئله مى توانم به مرجع دیگرى رجوع کنم؟
پاسخ : در مسایلى که از کسى تقلید کرده اید، باید باقى بمانید; مگر این که ثابت شود نفر دوم اعلم است و یا مرجع شما در آن مسئله احتیاط کند، که در این مورد رجوع به غیر جایز است.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی.
تقليد از مراجعي که اعلميّت هيچ‌يک بر مکلّف محرز نشده است
سوال ۶ :
اينجانب پس از تحقيق به جمع سه نفره اي از مراجع رسيده ام که به احتمال زياد، اعلم خارج از آنها نيست، ولي بين اين افراد هيچ دليلي بر ترجيح يکي بر ديگران ندارم. حال با توجه به اينکه يکي از اين مراجع حضرت آيت الله العظمي وحيد خراساني هستند و از طرفي بنده نيز در سن تمييز مرحوم آيت الله العظمي خويي (ره) را نيز درک نموده ام (ولي در آن زمان هنوز تقليد نمي‌کردم) خواهشمند است پاسخ سوالات ذيل را مرحمت فرماييد:
۱- آيا وظيفه اينجانب احتياط بين سه مرجع مذکور و آقاي خويي(ره) مي باشد؟
۲- اگر يکي از اين مراجع حيّ تقليد ابتدايي از مرجع ميّت را جايز ندانند در اين صورت چگونه بايد بين نظرات آنان احتياط نمود؟
۱ ـ در مفروض سؤال بايد به احوط از فتواهاى آنان عمل نمائيد، و چنانچه فتواي يکي از آنها مطابق با احتياط نباشد (مثل اينکه يکي فتوي به شکسته خواندن نماز و ديگري فتوي به تمام خواندن نماز بدهد) بايد احتياط کند به جمع بين دو فتوي (يعني نماز را هم تمام بخواند و هم شکسته) و تفصيل آن در مسأله ۴ رساله آمده است. ۲ ـ اخذ به احوط الاقوال (ولو قول ميّت باشد) از مصاديق احتياط است و منافاتى با عدم جواز تقليد ابتدائى از ميت ندارد، ولي مشروط است به اينکه آن مجتهد ميّت را لااقل در سنّ تمييز درک کرده باشد. (استفتاء/۱۱۱۰۲) (منهاج ۲/م ۸)
ملاک مشقّت در احتياط
سوال ۷ :
در صورتي که اخذ به احوط الاقوال يا احتياط در جمع بين دو فتوي مشقت داشته باشد فرموده‌ايد که به فتواي کسي که ورع او در فتوي دادن بيشتر است عمل نمايد و اگر در اين جهت مساويند در تقليد از ايشان مخير است، ملاک مشقت داشتن احتياط چيست؟ اگر احتياط در بعضي احکام مشقت داشت آيا فرد در همان مسائل مخير به تقليد از هرکدام از مراجع مذکور است، يا در همه مسائل مي تواند به هريک از ايشان رجوع کند؟
ملاك مشقّت داشتن در جميع موارد مشقت شخصى است كه قابل درك بالوجدان استّ چنانكه در باب تيمّم فرموده اند: (…اگر تهيه كردن آب يا استعمال آن به قدرى مشقت داشته باشد كه تحمّلش براى شخصى ميّسر نباشد…). در مفروض سؤال در خصوص مسائلى كه مشقّت دارد مخيّر است و در بقيّه مسائل بايد به احتياط اخذ نمايد.(استفتاء/۱۱۱۰۲) (منهاج ۲/م ۸)
تبعیض در تقلید
سوال ۸ : آیا می‌شود در صورت تساوی چند مجتهد اعلم در بعضی از مسائل از یک مجتهد و در بعضی دیگر از مجتهد دیگر تقلید نمائیم؟
خیر، جایز نمی‌باشد، برای تفصیل جواب به مسأله قبل رجوع شود. استفتائات آيت الله وحيد خراساني.
حكم عمل بدون تقليد از مرجع چيست
چگونه مي توان مرجع تقليد را تغيير داد
تقليد نوجوان نابالغ در زمان حيات مرجع
باقي ماندن بر تقليد و اعلميت مرجع
۱_باسلام من در نوجوانی وبدون دانستن شرایط انتخاب مرجع تقلید به دلیل این که شنیده بودم ایت الله خامنه ای در مساعل شرعی آسون تر فتوا دادن ایشون انتخاب کردم اما الان میخوام ایت الله مکارم شیرازی روبه عنوان مرجع انتخاب کنم ،ایا میتونم این کار وانجام بدم؟
۲_واین که اگر نمیشه مرجع و تغییر داد میشه از تبعیض در تقلید استفاده کنم وفقط دریک موضوع از فتوای آیت الله مکارم استفاده کنم؟
سلام علیکم
آسانی و سختی ملاک انتخاب مرجع نیست. باید شرایط اعلمیت را داشته باشد، هر مرجعی را که تحقیق کردید و اعلم است از همان تقلید نمایید.
به نظر ما و بسیاری از بزرگان حضرت آیت الله العظمی خامنه ای اعلم هستند.
وفقکم الله لکل الخیر
باسلام و خسته نباشید
مرجع تقلید من آیت الله خامنه ایی هستن، فقط در مسئله( دیدن مانع در وضو بعد از نماز که آیت الله مکارم شیرازی فرمودن مانع کمتر از ۲میلیمتر باشد ایرادی ندارد) ، میتوانم به ایشان عدول کنم؟
سلام علیکم
در مسائلی که حضرت آقا احتیاط واجب دارند می توانید به مرجع دیگر با رعایت اعلم فالاعلم رجوع کنید.
وفقکم الله لکل الخیر
با سلام آیا میتوانم در دو مسئله از آیت الله مظاهری تقلید کنم؟ موضوع خمس هدیه و پاک بودن پوستهای بدن و لب. مرجع تقلیدم آیت الله مکارم هستند و در این دو مسئله احتیاط واجب دارند . در ضمن در گذشته موضوع خمس هدیه را از رهبری تقلید میکردم.آیا تقلید از سه مرجع درست است؟با تشکر
سلام علیکم
این مسئله را از دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی استفتاء فرمایید.
وفقکم الله لکل الخیر