ناامیدی از خدا

رهايى از نا اميدى

پرسش 25 . من گاهى از خودم و از خدا نااميد مى شوم و خود را لايق سير و سلوك نمى دانم، چه كنم؟ مرا راهنمايى كنيد.

براى رهايى از «يأس» بايد دانست كه خداوند، به بندگان خويش لطف و رحمت بى پايان دارد و از همه بندگان گنه كار خود، دعوت كرده است به او التجا كنند و به سوى رحمت بى كرانش، دست نياز بگشايند و وعده داده است اگر توبه كنند و دست از زشتى ها بشويند، همه گناهان را خواهد بخشيد و آنان را مشمول لطف و كرم بى منتهاى خود قرار خواهد داد.80

نى مشو نوميد و خود را شاد كن
پيش آن فريادرس فرياد كن
كاى محب عفو از ما عفو كن
اى طبيب رنج ناسور كهن81

همچنين بايد حسن ظن خويش را به حضرت حق، كامل و به او اعتماد كرد. بر اساس پاره اى از روايات و احاديث قدسى، يكى از موهبت ها و الطاف الهى به بندگان، اثر بخشيدن به «حسن ظن» و «گمان نيك» است. خداوند مقرر فرموده كه هر كس نسبت به وجود مقدس او، گمان نيكى ببرد، آن گمان را جامه عمل بپوشاند و انسان را نااميد نكند.

به عبارت ديگر، هر كه با گمان نيك به خداوند رو به رو شود، او نيز با همان گمان نيك بنده، با وى مواجه خواهد شد82 و از آنجا كه منشأ نااميدى غفلت از خدا و منشأ غفلت «عدم معرفت» صحيح به او است، لذا شناخت درست خداوند متعال و آيات او، در پيدايش اميد لازم و ضرورى است83.

البته بايد مراقب بود كه حالت «اميدوارى» به «غرور» تبديل نشود؛ مثلاً ممكن است حالتى در انسان رخ دهد و وى اميدوار شود؛ در اين صورت بايد ببيند منشأ آن، كوچك شمردن دستورات خدا است يا از اعتقاد به سعه رحمت و عظمت آن ذات مقدس اميدوارى حاصل شده است؟ اگر حالت دوّمى باشد، آدمى در حالت «رجا» و «اميدوارى» قرار دارد و بايد خدا را شكر كند و اگر حالت اوّلى در انسان باشد، بايد بداند كه «غرور» بوده و از دام هاى شيطان است.

به هر حال اميدى مفيد و مثبت است كه آدمى را در عين توجّه به فضل و رحمت الهى، از اعمال صالح و احتراز از اعمال ناپسند باز ندارد.84 شايد به همين جهت است كه امام باقر (علیه السلام)  مى فرمايد: «هيچ بنده مؤمنى نيست، جز آنكه در ضميرش دو نور تابان است: «نور ترس» نسبت به كرده هاى پيشين و فرجام پسين و «نور اميد» به فضل و رحمت پروردگار؛ اگر هر يك با ديگرى سنجيده شود، هيچ يك فزونى نخواهد يافت».85

به هر حال اگر خوف بر آدمى غلبه كند، موجب يأس مى گردد و اگر اميد بر او غالب آيد، موجب جرأت بر گناه است؛ ولى تساوى آن دو، بهترين عامل بازدارنده از گناه و مشوّق به توبه و انجام عمل صالح است.

انبيا گفتند: نوميدى بد است
فضل و رحمت هاى بارى بى حد است
از چنين محسن نشايد نااميد
دست در فتراك اين رحمت زنيد
اى بسا كارا كه اوّل صعب گشت
بعد از آن بگشاده شد، سختى گذشت
بعد نوميدى بسى اميدهاست
از پس ظلمت بسى خورشيدهاست86

80. زمر 39، آيه 53.
81 . مثنوى معنوى، دفتر2، ابيات 3252 – 3253.
82. در اين خصوص نگا: سلوك عرفانى در سيره اهل بيت (علیهم السلام) ، ص 34 و 35 و عرفان اسلامى، ج1، صص 245 ـ 252.
83. اخلاق اسلامى، ص144؛ نگا: يونس 10، آيه 7 ـ 8.
84. چهل حديث، ص199 و 200.
85. وسائل الشيعه، ج2، ص488 و 201 و 202.
86 . مثنوى معنوى، دفتر3، ابيات 2922 ـ 2925.

منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، کتاب پرسش ها و پاسخ ها «عرفان و عشق»  .

ویژه نامه عرفان و مکاتب عرفانی

http://www.porseman.org/showarticle.aspx?id=1303