شفاعت در عقاید شیعه و اهل سنت
شفاعت نزد شيعه و اهل سنت
چگونه مى توان ثابت كرد شفاعت اولياى الهى در آخرت حتمى است؟ در حالى كه آيات قرآن حداكثر تنها بر امكان شفاعت دلالت دارد؟
نکته:
بسيارى از آيات، بر وقوع و تحقّق شفاعت ـ فراتر از امكان ـ دلالت دارند. اين آيات نه تنها از وجود شافعان خبر مى دهد؛ بلكه مشخصات آنها را هم بيان مى كند:
«يَوْمَئِذٍ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَةُ إِلاّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِيَ لَهُ قَوْلاً»[189]؛
«در آن روز شفاعت سودى ندارد، مگر شفاعت كسى كه خداى رحمان به او اجازه داده و سخن او را پسنديده است».
به كار بردن فعل ماضى در اين آيه، در اصطلاح ادبى بر حتمى بودن وقوع شفاعت دلالت دارد.
آيه «لا يَشْفَعُونَ إِلاّ لِمَنِ ارْتَضى»[190] شفاعت شوندگان را توصيف مى كند؛ يعنى، اصل وقوع شفاعت و وجود شفيعان امرى مسلم دانسته شده و به معرفى شفاعت شوندگان پرداخته است.
روايات متواتر از نبى اكرم (صلی الله علیه وآله) نيز بر وقوع و تحقق آن دلالت مى كند. به همين جهت شفاعت اولياى الهى در روز رستاخيز، امرى قطعى و ثابت و مورد اتفاق مسلمين است.
يك. ديدگاه اهل سنت
1. فخر رازى؛ «امت اسلامى اتفاق نظر دارند كه پيامبر اسلام روز رستاخيز حق شفاعت دارد… و معناى شفاعت پيامبر اين است كه گنه كاران را از عذاب دوزخ مى رهاند تا وارد آتش نشوند و آنها هم كه در آن مى سوزند، در پرتو شفاعت پيامبر از آتش دوزخ خارج شده، وارد بهشت مى شوند».[191]
2. علامه قوشجى (صاحب شرح تجريد)؛ «مسلمانان شفاعت را به عنوان يك اصل مسلم پذيرفته اند و در باره آن اختلاف ندارند.[192]
3. ابن تيميه (از پايه گذاران فرقه وهابيت)؛ «شفاعت، با روايات متواتر و از طريق اجماع اثبات شده و كسانى كه پس از اقامه دليل، چنين موضوعى را انكار كنند، كافر مى شوند».[193]
نمونه روايات اهل سنّت:
از پيامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) نقل كرده اند:
«ان شفاعتى يوم القيامه لاهل الكبائر من امتى»[194]؛
«شفاعت من در روز قيامت براى كسانى از امتم خواهد بود كه مرتكب گناهان بزرگ شده اند».
ازپیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) نقل کرده اند:
«يشفع يوم القيامه الانبياء ثم العلماء ثم الشهداء»[195]؛
شاید این مطالب را هم بپسندید:
«در روز قيامت پيامبران سپس عالمان و سپس شهيدان شفاعت مى كنند» و «يشفع النبيون و الملائكة و المؤمنون»[196]؛ «پيامبران، فرشتگان و مؤمنان شفاعت مى كنند».
دو. ديدگاه شيعه
1. خواجه نصير طوسى؛ «عقيده به شفاعت از عقايد صحيح اسلامى است؛ خواه به منظور افزايش پاداش باشد و خواه براى اسقاط كيفر».[197]
2. علامه حلى رحمه الله؛ «علماى اسلام اتفاق نظر دارند كه پيامبر اسلام در روز رستاخيز حق شفاعت دارد».[198]
نمونه روايات شيعه:
پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) فرمود:
«انى لأشفع يوم القيامة فاشفع و يشفع على، فيشفع اهل بيتى فيشفعون»[199]؛
«من در روز قيامت شفاعت مى كنم و على هم شفاعت مى كند و اهل بيت من نيز شفاعت مى كنند و پذيرفته مى شود».
حضرت على (علیه السلام) فرمود:
«ثلاثة يشفعون الى اللّه عزوجل: فيشفعون الانبياء ثم العلماء ثم الشهداء»[200]؛
«سه دسته در پيشگاه خداوند شفاعت مى كنند و شفاعت آنان پذيرفته مى شود: پيامبران، دانشمندان دينى، شهدا».
امام صادق (علیه السلام) مى فرمايد:
«من انكر ثلاثة فليس من شيعتنا: المعراج و المسائلة فى القبر و الشفاعة»[201]؛
«هر كس سه چيز را انكار كند، از شيعيان ما نيست: معراج، سؤال قبر و شفاعت».
امام باقر (علیه السلام) نيز فرموده است:
«مؤمنى كه از همه كمتر شفاعت مى كند، سى تن را شفاعت مى كند».[202]
[189]. طه 20، آيه 109.
[190]. «شفاعت نمى كنند مگر براى كسى كه مورد پسند خداوند باشد»: انبياء 21، آيه 28.
[191]. تفسير مفاتيح الغيب، ج 3، ص 63، تفسير آيه 48 و يا 123 بقره.
[192]. شرح تجريد، ص 501.
[193]. الرسائل الكبرى، رساله استغاثه، ج 1، ص 481.
[194]. مسند احمد بن حنبل، ج 3، ص 213؛ سنن ابن ماجه، ج 2، ص 1441.
[195]. سنن ابن ماجه، ج 2، ص 1443.
[196]. صحيح بخارى، ج 9، ص 160؛ مسند احمد، ج 3، ص 94.
[197]. شرح تجريد الاعتقاد، ص 262.
[198]. كشف المراد، ص 262.
[199]. مناقب ابن شهر آشوب، ج 2، ص 15.
[200]. صدوق، خصال، ص 624.
[201]. صدوق، امالى، ص 177.
[202]. كافى، ج 8، ص 101.
منبع: هدانا برگرفته از پرسش ها و پاسخ ها«دعا و توسل».
