روز بیست و هفتم ماه رجب

بیست و هفتم رجب، روز مبعث است که روز بسیار شریف و با ارزشى است.
رسول خدا(صلى الله علیه وآله) هنگامى به رسالت مبعوث شد که مردم در جهالت و گمراهى به سر مى بردند; آثار توحید از میان رفته و فروغ انسانیّت خاموش گشته بود; عقاید مردم دستخوش خرافات و تحریفات گشته و اهداف والاى انبیاى پیشین، به فراموشى سپرده شده بود و بت پرستى، جنایت، زنده به گور کردن دختران، ظلم و بیدادگرى، غارت و خونریزى، پایمال کردن حقوق ضعیفان و فحشا و منکرات، بر سراسر جزیرة العرب حکومت مى کرد.
مردم سایر کشورها نیز، هر کدام به نوعى گرفتار چندگانه پرستى بودند و محبّت و عدالت از میانشان رخت بربسته و فضایل و ارزش هاى انسانى به افول گراییده بود.
خداوند متعال، در چنین عصرى، حضرت محمّد(صلى الله علیه وآله) را براى هدایت بشر، به رسالت برگزید تا مردم را از بت پرستى و شرک، به توحید و خدا پرستى دعوت کند و آنان را از تاریکى گناه، و ظلمت هاى جهل، رهانیده و به سرچشمه ایمان و دانش، و پاکى و تقوا رهنمون گردد.
«مبعث» تحوّلى شگرف در زندگى جامعه بشرى و رستاخیزى عظیم در روح انسانها به وجود آورد و جا دارد که روز بعثت رسول خدا(صلى الله علیه وآله)را روز «توحید» و «احیاى ارزشهاى انسانى» بنامیم.
گرامى داشتِ این روز و تجلیل از رسول گرامى اسلام و تشکیل مجالس و محافلِ جشن و سرور، در حقیقت تجلیل از اهداف بلند آن معلّم بشریّت و اعلام وفادارى به توحید، نبوّت و همه ارزشهاى والایى است که از سوى نبىّ مکرّم اسلام(صلى الله علیه وآله)به جامعه بشرى عرضه شده است.
در روایتى از امام صادق(علیه السلام) روز مبعث به عنوان شریفترین اعیاد یاد شده است.(1) در هر حال بزرگان براى این روز، اعمالى ذکر کرده اند:
اوّل: غسل کردن در این روز مستحب است.(2)
دوم: روزه; این روز در میان روزهاى سال یکى از چهار روزى است که روزه گرفتن آن فضیلت بسیار دارد و پاداش فراوانى براى آن نقل شده است.
در روایتى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: «هر کس در روز بیست و هفتم رجب روزه بگیرد، خداوند براى او پاداش روزه هفتاد سال را مى نویسد».(3)
سوم: زیاد صلوات فرستادن.
در روایتى از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که: «در این روز روزه مى گیرى و بر محمّد و آلش زیاد صلوات مى فرستى».(4)
چهارم: زیارت رسول خدا و امیر مؤمنان(علیهما السلام) است.(5)
پنجم: دوازده رکعت نماز است.
از «ریّان بن صلت» نقل شده است که هنگامى که امام محمّد تقى(علیه السلام) در بغداد بود، روز نیمه رجب و روز بیست و هفتم رجب را روزه مى گرفت و همه ملازمان و یاران آن حضرت نیز روزه گرفتند; آنگاه به ما فرمودند، دوازده رکعت نماز بجا آوریم (هر دو رکعت به یک سلام) که در هر رکعت، «حمد» و «سوره اى» بخوانیم و هنگامى که نمازها به پایان رسید، هر یک از سوره هاى حمد، توحید و معوّذتین (فلق و ناس) را چهار مرتبه بخوانیم; آنگاه چهار مرتبه گفته شود:
لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ واللهُ اَکْبَرُ، وَسُبْحانَ اللهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ، وَلا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاَّ بِاللهِ الْعَلِىِّ الْعَظِیمِ; و چهار مرتبه: اَللهُ اَللهُ رَبِّى لا اُشْرِکُ بِهِ شَیْئاً و چهـار مرتبـه: لا اُشْرِکُ بِرَبّى اَحَـداً.(6)
ششم: دوازده رکعت نماز دیگر:
«شیخ طوسى»، از حسین بن روح(رحمه الله) روایت کرده است که: در این روز دوازده رکعت نماز بجا مى آورى و در هر رکعت حمد و هر سوره اى که خواستى مى خوانى و پس از هر دو رکعت و سلام نماز، مى خوانى:

اَلْحَمْدُ للهِِ الَّذى لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً، وَلَمْ یَکُنْ لَهُ شَریکٌ فى الْمُلْکِ، وَلَمْ یَکُنْ لَهُ وَلِىٌّ مِنَ الذُّلِّ، وَکَبِّرْهُ تَکْبیراً،
ستایش خاص خدایى است که فرزندى براى خود نگرفته و شریکى در فرمانروایى ندارد و یاورى از خوار شدن ندارد (چون خوارى ندارد) و به کمال بزرگى او را یاد کن
یا عُدَّتى فى مُدَّتى، یا صاحِبى فى شِدَّتى، یا وَلیّى فى نِعْمَتى،یا غِیاثى فى رَغْبَتى،
اى توشه من در دوران عمرم اى رفیق من در سختیم اى سرپرست من در نعمتم اى فریادرس من در آنچه خواهم
یا نَجاحى فى حاجَتى، یاحافِظى فى غَیْبَتى،یاکافِىَّ (کافِىَ) فى وَحْدَتى،یااُنْسى فى وَحْشَتى،
اى بر آرنده حاجتم اى نگهبان من در غیابم اى کفایت کننده ام در گوشه تنهایى اى همدمم در وحشتم
اَنْتَ السّاتِرُ عَوْرَتى فَلَکَ الْحَمْدُ، وَاَنْتَ الْمُقیلُ عَثْرَتى فَلَکَ الْحَمْدُ،
تویى پرده پوش عیبهاى من پس ستایش تو راست و تویى نادیده گیرنده لغزشم پس ستایش تو را است
وَاَنْتَ الْمُنْعِشُ صَرْعَتى فَلَکَ الْحَمْدُ، صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد،
و تویى برخیزاننده من هنگام افتادنم پس ستایش تو راست درود فرست بر محمّد و آل محمّد
وَاسْتُرْ عَوْرَتى، وَ آمِنْ رَوْعَتى، وَاَقِلْنى عَثْرَتى، وَاصْفَحْ عَنْ جُرْمى،
و بپوشان عیبم را و ایمنى بخش هراسم را و نادیده گیر لغزشم را و چشم بپوش از جرمم
وَتَجاوَزْ عَنْ سَیِّئاتى فى اَصْحابِ الْجَنَّةِ، وَعْدَ الصِّدْقِ الَّذى کانُوا یُوعَدُونَ.
و بگذر از گناهانم در زمره بهشتیان بدان وعده راستى که بدانها داده شده.
وقتى که نماز و دعا، پایان یافت، هر یک از سوره هاى حمد، اخلاص، معوّذتین، کافرون، انّاانزلناه و آیة الکرسى را هفت مرتبه مى خوانى. سپس هفت بار مى گویى: لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ واللهُ اَکْبَرُ، وَسُبْحانَ اللهِ وَلا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ اِلاَّ بِاللهِ و آنگاه هفت مرتبه مى گویى: اَللهُ اَللهُ رَبِّى لا اُشْرِکُ بِهِ شَیْئاً; پس از آن، هرچه از خدا مى خواهى طلب نما.(7)
هفتم: دعایى است که وقتى امام موسى بن جعفر(علیهما السلام) را در روز 27 رجب سال 179 هجرى از مدینه به سوى بغداد حرکت دادند، آن را خواند:

یا مَنْ اَمَرَ بِالْعَفْوِ وَالتَّجاوُزِ، وَ ضَمَّنَ نَفْسَهُ الْعَفْوَ وَ التَّجاوُزَ، یا مَنْ عَفى وَ تَجاوَزَ، اُعْفُ عَنّى وَ تَجاوَزْ یا کَریمُ،
اى که دستور داده به عفو و گذشت و خود او هم عفو و گذشت (از گنهکاران را) ضمانت کرده اى که عفو کرده و گذشت فرمودى مرا مورد عفو و گذشت خویش قرار ده اى کریم
اَللّـهُمَّ وَقَدْ اَکْدَى الطَّلَبُ، وَ اَعْیَتِ الْحیلَةُ وَ الْمَذْهَبُ، وَدَرَسَتِ الاْمالُ، وَانْقَطَعَ الرَّجآءُ اِلاَّ مِنْکَ، وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ،
خدایا جستجو به جایى نرسید و راه چاره و رفتن بسته شد و آرزوها کهنه گشت و امید بریده شد جز از تو که یکتایى و شریکى ندارى
اَللّـهُمَّ اِنّى اَجِدُ سُبُلَ الْمَطالِبِ اِلَیْکَ مُشْرَعَةً، وَمناهِلَ الرَّجآءِ لَدَیْکَ مُتْرَعَةً،
خدایا من بخوبى مى یابم که راههاى جستجو بسوى تو گشوده است و آبشخورهاى امید در نزد تو پر از آب است
واَبْوابَ الدُّعآءِ لِمَنْ دَعاکَ مُفتَّحَةً، وَالاِْسْتِعانَةَ لِمَنِ اسْتَعانَ بِکَ مُباحَةً،
و درهاى دعا براى کسى که تو را بخواند باز است و یاریت براى آن کس که از تو یارى خواهد آماده و مباح است
وَاَعْلَمُ اَنَّکَ لِداعیکَ بِمَوْضِعِ اِجابَة، وَلِلصّارِخِ اِلَیْکَ بِمَرْصَدِ اِغاثَة،
و بخوبى مى دانم که تو آماده اجابت دعاى خوانندگانت هستى و مهیاى فریادرسى فریادخواهان از درگاهت مى باشى
وَ اَنَّ فِى اللَّهْفِ اِلى جُودِکَ، وَالضِّمانِ بِعِدَتِکَ عِوَضاً مِنْ مَنْعِ الْباخِلینَ،
و این را هم مى دانم که در پناهنده شدن به جود تو و اعتماد به وعده تو عوض کاملى از منع بخیلان
وَمَنْدُوحَةً عَمّا فى اَیْدِى الْمُسْتَاْثِرینَ، وَاَنَّکَ لا تَحْتَجِبُ عَنْ خَلْقِکَ اِلاَّ اَنْ تَحْجُبَهُمُ الاَْعْمالُ دُونَکَ،
و بى نیازى وسیعى است از آنچه در دست توانگران و ثروتمندان است و مى دانم که تو از خلق خویش در حجاب نشوى مگر آن که اعمال ایشان میان تو و ایشان حجاب قرا دهد
وَقَدْ عَلِمْتُ اَنَّ اَفْضَلَ زادِ الرّاحِلِ اِلَیْکَ عَزْمُ اِرادَة یَخْتارُکَ بِها، وَقَدْ ناجاکَ بِعَزْمِ الاِْرادَةِ قَلْبى،
و این را هم دانسته ام که بهترین توشه کسى که به سوى تو کوچ کند یک تصمیم جدى و نیرومندى است که تو را بدان اختیار کند و با چنین تصمیمى دل من با تو به راز و نیاز پرداخته
وَاَسْئَلُکَ بِکُلِّ دَعْوَة دَعاکَ بِها راج بَلَّغْتَهُ اَمَلَهُ، اَوْ صارِخٌ اِلَیْکَ اَغَثْتَ صَرْخَتَهُ،
از تو خواهم به حق هر دعایى که تو را دعا کرده بدان شخص امیدوارى که به آرزویش رسانده اى یا فریادخواهى که به درگاه تو فریادخواهى کرده و به دادش رسیده
اَوْ مَلْهُوفٌ مَکْرُوبٌ فَرَّجْتَ کَرْبَهُ، اَوْ مُذْنِبٌ خاطِئٌ غَفَرْتَ لَهُ، اَوْ مُعافىً اَتْمَمْتَ نِعْمَتَکَ عَلَیْهِ،
یا دلسوخته گرفتارى که تو گرفتاریش را بر طرف کرده یا گنهکار خطاپیشه اى که تو او را آمرزیده اى یا تندرستى که نعمتت را بر او تمام کرده اى
اَوْ فَقیرٌ اَهْدَیْتَ غِناکَ اِلَیْهِ، وَلِتِلْکَ الدَّعْوَةِ عَلَیْکَ حَقٌّ، وَعِنْدَکَ مَنْزِلَةٌ،
یا ندارى که از توانگرى خود به او داده اى و چنین دعایى به درگاهت حقى پیدا کردهو در پیش تو منزلت و مقامى یافته
اِلاَّ صَلَّیْتَ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَقَضَیْتَ حَوائِجى حَوائِجَ الدُّنْیا وَالاْخِرَةِ،
که درود فرستى بر محمّد و آل محمّد و برآورى حاجاتم را حاجات دنیا و آخرت
وَ هـذا رَجَبٌ الْمُرَجَّبُ الْمُکَرَّمُ، اَلَّذى اَکْرَمْتَنا بِهِ، اَوَّلُ اَشْهُرِ الْحُرُمِ، اَکْرَمْتَنا بِهِ مِنْ بَیْنِ الاُْمَمِ، یا ذَاالْجُودِ وَالْکَرَمِ،
و این ماه رجب المرجب و ماه گرامى است آن ماهى که نخستین ماه محترم است و ما را بدان گرامى داشته اى از میان سایر امتها اى صاحب جود و کرم
فَنَسْئَلُکَ بِهِ وَبِاسْمِکَ الاَْعْظَمِ الاَْعْظَمِ الاَْعْظَمِ، اَلاَْجَلِّ الاَْکْرَمِ، اَلَّذى َخَلَقْتَهُ فَاسْتَقَرَّ فى ظِلِّکَ،
پس به حق این ماه از تو خواهم و به حق نام اعظم تو …آن نام برتر و گرامى ترى که آن را آفریدى پس در زیر سایه رحمتت مستقر گردید
فَلا یَخْرُجُ مِنْکَ اِلى غَیْرِکَ، اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَاَهْلِ بَیْتِهِ الطّاهِرینَ،
و از تو به دیگرى نرسد که درود فرستى برمحمّد و خاندان پاکش
وَتَجْعَلَنا مِنَ الْعامِلینَ فیهِ بِطاعَتِکَ، وَالاْمِلینَ فیهِ بِشَفاعَتِکَ،
و قرار دهى ما را از کسانى که در این ماه به طاعتت عمل کنیم و آنان که در این ماه آرزوى شفاعت را دارند
اَللّـهُمَّ وَاهْدِنا اِلى سَوآءِ السَّبیلِ، وَاجْعَلْ مَقیلَنا عِنْدَکَ خَیْرَ مَقیل فى ظِلٍّ ظَلیل، فَاِنَّکَ حَسْبُنا وَنِعْمَ الوَکیلُ،
خدایا ما را به راه راست هدایت فرما و جایگاه ما را در پیش خود بهترین جایگاه در زیر سایه همیشگى ات قرار ده که براستى تو ما را بسى و نیکو وکیلى هستى
وَالسَّلامُ عَلى عِبادِهِ الْمُصْطَفَیْنَ، وَصَلاتُهُ عَلَیْهِمْ اَجْمَعینَ،
و سلام بر بندگان برگزیده اش و درود او بر ایشان همگى
اَللّـهُمَّ وَبارِکْ لَنا فى یَوْمِنا هذَا الَّذى فَضَّلْتَهُ، وَبِکَرامَتِکَ جَلَّلْتَهُ، وَبِالْمَنْزِلِ الْعَظیمِ الاَْعْلى اَنْزَلْتَهُ،
و نیز خدایا مبارک گردان براى ما در این روزى که آن را برترى دادى و به کرامت خویش آن را بزرگ کردى و به جایگاه بزرگ والاترى آن را جاى دادى
صَلِّ عَلى مَنْ فیهِ اِلى عِبادِکَ اَرْسَلْتَهُ، وَبِالْمَحَلِّ الْکَریمِ اَحْلَلْتَهُ،
درود فرست بر آن کس که او را در این ماه به سوى بندگانت فرستادى و او را به مقام بزرگى درآوردى
اَللّـهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِ صَلاةً دآئِمَةً تَکُونُ لَکَ شُکْراً، وَلَنا ذُخراً،
خدایا درود فرست بر او درودى همیشگى که براى تو سپاسگزارى باشد و براى ما ذخیره اى
وَاجْعَلْ لَنا مِنْ اَمْرِنا یُسْراً، وَاخْتِمْ لَنا بِالسَّعادَةِ اِلى مُنْتَهى آجالِنا،
و قرار ده براى ما در کارمان آسانى و تا پایان عمرمان با خوشبختى ما را مقرون دار
وَ قَدْ قَبِلْتَ الْیَسیرَ مِنْ اَعْمالِنا، وَبَلَّغْنا بِرَحْمَتِکَ اَفْضَلَ آمالِنا،
و تو اى خدا براستى چنانى که اعمال اندک ما را پذیرفتى و به رحمت خویش ما را به بهترین آرزوهایمان برسان
اِنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ، وَصَلَّى اللهُ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ وَسَلَّمَ.(8)
همانا تو بر هر چیز توانایى و درود و تحیت خدا بر محمّد و آلش باد.
روز آخر ماه:
در این روز، نماز جناب سلمان را بجا مى آورى (که چگونگى آن، در اعمال روز اوّل ماه رجب، صفحه 641 گذشت). 
همچنین روزه نیز در این روز پاداش فراوان دارد، امام رضا(علیه السلام) فرمود: «هر کس روز آخر ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند گناهانش را مى آمرزد».(1)