راه شهود قلبي
شهود قلبى و رياضت
پرسش 28 . آيا شهود قلبى و چشم بصيرت يافتن، لزوما از راه رياضت و دورى از لذّت ها حاصل مى شود؟
نخستين مسئله بايسته در سلوك الى اللّه ، خروج از حجاب هاى ظلمانى است. اين حجاب ها، عبارت است از:
حجاب تعلّق به بدن مادى، كفر، شرك و دشمنى با حق و آيات الهى، عقايد و افكار باطل و ناصحيح، اخلاق و اوصاف رذيله، حجاب عادات، اوهام و تخيّلات، تعلق و اسارت به مظاهر مادى و آنچه غير حضرت حق است و در يك عبارت كوتاه هر خصوصيت و هر رنگى كه عارض روح انسان گشته و روح را به سوى غير خداى متعال سوق داده و در جهت غير او و دورى از او و فرار از او قرار مى دهد، حجابى است از حجاب هاى ظلمانى و حجاب هايى كه ذكر شد و آنهايى كه ذكر نشد همه و همه به همين نحو است.112
هر يك از اين حجاب ها داراى واقعيت عينى و ويژگى خاصى در روح انسان است و واقعيت عينى هيچ كدام از حجاب ها، مانند واقعيت عينى حجاب ديگر نيست و از اين رو توجه به امور ذيل ضرورى است:
يكم. براى خروج از هر حجاب، راه مخصوصى لازم بوده و بايد طريق به خصوصى در پيش گرفته شود و امكان ندارد از همه حجاب هاى ظلمانى از طريق واحدى نجات پيدا كرد.
همچنين امكان ندارد در خروج از هر كدام از حجاب ها، طريقى را در پيش گرفت كه غير از طريق مخصوص و تعيين شده در نظام وجود است.
مجاهدت هاى علمى و عملى لازم در خروج از آنها مجاهدت هاى به خصوصى است كه در نظام وجود و آفرينش تعيين و حساب شده است. اين مجاهدت ها در حقيقت، طرق تكوينى خروج از حجاب هاى ظلمانى است و نمى شود تكوين را عوض كرد.
دوم. قرآن راه هاى خروج از حجاب هاى ظلمانى را ـ كه راههاى تكوينى، فطرى و تعيين شده در نظام خلقت است ـ دين حنيف اسلام مى داند.113 آيات قرآن كريم تنها هدايت الهى را، راه تكوينى و فطرى خروج از اين حجاب ها مى داند114 و اين راه را محكم ترين رشته اى مى داند كه بايد به آن چنگ زد.115
شاید این مطالب را هم بپسندید:
سوم. با هر نوع مجاهدت و رياضت نمى شود از حجاب هاى ظلمانى ـ آن چنان كه بايد ـ نجات پيدا كرد. با مجاهدت هاى انتخابى و رياضت هاى سليقه اى نمى توان از انواع مختلف حجاب ها و از ابعاد و مراتب و ريزه كارى هاى متنوع و بى شمار آنها نجات يافت.
اين قبيل مجاهدت ها ممكن است به نظر خيلى سخت و تحمل آنها و مداومت بر آنها مشكل باشد؛ ولى مسئله تنها اين نيست كه انسان رياضت بكشد و به سختى بيفتد؛ بلكه نحوه مجاهدت و رياضت و كيفيت آن و نوع آن نيز داراى اهميت است.
چهارم. در خروج از همه حجاب هاى ظلمانى، مجاهدت هاى ناقص علمى و عملى نتيجه مطلوب نخواهد داد؛ بلكه در خروج از همه آنها هم علم جامع و كامل به آنچه از طريق وحى ابلاغ گرديده لازم است و هم عمل كامل و همه جانبه به آن.
سالك الى اللّه بايد همه آنها را ـ كه از جانب خداى متعال ابلاغ گرديده ـ ياد بگيرد و علم و اطلاع كامل داشته و در تحصيل آنها و اطلاع كامل هيچ گونه مسامحه و سستى نداشته باشد و در اين راه، مجاهدت پى گير و كامل كند و در اين مجاهدت (تلاش علمى) هر چه مى تواند سعى كند تا طريق الى اللّه را به خوبى و به نحو صحيح و جامع و به همان صورت كه از جانب خداى متعال ارائه شده است، بشناسد.
امام باقر (علیه السلام) فرمود:
«الكمال كل الكمال التفقه فى الدين …»116؛ «كمال يك انسان و نهايت كمال او، علم و بصيرت و تفقه در دين است».
در مرحله دوّم به همه آنچه ارائه شده، عمل كند و صراط مستقيم الى اللّه را در همه ابعاد آن پيش گيرد. به هر روى، در سلوك الى اللّه تبعيت از طريق تعيين شده در نظام تكوين، بايسته بوده و انحراف از آن، انحراف از تكوين است.117
همچو آهن ز آهنى بيرنگ شو
در رياضت آينه بى رنگ شو
خويش را صافى كن از اوصاف خود
تاببينى ذات پاك صاف خود
112. نگا: مقالات، ج 1، صص 63 ـ 73.
113. روم 30، آيه 30.
114. انعام6، آيه 71؛ بقره(2)، آيه 120.
115. لقمان31، آيه 22.
116. اصول كافى، ج 1، باب صفة العلم و فضله و فضل العلماء، ح 4.
117. در باب رياضت و مجاهدت و ابعاد آن نگا: مقالات همان، صص 73 ـ 87.
منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، کتاب پرسش ها و پاسخ ها «عرفان و عشق» .
