توصیف خدا در قرآن
چیستی خدا
در مورد چیستی «خداوند»، توضیح دهید. قرآن چگونه خدا را معرفی کرده است؟
قرآن کریم در پی آن است که خداوند را به کامل‌ترین وجه از طریق اسما و صفاتش، به انسان بشناساند. از دیدگاه قرآن، خداوند گشایش‌بخش و دانا،[99] سریع‌ترین حساب‌گر، زنده و پاینده،[100] والا، بزرگ و دارای حقیقت،[101] صاحب شکوه و ارجمندی[102] و بی‌نیاز است.[103]
آنکه دولت آفرید و دو سرا ملک دولت‌ها چه کار آید ورا[104]
از نظر قرآن، خداوند «متعال» است[105]؛ یعنی، او از هر چه در وهم ما آید، بالاتر است و هرگز ما نمی‌توانیم حقیقت او و جمال و جلال او را – آن‌گونه که هست – در یابیم.[106]
ای برون از وهم و قال و قیل من خاک بر فرق من و تمثیل من[107]
خداوند، یکی است و جز او خدایی نیست؛[108] او یکتا و یگانه است[109] و هیچ چیز مثل و مانند او نیست.[110]
او پادشاه راستین جهان هستی، پاک از هر عیب، سلامت بخش، مراقب بر همه‌چیز، عزیز، اصلاح‌گر، ترمیم کننده و شایسته بزرگی است[111] و او بر همه‌چیز قادر و توانا است.[112]
گفت صوفی قادر است آن مستعان
که کند سودای ما را بی‌زیان
آن که آتش را کند ورد و شجر
هم تواند کرد این را بی‌ضرر
آن که گل آرد برون از عین خار
هم تواند کرد این دی را بهار
آن که زو هر سرو آزادی کند
قادر است ار غصه را شادی کند
[113]
او خدایی است «بخشنده و مهربان» و این دو صفت، چنان در او متجلّی است که تمامی سوره‌های قرآن را با آن آغاز کرده است: (بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ) و آن‌چنان خدایی است که مهربانی و بخشایش را بر خود فرض کرده است.[114]
خداوند، در غایت بزرگی و عظمت است؛ اما به انسان از رگ گردن نزدیک‌تر می‌باشد و حتی وسوسه‌های نفس او را نیز می‌داند.[115]
آنچه حق است اقرب از حبل الورید
تو فکنده تیر فکرت را بعید
ای کمان و تیرها برساخته!
صید نزدیک و تو دور انداخته
[116]
او خدایی است:
آمرزنده و نیرومند،[117]
توبه‌پذیر،[118]
دوست‌دار،[119]
شاید این مطالب را هم بپسندید:
دارای نعمت،[120]
دارای رحمت،[121]
بسیار توبه‌پذیر[122]
و دارای فضل بزرگ.[123]
وِزْر او و صد وزیر و صد هزار
نیست گرداند خدا از یک شرار
پرورد در آتش ابراهیم را
ایمنی روح سازد بیم را
از سبب سوزیش من سودایی‌ام
در خیالاتش چو سوفسطایی‌ام
[124]
خداوند، آفریننده جهان هستی و آسمان‌ها و زمین،[125] صاحب اختیار، مالک و مدبّر همه شئون و پروردگار همه عالمیان[126] است. او هیچ شریکی ندارد،
نه در آفرینش و سلطنت و نه در ربوبیّت، حکم کردن، شفاعت و هیچ کمالی دیگر.[127]
غیر از خداوند، هرکس نصیب و بهره‌ای از «کمال» دارد، از او وام گرفته است.[128]
ای همایی که همایان فرخی!
از تو دارند و سخاوت هر سخی
ای کریمی که کرم‌های جهان!
محو گردد پیش ایثارت نهان
ای لطیفی که گل سرخت بدید!
از خجالت پیرهن را بر درید
[129]
دست رحمت و قدرت الهی، گشوده است و هرگونه که بخواهد می‌بخشد و روزی می‌دهد.[130] هر جا که باشیم، او با ما است و به آنچه می‌کنیم، دانا است.[131] در واقع به هر جا روی کنیم، خدا آنجا است.[132]
گر به جهل آییم، آن زندان اوست
ور به علم آییم، آن ایوان اوست
ور به خواب آییم، مستان وییم
ور به بیداری به دستان وییم
ور بگرییم، ابر پر زرق وییم
ور بخندیم، آن زمان برق وییم
ور به خشم و جنگ عکس قهر اوست
ور به صلح و عذر، عکس مهر اوست
[133]
او خدایی است که دعاها را می‌شنود و اجابت می‌کند.[134]
ای دهنده عقل‌ها! فریادرس
تا نخواهی تو نخواهد هیچ کس
هم طلب از توست وهم آن نیکویی
ما که ایم؟ اوّل تویی، آخر تویی
هم بگو تو، هم تو بشنو، هم تو باش
ما همه لاشیم با چندین تراش
[135]
[99]. بقره (2)، آیه 115.
[100]. انعام (6)، آیه 62 و طه (20)، آیه 111.
[101]. لقمان (31)، آیه 30.
[102]. الرحمن (55)، آیه 27.
[103]. اخلاص (112)، آیه 2.
[104]. مثنوی، دفتر اول، بیت 3143.
[105]. طه (20)، آیه 114.
[106]. انعام (6)، آیه 100.
[107]. مثنوی، دفتر پنجم، بیت 3318.
[108]. آل عمران (3)، آیه 18.
[109]. اخلاص (112)، آیه 1 و نحل (16)، آیه 15.
[110]. شوری (42)، آیه 11.
[111]. حشر (59)، آیه 23.
[112]. بقره (2)، آیه 284.
[113]. مثنوی، دفتر ششم، ابیات 1739 – 1742.
[114]. انعام (6)، آیه 12.
[115]. ق (50)، آیه 16.
[116]. مثنوی، دفتر ششم، ابیات 2253 و 2354.
[117]. غافر (40)، آیه 3؛ انفال (8)، آیه 8.
[118]. آل عمران (3)، آیه 8.
[119]. بروج (85)، آیه 14.
[120]. غافر (40)، آیه 3.
[121]. انعام (6)، آیه 123.
[122]. بقره (2)، آیه 37.
[123]. آل عمران (3)، آیه 74.
[124]. مثنوی، دفتر اول، ابیات 544، 547 و 548.
[125]. حشر (59)، آیه 24؛ انعام (6)، آیه 14.
[126]. فاتحه (1)، آیه 2.
[127]. انعام (6)، آیات 162، 164 و 57؛ زمر(39)، آیه 44.
[128]. فاطر (35)، آیه 15.
[129]. مثنوی، دفتر پنجم، ابیات 4090 – 4092.
[130]. مائده (5)، آیه 64.
[131]. حدید (57)، آیه 4.
[132]. بقره (2)، آیه 115.
[133]. مثنوی، دفتر اول، ابیات 1510 – 1513.
[134]. غافر (40)، آیه 60.
[135]. مثنوی، دفتر ششم، ابیات 1438 – 1440.
- منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، خداشناسى / مؤلف محمدرضا كاشفى
