اعمال ماه مبارک رمضان
این اعمال که آثار عمیقى در پرورش روح و جان انسان دارد، به دو بخش تقسیم مى شود:
اوّل: اعمال مشترک ماه مبارک رمضان، که مخصوص شب و روز معیّنى نیست، و آن بر چهار قسم است:
1ـ اعمالى که در هر شب و روز ماه مبارک انجام مى شود.
2ـ اعمالى که مخصوص شب هاى ماه مبارک است.
3ـ اعمالى که مخصوص سحرگاهان پرفیض این ماه است.
4ـ اعمالى که مخصوص روزهاى ماه مبارک است.
دوم: اعمالى که به روزها یا شب هاى معیّنى اختصاص دارد و پاداش و ثواب بى شمارى براى آنها ذکر شده است
اعمال مشترک هر شب و روز
اعمال مشترک هر شب و روز ماه رمضان، بسیار است از جمله:
1ـ «سیّد بن طاووس» از امام صادق و امام کاظم(علیهما السلام) روایت کرده است که فرمودند: از اوّل ماه تا آخر ماه مبارک – بعد از هر فریضه – این دعا را مى خوانى:
اَللّـهُمَّ ارْزُقْنى حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرامِ، فى عامى هذا وَفى کُلِّ عام، ما اَبْقَیْتَنى فى یُسْر مِنْکَ وَعافِیَة وَسَعَةِ رِزْق،
خدایا روزیم گردان حج خانه کعبه را دراین سال و در هر سال تا زنده هستم در آسایش و تندرستى از جانب تو و وسعت روزى
وَلا تُخْلِنى مِنْ تِلْکَ الْمواقِفِ الْکَریمَةِ، وَالْمَشاهِدِ الشَّریفَةِ، وَزِیارَةِ قَبْرِ نَبِیِّکَ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَآلِهِ،
و دورم مکن از این اماکن گرامى و مشاهد شریفه و زیارت قبر پیامبرت که درود تو بر او و آلش باد
وَفى جَمیعِ حَوائِجِ الدُّنْیا وَالأخِرَةِ فَکُنْ لى،
در همه حاجتهاى دنیا و آخرتم پشتیبان من باش
اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ فیـما تَقْضى وَتُقَدِّرُ مِنَ الاَْمْرِ الْمَحْتُومِ فى لَیْلَةِ الْقَدْرِ، مِنَ الْقَضآءِ الَّذى لا یُرَدُّ وَلا یُبَدَّلُ،
خدایا از تو خواهم در آنچه بنا هست درباره اش حکم فرمایى و مقدّر کنى در آن فرمان حتمى و مسلّم در شب قدر از آن تقدیرى که برگشت ندارد و تغییر نپذیرد
اَنْ تَکْتُبَنى مِنْ حُجّاجِ بَیْتِکَ الْحَرامِ، اَلْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ، اَلْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ، اَلْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ، اَلْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئاتُهُمْ،
که مرا از حاجیان خانه محترم کعبه ات ثبت فرمایى آن حاجیانى که حجشان درست و سعیشان مورد تقدیر و سپاس است و گناهانشان آمرزیده و کارهاى بدشان بخشیده شده است
وَاجْعَلْ فیـما تَقْضى وَتُقَدِّرُ اَنْ تُطیلَ عُمْرى، وَتُوَسِّعَ عَلَىَّ رِزْقى، وَتُؤدِّىَ عَنّى اَمانَتى وَدَیْنى، آمینَ رَبَّ الْعالَمینَ.
و قرار ده در همان قضا و تقدیراتت که عمر مرا طولانى گردانى و روزیم را فراخ کنى و امانت و قرضم را اداء فرمائى، اجابت فرما اى پروردگار جهانیان.
و همچنین بعد از هر نماز فریضه اى مى گویى:
یا عَلِىُّ یا عَظیمُ، یا غَفُورُ یا رَحیمُ، اَنْتَ الرَّبُّ الْعَظیمُ، اَلَّذى لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَىْءٌ، وَهُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ،
اى والا اى بزرگ اى آمرزنده اى مهربان تویى پروردگار بزرگى که نیست مانند او چیزى و او شنوا و بیناست
وَهذا شَهْرٌ عَظَّمْتَهُ وَکَرَّمْتَهُ، وَشَرَّفْتَهُ وَفَضَّلْتَهُ عَلَى الشُّهُورِ، وَهُوَ الشَّهْرُ الَّذى فَرَضْتَ صِیامَهُ عَلَىَّ،
و این ماهى است که آنرا بزرگ و گرامى داشته و او را شرافت و برترى داده اى بر ماههاى دیگر و این ماهى است که روزه آن را بر من واجب کرده
وَهُوَ شَهْرُ رَمَضانَ، اَلَّذى اَنْزَلْتَ فیهِ الْقُرْآنَ، هُدًى لِلنّاسِ وَبَیِّنات مِنَ الْهُدى وَالْفُرْقانِ،
و این ماه رمضان است همان ماهى که قرآن را در آن فرو فرستادى آن قرآنى که راهنماى مردم و نشانه هاى روشنى از هدایت و جدا ساختن (میان حق و باطل) است
وَجَعَلْتَ فیهِ لَیْلَةَ الْقَدْرِ، وَجَعَلْتَها خَیْراً مِنْ اَلْفِ شَهْر،
و قراردادى در این ماه شب قدر را و آن را بهتر از هزار ماه کردى
فَیا ذَا الْمَنِّ وَلا یُمَنُّ عَلَیْکَ، مُنَّ عَلَىَّ بِفَکاکِ رَقَبَتى مِنَ النّارِ، فیمَنْ تَمُنُّ عَلَیْهِ، وَاَدْخِلْنِى الْجَنَّةَ، بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.(1)
پس اى منّت دارى که کسى بر تو منّت ندارد منّت نه بر من به آزاد ساختنم از آتش در میان آنان که بر آنها منّت نهى و داخل بهشتم گردان برحمتت اى مهربانترین مهربانان.
2ـ «شیخ کفعمى» در «مصباح» و «بلدالامین» از حضرت رسول(صلى الله علیه وآله) نقل کرده اند که آن حضرت فرمود: هر کس این دعا را در ماه رمضان بعد از هر نماز واجب بخواند، خداى متعال گناهان او را بیامرزد:
اَللّهُمَّ اَدْخِلْ عَلى اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ، اَللّهُمَّ اَغْنِ کُلَّ فَقیر، اَللّـهُمَّ اَشْبِـعْ کُلَّ جائِـع،
خدایا بفرست بر خفتگان در گور نشاط و سرور خدایا دارا کن هر ندارى را خدایا سیر کن هر گرسنه اى را
اَللّـهُمَّ اکْسُ کُلَّ عُرْیان، اَللّـهُمَّ اقْضِ دَیْنَ کُلِّ مَدین، اَللّـهُمَّ فَرِّجْ عَنْ کُلِّ مَکْرُوب،
خدایا بپوشان هر برهنه را خدایا ادا کن قرض هر قرضدارى را خدایا بگشا اندوه هر غمزده را
اَللّـهُمَّ رُدَّ کُلَّ غَریب، اَللّـهُمَّ فُکَّ کُلَّ اَسیر، اَللّـهُمَّ اَصْلِحْ کُلَّ فاسِد مِنْ اُمُورِ الْمُسْلِمینَ،
خدایا به وطن بازگردان هر دور از وطنى را خدایا آزاد کن هر اسیرى را خدایا اصلاح کن هر فسادى را از کار مسلمین
اَللّـهُمَّ اشْفِ کُلَّ مَریض، اَللّـهُمَّ سُدَّ فَقْرَنا بِغِناکَ، اَللّـهُمَّ غَیِّرْ سُوءَ حالِنا بِحُسْنِ حالِکَ،
خدایا درمان کن هر بیمارى را خدایا ببند رخنه فقر ما را به وسیله دارایى خود خدایا بدى حال ما را بخوبى حال خودت مبدل کن
اَللّـهُمَّ اقْضِ عَنَّا الدَّیْنَ، وَاَغْنِنا مِنَ الْفَقْرِ، اِنَّکَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ.(2)
خدایا ادا کن از ما قرض و بدهیمان را و بى نیازمان کن از ندارى که راستى تو بر هر چیز توانایى.
3ـ مرحوم «شیخ کلینى» در «کافى» از ابوبصیر روایت کرده که امام صادق(علیه السلام) در ماه رمضان این دعا را مى خواند:
اَللّـهُمَّ اِنّى بِکَ أَتَوَسَّلُ وَمِنْکَ اَطْلُبُ حاجَتى، مَنْ طَلَبَ حاجَةً اِلىَ النّاسِ فَاِنّى لا اَطْلُبُ حاجَتى اِلاَّ مِنْکَ، وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ،
خدایا من به تو متوسّل مى شوم و از شخص تو مى جویم حاجتم را و هر که حاجت خویش از مردم مى جوید ولى من نجویم حاجتم را جزاز تو تنها که شریکى ندارى
وَاَسْئَلُکَ بِفَضْلِکَ وَرِضْوانِکَ، اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَاَهْلِ بَیْتِهِ،
و از تو خواهم به حق فضل و خشنودیت که درود فرستى بر محمّد و خاندان او
وَاَنْ تَجْعَلَ لى فى عامى هذا اِلى بَیْتِکَ الْحَرامِ سَبیلاً، حَجَّةً مَبْرُورَةً، مُتَقَبَّلَةً زاکِیَةً خالِصَةً لَکَ،
و این که در این سال براى رسیدن من به خانه محترمت کعبه راهى قرار دهى که حجى صحیح و پذیرفته و پاکیزه و خالص براى تو انجام دهم
تَقِرُّ بِها عَیْنى، وَتَرْفَعُ بِها دَرَجَتى، وَتَرْزُقُنى اَنْ اَغُضَّ بَصَرى، وَاَنْ اَحْفَظَ فَرْجى، وَاَنْ اَکُفَّ بِها عَنْ جَمیـعِ مَحارِمِکَ،
آن چنانکه دیده ام بدان روشن شود و درجه ام بدان بالا رود و روزیم کن که دیده ام را بپوشانم و عورتم را (از گناه) نگهدارم و خود را از همه کارهاى حرام تو باز دارم
حَتّى لایَکُونَ شَىْءٌ آثَرَ عِنْدى مِنْ طاعَتِکَ وَخَشْیَتِکَ، وَالْعَمَلِ بِما اَحْبَبْتَ، وَالتَّرْکِ لِما کَرِهْتَ وَنَهَیْتَ عَنْهُ،
تا بدان حد که هیچ چیزى در پیش من محبوبتر از اطاعت و ترس از تو و انجام آنچه دوست دارى و نکردن آنچه را ناخوش دارى و آن را قدغن کرده اى نباشد
وَاجْعَلْ ذلِکَ فى یُسْر وَیَسار وَعافِیَة، وَاَوْزِعْنى شُکْرَ ما اَنْعَمْتَ بِهِ عَلَىَّ،
و قرار ده همه اینها را در گشایش و آسودگى و تندرستى با هر چه نعمت که به من داده اى
وَاَسْئَلُکَ اَنْ تَجْعَلَ وَفاتى قَتْلاً فى سَبیلِکَ تَحْتَ رایَةِ نَبِیِّکَ مَعَ اَوْلِیآئِکَ،
و از تو خواهم که مرگ مرا کشته شدن در راهت قرار دهى که در زیر پرچم پیغمبرت با دوستانت کشته شوم
وَاَسْئَلُکَ اَنْ تَقْتُلَ بى اَعْدآئَکَ وَاَعْدآءَ رَسُولِکَ،
و از تو خواهم که دشمنان خود و دشمنان پیامبرت را بدست من بکشى
وَاَسْئَلُکَ اَنْ تُکْرِمَنى بِهَوانِ مَنْ شِئْتَ مِنْ خَلْقِکَ، وَلا تُهِنّى بِکَرامَةِ اَحَد مِنْ اَوْلِیآئِکَ،
و از تو خواهم که مرا گرامى دارى بخوار کردن هر یک از خلق خود که خواهى ولى خوارم نکنى به گرامى داشتن هیچ یک از دوستانت
اَللّـهُمَّ اجْعَلْ لى مَعَ الرَّسُولِ سَبیلاً، حَسْبِىَ اللهُ ما شآءَ اللهُ.(3)
خدایا قرار ده براى من با پیامبرت راهى خدا مرا بس است و آنچه خواهد شود.
«سیّد بن طاووس» در «اقبال» از ابوبصیر روایت کرده است که امام صادق(علیه السلام) فرمود: در شب هاى ماه رمضان بعد از نماز مغرب، با این دعا، براى توفیق زیارت خانه خدا دعا کن.(4)
و «کفعمى» در «بلدالامین» گفته است که: مستحبّ است این دعا را در شب اوّل ماه رمضان و هر روز از این ماه بخواند.(5)
4ـ بهترین اعمال در شبها و روزهاى ماه مبارک رمضان تلاوت قرآن است; زیرا قرآن در ماه مبارک رمضان نازل شده است و در حدیث آمده است که: هر چیزى را بهارى است و بهار قرآن ماه رمضان است و در ماههاى دیگر، هر ماهى یک بار ختم قرآن سنّت است و اقلّ آن هر شش روز است; ولى در ماه رمضان، هر سه روز یک ختم قرآن سنّت است و اگر بتواند روزى یک قرآن ختم کند، خوب است.(6)
شکّى نیست کسانى که با مفاهیم و محتواى قرآن آشنایى ندارند سزاوار است در محتواى آیات دقت بیشترى کنند و در مکتب قرآن درس فرا گیرند، هر چند مقدار کمترى بخوانند همان گونه که تشکیل جلسات تفسیر براى فهم هدایت هاى قرآن در این باره بسیار مناسب است.
«علاّمه مجلسى» مى فرماید: اگر ثواب هر ختم قرآنى به روح مقدّس پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و حضرت فاطمه زهرا(علیها السلام) و یا یکى از ائمه هدى(علیهم السلام) (و یا به محضر حضرت ولى عصر(علیه السلام)) هدیه شود ثوابش بیشتر مى شود.(7) و از روایتى برمى آید که پاداش چنین کسى آن است که در روز قیامت در سایه آن بزرگواران باشد.(8)
5ـ باید دعا و ذکر صلوات و استغفار از گناهان در این ماه بسیار نمود. و کلمه طیّبه لا إلهَ اِلاَّ الله را فراوان گفت.(9) در روایتى مى خوانیم: وقتى ماه مبارک رمضان داخل مى شد امام زین العابدین(علیه السلام) جز به دعا و تسبیح و استغفار و تکبیر، سخن نمى گفت.(10)
همچنین باید به عبادت و نافله هاى شب و روز در این ماه اهمّیّت فراوان داد،(11) مخصوصاً کسانى که در غیر این ماه موفّق به انجام نافله ها (مخصوصاً نافله شب) نیستند.
اعمال مشترک شب های ماه مبارک رمضان
شاید این مطالب را هم بپسندید:
اعمالى که در شب هاى ماه رمضان بجا آورده مى شود چند امر است:
1ـ افطار کردن به هنگام دخول وقت مغرب شرعى. و مستحبّ است که بعد از نماز مغرب افطار کند، مگر آن که ضعف و ناتوانى بر او غلبه کرده باشد که توجّه و حضور قلب از او سلب شود، و یا آن که جمعى منتظر او باشند.(1)
2ـ افطار با غذاها و نوشیدنى هاى پاک و طاهر از حرام و مشتبه به حرام باشد.(2)
بهتر آن است که به خرماى حلال افطار کند که پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) فرمود: هر کس با خرماى حلال افطار کند، ثواب نمازش افزون گردد.(3)
همچنین امام على(علیه السلام) فرمود: مستحب است با شیر افطار کند.(4) افطار کردن به آب و نبات و حلوا و به آب نیم گرم، به هر کدام که باشد، نیز خوب است که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) با اینها افطار مى کردند.(5)
3ـ به هنگام افطار دعاهاى کوتاهى که از معصومین(علیهم السلام) وارد شده است را بخواند مانند:
اَللّـهُمَّ لَکَ صُمْتُ، وَعَلى رِزْقِکَ اَفْطَرْتُ، وَعَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ.(6)
خدایا براى تو روزه گرفتم و با روزى تو افطار کنم و بر تو توکل کنم.
امیرمؤمنان(علیه السلام) به هنگام افطار کردن، این دعا را مى خواند:
بِسْمِ اللهِ، اَللّهُمَّ لَکَ صُمْنا، وَ عَلى رِزْقِکَ اَفْطَرْنا، فَتَقَبَّلْ مِنّا، اِنَّکَ اَنْتَ السَّمیعُ الْعَلیمُ.(7)
خدایا براى تو روزه گرفتیم و با روزى تو افطار کنیم پس از ما بپذیر که براستى تو شنوا و دانایى.
4ـ خواندن سوره «انّا انزلناه» به هنگام افطار، پاداش بسیارى دارد.(8)
5ـ در لقمه اوّل به هنگام افطار، بگوید: بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرّحَیمِ، یا واسِعَ الْمَغْفِرَةِ، اِغْفِرْلى، که امام حسن مجتبى(علیه السلام) فرمود: کسى که آن را بگوید، خداوند او را بیامرزد.(9)
6ـ دعا کردن به هنگام افطار نیز بسیار خوب است. در روایتى آمده است که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) مى فرمود: براى روزه دار به هنگام افطارش، یک دعاى اجابت شده، مى باشد.(10)
7ـ به هنگام افطار، صدقه دهد و روزه داران را افطار دهد هرچند در صورت عدم توانایى، به تعدادى خرما یا جرعه اى از آب باشد، و افطار دادن از مستحبّات بسیار مؤکّد است که سزاوار است مؤمنان آن را فراموش نکنند، و در بعضى از کشورهاى اسلامى هنگام افطار در تمام مساجد سفره هاى ساده طولانى گسترده مى شود.
از رسول گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) نقل شده است که هر کس در ماه رمضان، مؤمن روزه دارى را افطار دهد، پاداش آزاد کردن بنده مؤمنى را دارد و سبب آمرزش گناهان او مى شود.
وقتى که اصحاب پرسیدند، توانِ چنین کارى نداریم، فرمود: آن کس که توان ندارد، مقدارى شیر یا قدرى آب و یا تعدادى خرما هم بدهد، خداوند به او چنین پاداشى را عطا مى کند.(11)
در روایت دیگرى که «مرحوم کلینى» و «شیخ صدوق» و «شیخ طوسى» از امام صادق(علیه السلام) نقل کرده اند آمده است: هر کس روزه دارى را افطار دهد، همانند پاداش آن روزه دار ثواب مى برد. (بى آن که از ثواب او کاسته شود).(12)
8ـ هر شب بعد از مغرب، دعاى حج را بخواند که در اعمال مشترک هر شب و روز (صفحه 697) ذکر شد.
9ـ «سیّد بن طاووس» در «اقبال» روایت کرده است: هر کس در هر شب از ماه رمضان این دعا را بخواند گناهان بسیارى از او آمرزیده مى شود:
اَللّـهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضانَ، اَلَّذى اَنْزَلْتَ فیهِ الْقُرْآنَ، وَافْتَرَضْتَ على عِبادِکَ فیهِ الصِّیامَ،
خدایا اى پروردگار ماه رمضان که در آن قرآن را فرستادى و بر بندگان روزه را در این ماه واجب کردى
صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَارْزُقْنى حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرامِ، فى عامى هذا وَفى کُلِّ عام،
درود فرست بر محمّد و آل محمّد و روزیم گردان حج خانه محترم خود کعبه را در این سال و در هر سال
وَاغْفِرْ لى تِلْکَ الذُّنُوبَ الْعِظامَ، فَاِنَّهُ لا یَغْفِرُها غَیْرُکَ یا رَحْمنُ یا عَلاّمُ.(13)
و بیامرز برایم این گناهان بزرگ را که براستى نیامرزد آنها را جز تو اى بخشاینده و اى بسیار دانا.
10- دعای افتتاح که مستقلا ذکر می شود.
11ـ در هر شب بخواند:
اَللّـهُمَّ بِرَحْمَتِکَ فِى الصّالِحینَ فَاَدْخِلْنا، وَفى عِلِّیّینَ فَارْفَعْنا،
خدایا بوسیله رحمتت ما را در جرگه شایستگان وارد کن و درعلیین بهشت بالا بر
وِبَکَاْس مِنْ مَعین مِنْ عَیْن سَلْسَبیل فَاسْقِنا، وَمِنَ الْحُورِ الْعینِ بِرَحْمَتِکَ فَزَوِّجْنا،
و جامى از آب خوشگوار چشمه سلسبیل به ما بنوشان و از حوریان بهشتى به رحمت خود به ازدواج ما درآور
وَمِنَ الْوِلْدانِ الْمُخَلَّدینَ کَاَنَّهُمْ لُؤْلُؤٌ مَکْنُونٌ فَاَخْدِمْنا، وَمِنْ ثِمارِ الْجَنَّةِ وَلُحُومِ الطَّیْرِ فَاَطْعِمْنا،
و از پسران جاویدان که همچون مرواریدانى در صدفند به خدمت ما بگمار و از میوه هاى بهشتى و گوشت پرندگان به ما بخوران
وَ مِنْ ثِیابِ السُّنْدُسِ وَ الْحَریرِ وَالاِْسْتَبْرَقِ فَاَلْبِسْنا، وَلَیْلَةَ الْقَدْرِ وَحَجَّ بَیْتِکَ الْحرامِ وَقَتْلاً فى سَبیلِکَ فَوَفِّقْ لَنا،
و از جامه هاى زربفت و ابریشم و دیبا به ما بپوشان و به درک فضیلت شب قدر و حج خانه کعبه و کشته شدن در راه خود ما را موفق بدار
وَصالِحَ الدُّعآءِ وَالْمَسْئَلةِ فَاسْتَجِبْ لَنا، وَاِذا جَمَعْتَ الأَوَّلینَ وَالأخِرینَ یَوْمَ الْقِیامَةِ فَارْحَمْنا،
و دعاى شایسته و خواهش ما را برآور و چون اوّلین و آخرین را در روز قیامت گرد آوردى در آن هنگام به ما ترحم کن
وَبَرآئَةً مِنَ النّارِ فَاکْتُبْ لَنا، وَ فى جَهَنَّمَ فَلا تَغُلَّنا، وَفى عَذابِکَ وَهَوانِکَ فَلا تَبْتَلِنا،
و منشور رهایى ما را از آتش برایمان بنویس و در دوزخ ما را به زنجیر مبند و در شکنجه و خواریت ما را مبتلا مکن
وَ مِنَ الزَّقُّومِ وَالضَّریـعِ فَلا تُطْعِمْنا، وَمَعَ الشَّیاطینِ فَلا تَجْعَلْنا،
و از درخت زقوم و ضریع به ما مخوران و با شیاطین ما را در یکجا قرار مده
وَ فِى النّارِ عَلى وُجُوهِنا فَلا تَکْبُبْنا، وَمِنْ ثِیابِ النّارِ وَسَرابیلِ الْقَطِرانِ فَلا تُلْبِسْنا،
و به رو در آتش دوزخ ما را مینداز و از جامه هاى آتشین و پیراهنهاى آتش زاى قطران (آهن آب شده) به ما مپوشان
وَمِنْ کُلِّ سُوء یا لا اِلـهَ اِلاَّ اَنْتَ بِحَقِّ لا اِلـهَ اِلاَّ اَنْتَ فَنَجِّنا.(16)
و از هر بدى اى خدایى که جز تو معبودى نیست به حق کلمه «لا اله الاّ أنت» ما را نجات بخش.
12ـ از حضرت صادق(علیه السلام) روایت شده است که در هر شب ماه رمضان این دعا را مى خوانى:
اَللّـهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ اَنْ تَجْعَلَ فیـما تَقْضى وَتُقَدِّرُ مِنَ الاَْمْرِ الْمَحْتُومِ فِى الاَْمْرِ الْحَکیمِ، مِنَ الْقَضآءِ الَّذى لا یُرَدُّ وَلا یُبَدَّلُ،
خدایا از تو خواهم که در قضا و قدر حتمى و فرمان حکیمانه خود از آن قضایى که برگشت ندارد و تغییرپذیر نیست
اَنْ تَکْتُبَنى مِنْ حُجّاجِ بَیْتِکَ الْحَرامِ، اَلْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ، اَلْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ، اَلْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ، اَلْمُکَفَّرِ عَنْ سَیِّئاتِهِمْ،
چنان مقرر دارى که ثبت کنى نام مرا از حاجیان کعبه ات که حجشان قبول شده و سعیشان پذیرفته گردیده و گناهانشان آمرزیده شده و از بدیهاشان صرفنظر گردیده
وَاَنْ تَجْعَلَ فیـما تَقْضى وَتُقَدِّرُ، اَنْ تُطیلَ عُمْرى فى خَیْر وَعافِیَة،
و نیز در قضا و قدر خود مقرر دارى که عمر مرا در خوبى و تندرستى طولانى کنى
وَتُوَسِّعَ فى رِزْقى، وَتَجْعَلَنى مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِهِ لِدینِکَ، وَلا تَسْتَبْدِلْ بى غَیْرى.(17)
و روزیم توسعه دهى و بگردانى مرا از آن کسانى که بوسیله آنان دینت را یارى کنى و مرا با دیگرى عوض نکنى.
13ـ مرحوم محدّث قمى نقل کرده است که: در «أنیس الصالحین» آمده است که در هر شب از شبهاى ماه رمضان این دعا را بخوان:
اَعُوذُ بِجَلالِ وَجْهِکَ الْکَریمِ، اَنْ یَنْقَضِىَ عَنّى شَهْرُ رَمَضانَ، اَوْ یَطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَیْلَتى هـذِهِ، وَلَکَ قِبَلى تَبِعَةٌ اَوْ ذَنْـبٌ تُعَذِّبُنى عَلَیْهِ.(18)
پناه مى برم به جلال ذات بزرگوارت از این که ماه رمضان از من بگذرد یا سپیده دم امشب بزند و هنوز از تو در پیش من بازخواست یا گناهى مانده باشد که مرا بدان عذاب کنى.
14ـ مستحبّ است در هر شب از ماه رمضان دو رکعت نماز خوانده شود و در هر رکعت حمد و توحید سه مرتبه و پس از سلام بگوید:
سُبْحانَ مَنْ هُوَ حَفیظٌ لا یَغْفُلُ، سُبحانَ مَنْ هُوَ رَحیمٌ لا یَعْجَلُ،
منزه است آن خداى نگهبانى که غفلت نکند منزه است آن خداى مهربانى که شتاب نکند
سُبْحانَ مَنْ هُوَ قآئِمٌ لا یَسْهُو، سُبْحانَ مَنْ هُوَ دائِمٌ لا یَلْهُو.
منزه است آن خداى پابرجایى که کسى را از یاد نبرد منزه است آن خداى جاویدانى که به چیزى سرگرم نشود
سپس تسبیحات اربعه را هفت مرتبه بخواند و آنگاه بگوید:
سُبْحانَکَ سُبْحانَکَ سُبْحانَکَ، یا عَظیمُ اِغْفِرْ لِىَ الذَّنْبَ الْعَظیمَ.
منزّهى تو منزّهى تو منزّهى اى خداى بزرگ بیامرز گناهان بزرگم را.
در پایان نیز ده مرتبه صلوات بفرستد بر پیغمبر و آل او(علیهم السلام). کسى که این دو رکعت نماز را بجا آورد خداوند متعال گناهان زیادى را از او بیامرزد.(19)
15ـ در روایتى از امام صادق(علیه السلام) آمده است که هر کس در هر شب از ماه رمضان، سوره «إنّا فَتَحْنا» را در نماز مستحبّى بخواند، آن سال از بلاها محفوظ بماند.(20)
16ـ بجا آوردن هزار رکعت نماز در طول شبهاى ماه رمضان.
درباره کیفیّت بجا آوردن آن، روایات مختلف است ولى آنچه که در روایت «على بن مهران» از امام جواد(علیه السلام) نقل شده و گروه کثیرى از بزرگان آن را پذیرفته اند چنین است:
در دهه اوّل و دهه دوم ماه رمضان، در هر شبى بیست رکعت نماز خوانده شود (هر دو رکعت به یک سلام) به این نحو که هر شب، هشت رکعتِ آن بعد از نماز مغرب و دوازده رکعتِ آن، بعد از نماز عشا و در دهه آخر، در هر شبى سى رکعت خوانده شود; هشت رکعت بعد از نماز مغرب و بیست و دو رکعت، بعد از نماز عشا، که در مجموع هفتصد رکعت مى شود و باقیمانده آن که سیصد رکعت است در شب هاى قدر خوانده شود، یعنى در شب نوزدهم صد رکعت (به اضافه بیست رکعتى که قبلاً مى خواند) و در شب بیست و یکم صد رکعت (به اضافه سى رکعت) و در شب بیست و سوم نیز صد رکعت (به علاوه سى رکعت) که در مجموع هزار رکعت مى شود.(21)
مناسب است که مؤمنان از این نماز (تا آن جا که مقدور است) غفلت نورزند.
