احکام اعتکاف آیت الله نوری همدانی
آيت الله نوري همداني
تعريف اعتكاف
اعتكاف، در لغت به معناى توقف در جايى است و در اصطلاح فقهى، عبارت است از ماندن در مسجد به قصد عبادت خداوند، با شرايطى كه خواهد آمد.
اعتکاف هر چند، زمان مخصوصی ندارد و این در رحمت ارحم الراحمین همواره بر روی انسان‌ها باز است و ماه رمضان مورد تاکید بیشتری است ولی در ایران بیشتر در ماه رجب که ماه بسیار با فضیلتی است و از ماه‌های عبادت است به انجام آن مبادرت می‌ورزند
شروط صحت اعتکاف
1- ایمان به اصول دین
2- عقل
3- قصد قربت یعنی این عبادت راخالص برای خداوند انجام بدهد و وقت نیت آن قبل از طلوع فجر است.
4- روزه گرفتن که حضرت امام صادق‌علیه السلام فرمودند:
«لا اعتکاف الا بصوم» یعنی: «هیچ اعتکافی بدون روزه گرفتن صحیح نیست» و لذامسافری که روزه او قصر است نمی‌تواند عمل اعتکاف را انجام بدهد و همچنین زنی که در عادت ماهانه است یا در حالت نفاس (هنگام زایمانی) است نمی‌تواند معتکف بشود و نیز ایامی که روزه گرفتن در آن حرام است مثل روز عید فطر و روز عید قربان نمیشود که جزء روزهای اعتکاف باشد.
5- عدد مخصوص و آن سه روز است که ایام اعتکاف باید کمتر از سه روز نباشد ولی بیشتر از سه روز هر مقدار باشد اشکال ندارد اما به این مطلب باید توجه کنیم اگر تا پنج روزبه اعتکاف خود ادامه داد و در چهار روز قطع نکرد باید شش روز را تکمیل کند پس از آن اگر در هفت روز تمام نکرد و تا هشت روز ادامه داد باید روز نهم را نیز در محل اعتکاف بماند و اعتکاف خود را به نه روز تکمیل کند.
به طور کلی بعد از گذشتن هر سه روز اگر یک روز اضافه کند و تمام کند اشکال ندارد ولی اگر دو روز اضافه کرد باید روز سوم را نیز بر آن بیفزاید.
هر روز از طلوع فجرتا مغرب است و لازم نیست شب اول را جزء اعتکاف خود قرار بدهد و همین قدر که از طلوع فجر روز اول در مسجد باشد کافی است چنانکه لازم نیست شب آخر را در مسجد بماند و اگر بعد از مغرب روز سوم از مسجد خارج بشود کافی است ولی دو شب را که در وسط سه روز است باید در مسجد که محل اعتکاف اوست باشد.
باید توجه کنیم که در اعتکاف سه روز تلفیقی کفایت نمی‌کند یعنی اگر روز اول را مثلا از موقع ظهر شروع کند و در ظهر روز چهارم ختم کند (مثلا از ظهر روز شنبه تا ظهر روز سه شنبه معتکف باشد) هر چند مجموعا سه روز می‌شود کافی نیست، بلکه باید روز اول را از طلوع فجر شروع کند که در نتیجه پایان اعتکافش در وقت غروب خواهد بود.
6- اعتکاف باید در مسجد جامع باشد و در غیر مسجد صحیح نیست. در مسجد محله و یا مسجد بازار نیز صحیح نیست. مسجد جامع، مسجدی است که اختصاص به محله معین و یا خیابان مخصوصی ندارد و اگر در یک شهر مسجد جامع متعدد باشددر هریک از آنها که بخواهد می‌تواند اعتکاف بگیرد.
7- روزهایی که می‌خواهد برای گرفتن اعتکاف صرف کند قبلا آنها راه به وسیله اجیر شدن در ملک کسی در نیاورده باشد، چه اینکه در این صورت چون عمل خود را به واسطه اجاره به ملک کس دیگر درآورده است، مالک آن نیست تا آن را در راه اعتکاف صرف نماید و نیز اگر زنی که می‌خواهد اعتکاف کند دارای همسر است لازم است اعتکاف او با ادای حق شوهر منافات نداشته باشد که در این صورت بدون اذن او صحیح نیست و همچنین اعتکاف فرزند اگر منافات با حق پدر داشته باشد و موجب اذیت و ناراحتی او گردد صحیح نیست، احتیاط این است که این موضوع نسبت به مادر نیز مراعات شود.
8- ادامه توقف در مسجد، اگر عمدا و از روی اختیار بدون عذرهایی که توضیح داده می‌شود از مسجد خارج شود اعتکاف او باطل است و در این مورد فرقی میان عالم به حکم و جاهل نیست.
خروج از مسجد برای معتکف در این موارد اشکال ندارد:
1- ضرورت عقلی مثلا اگر در مسجد بماند مورد حمله قرار می‌گیرد و یا خوف آن هست که مورد حمله قرار بگیرد.
2- ضرورت شرعی مثلا برای ادای دین که وقت آن رسیده است و یا اقامه شهادت و خروج برای عیادت مریض وتشییع جنازه در روایات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام آمده است که جایز است.
3- ضرورت عادی، مثلاً برای رفتن به دسستشویی یا برای انجام غسل جنابت و یا غسل استحاضه و یا برای رجوع به طبیب.
زمان و مدت اعتکاف
س- زمان اعتکاف چه وقتی می‌باشد؟ و آیا اول شب می‌شود نیت کرد؟
ج: وقت نيت اعتکاف، اول طلوع فجر روز اول است و نيت اول شب در صورتى صحيح است که اول شب شروع در اعتکاف نموده باشد.
س- آیا در اعتکاف نذری، انسان می‌تواند هنگام خواندن صیغه، شرط کند که اگر مانعی پیش آمد اعتکافم را رها می‌کنم؟
ج: بلی می‌تواند، ولی احتیاط واجب آن است که در زمان شروع اعتکاف نیز آن شرط را ذکر کند.
س- آیا اعتکاف در دو مسجد متصل به هم (به طوری که بخشی از وقت را در یکی و بخشی از آن را در دیگری بماند) جایز است؟
ج: اگر یک مسجد محسوب شود اشکال ندارد.
س- آیا بیشتر از سه روز می‌توان اعتکاف کرد به طوری که آن زیاده، بخشی از یک روز یا بخشی از یک شب باشد؟
ج: اشکال ندارد…
س- آیا نذر اعتکاف کمتر از سه روز و همچنین نذر اعتکاف معینی که روز سوم آن عید قربان یا عید فطر باشد، منعقد می‌شود؟
ج: خیر منعقد نمیشود.
س- منظور از روز در اعتکاف چیست؟ آیا پایان روز غروب آفتاب است یا مغرب؟
ج: پایان روز، مغرب است.
س- اگر کسی نذر کند، سه روز منفصل اعتکاف کند آیا نذرش منعقد می‌شود؟ نذر اعتکاف کمتر از سه روز چه؟
ج: در هیچ کدام از دو فرض نذرش منعقد نمیشود.
س- آیا در تحقق اعتکاف، سه روز ناپیوسته کافی است؟
ج: خیر.
س- اگر کسی نذر کند ایام معینی را معتکف باشد و از آن ایام معین تخلف نمایید آیا قضا بر او واجب است؟
ج: باید آن را قضا نماید.
س- آیا واجب است که قضای اعتکاف را فوراً به جا آورند؟
ج: واجب نیست ولی بهتر است.
س- در مراسم اعتکاف باید قبل از اذان صبح در مسجد مستقر باشند، آیا اگر دقایقی بعد از اذان بیایند اعتکاف چه صورت دارد؟ و اگر روز سوم را که اعتکاف واجب می‌شود نمانند، کفاره آن چه می‌باشد؟
ج: باید از اول طلوع فجر باشدو خروجش موجب بطلان اعتکاف است که باید کفاره هم بدهد.
نیت اعتکاف
س- آیا در اعتکاف واجب و یا مستحب، قصد وجوب یا استحباب لازم است؟
ج: خیر قصد قربت کافی است.
س- اگر کسی در نیت خود شرط رجوع کند آیا بدون بروز مانع می‌تواند اعتکاف را در روز سوم بهم بزند؟
ج: خیر، نمی‌تواند.
س- آیا در سه روز اعتکاف می‌توان نیت روزه قضا کرد یا باید روزه به نیت اعتکاف باشد؟
ج: بلی می‌تواند نیت روزه قضا را نماید.
س- شخصی نیت شش روز اعتکاف کرده است، آیا می‌تواند در روز سوم اعتکاف را تمام کرده و دوباره سه روز دیگر در وقت دیگر از سر بگیرد؟
ج: می‌تواند بعد از اتمام سه روز اول بقیه را انجام ندهد و اعتکاف مجددی انجام دهد.
س- آیا معتکف می‌تواند شش روز یا ده روز نیت اعتکاف کند؟
ج: انسان می‌تواند نیت اعتکاف بیشتر از سه روز نماید لکن احتیاط واجب آنست که بعد از سه روز اول هر دو روز را که ماند روز سوم را نیز بماند.
س- آیا انسان می‌تواند از آغاز هنگام نیت شرط کند که اگر برایش اتفاقی افتاد، یا مشکلی پیش آمد â مثلا بگوید اگر هوا سرد شد â اعتکاف را رها می‌کنم حتی در روز سوم؟ آیا لازم است اتفاق یا مشکل خاصی را در نظر بگیرد یا نیازی نیست؟
ج: بلی می‌تواند و لازم نیست مشکل خاصی منظور نماید.
س- آیا معتکف مجاز است که در هنگام نیت شرط کند که (هر وقت خواست) (حتی در روز سوم) از اعتکاف برگردد؟ اگر بعد از نیت حکم شرط خود را ساقط نمود، آیا شرط او ساقط می‌شود یا خیر؟
ج: بلی مجاز است، و شرط او باقی است گر چه آن را ساقط نماید.
س- آیا در اعتکاف نیاز به قصد نمودن عبادات دیگر (علاوه بر نیت اعتکاف) هم هست؟
ج: خیر کلمه اعتکاف جامع همه عبادت‌هایی است که در ضمن آن واقع می‌شود.
س- آیا اگر از روی اشتباه، نیت استحباب نماید(یا بالعکس)، تکلیف چیست؟
ج: ضرر به اعتکاف نمی‌رساند و هر وقت متوجه شد آن را به نیت مورد نظر بر می‌گرداند.
مکان اعتکاف
س- آیا محوطه اطراف مسجد که به عنوان حیاط استفاده می‌شود برای اعتکاف حکم مسجد را دارد؟
ج: اگر حیاط مسجد جزء مسجد نباشد، جایز نیست.
س- آیا اعتکاف در مسجد جامع در ردیف اعتکاف در مساجد چهارگانه است یا باید در مسجد جامع به امید ثواب و رجاء مطلوبیت باشد؟
ج: بلی در ردیف مساجد چهارگانه است ولی احوط آن است که در صورت امکان در یکی از مساجد اربعه باشد.
س- با توجه به عدم امکان قصد اقامه عشره جهت روزه گرفتن، آیا از طریق نذر شرعی می‌توانند صوم این سه روز را بر خود واجب نموده و در اعتکاف شرکت نمایند؟
ج: اگر پیش از سفر نذر کرده باشد، اشکال ندارد.
س- آیا اعتکاف در مسجد جامع صحیح است؟ اعتکاف در غیر مسجد جامع چگونه است؟
ج: در مسجد جامع صحیح است و در مسجد غیر جامع صحیح نیست.
س- اعتکاف در مکان‌هایی که شک داریم جزء مسجد است (مثل بام، سرداب، حیاط و مقداری که به مسجد افزوده شده) چه حکمی دارد؟
ج: غیر از حیاط سایر موارد مذکور ظهور در مسجدیت دارد.
س- اگر اعتکاف در زیر زمین مسجد جمکران جایز باشد. آیا می‌توان اعمال را در طبقه بالا و خواب و استراحت را در طبقه پایین انجام داد یا هر دو عمل باید در یک مکان باشد؟
ج: اشکال ندارد.
س- آیا گذاشتن وسائل یا نوشتن نام و امثال آن موجب سبقت در محلی از مسجد می‌شود؟
ج: گذاشتن وسائل موجب اولویت می‌شود ولی نوشتن نام موجب اولویت نیست و در هر حال اعتکاف وی صحیح است.
س- آیا انسان می‌تواند نذر کند که در شهر دیگری معتکف شود؟
ج: اگر پیش از سفر به آن شهر نذر کردهباشد اشکال ندارد.
س- با توجه به مساجد جامع هر شهر آیا اعتکاف در مسجد دانشگاه هر شهر مجاز است؟
ج: در مسجد دانشگاه تهران اشکال ندارد.
س- تعریف مسجد جامع چیست؟
ج: مسجد جامع مسجدی است که اغلب اوقات بیشتر از مساجد دیگر جمعیت داشته باشد و اختصاص به گروه خاصی نداشته باشد.
س- ملاک در تعیین مسجد جامع چیست؟ آیا ممکن است تعداد مساجد جامع یک شهر یا روستا متعدد باشد؟ آیا مساجد جامع ممکن است به هم خیلی نزدیک باشند؟
ج: ازجواب قبل روشن شد و تعدد مسجد جامع امکان دارد.
س- آیا در تهران بزرگ در مسجد جامع هر محله می‌توان اعتکاف کرد؟
ج: بلی.
س- آیا اعتکاف در غیر مساجد جامع، مثل نماز خانه و مساجد دانشگاه‌ها رجاء اشکال دارد یانه؟ در صورت صحت، آیا احکام اعتکاف از قبیل ترک محرمات جاری می‌شود یا خیر؟
ج: اشکال دارد مگر مسجد دانشگاهی که گروه‌های خارج از دانشگاه هم برای اقامه نماز به آنجا بیایند.
س- جامع بودن مسجد را از چه راهی می‌توان فهمید؟ آیا با حکم حاکم، جامع بودن مسجد معلوم می‌شود؟
ج: از راه علم و شیاع مفید علم و بینه شرعی و حکم حاکم شرعی.
س- شخصی برای درک فضیلت اعتکاف در مشهد مقدس، بعد از رسیدن به مشهد بدون قصد اقامت، نذر کرده سه روز روزه بگیرد، آیا چنین نذری صحیح است؟
ج: خیر صحیح نیست.
س- شخصی نذر کرده در ایام البیض ماه رجب، در مسجد مقدس جمکران معتکف شود و نذر کرده در فرض مسافرت روزه هم بگیرد، آیا نذرش منعقد شده است؟ آیا اعتکاف او صحیح است؟ (هر چند مسافر باشد)؟
ج: نذر و اعتکافش صحیح است.
س- در عمل اعتکاف رفتن به حیاط مسجد، آبدار خانه، دفتر مسجد، و دیگر قسمت‌ها و نیز صحبت کردن و خندیدن چه حکمی دارد؟
ج: اگر جزء مسجد نباشد اشکال دارد و صحبت کردن و خندیدن اشکال ندارد.
س- آیا اگر اعتکاف واجب خود را در مسجدی به جا آورد و بعد بفهمد که اعتکاف در آنجا صحیح نبوده است اعتکاف او چه حکمی دارد؟
ج: اعتکافش باطل است.
س- اعتکاف در زیر زمین مسجد مقدس جمکران جایز (صحیح)است
ج: بلی جایز است.
س- آیا محوطه اطراف مسجد جمکران، که به عنوان حیاط از آن استفاده می‌شود، حکم مسجد را دارد؟
ج: خیر حکم مسجد را ندارد.
س- جایی را که انسان نداند جزء مسجد است یا از متعلقات آن، حکم مسجد را دارد؟
ج: خیر.
س- با توجه به مشکلاتی که صرف غذا در مسجد دارد، آیا صرف غذا در سالن غذاخوری که در محوطه مسجد است برای معتکفین جایز است؟
ج: خیر جایز نیست.
س- اگر جای کسی را که معتکف بوده غصب کند، فرموده‌اند اعتکاف او باطل است، حال اگر جاهل بود یا عامد بود ولی حال پشیمان شده و جای خود را عوض کند، اعتکاف او صحیح است یا خیر؟ در صورت عمد، آیا کفاره دارد یا خیر؟
ج: کفاره ندارد و اعتکاف او صحیح است.
خروج معتکف از مسجد
س- قسمتی از بدن در حال اعتکاف خونی شده است آیا ازاله آن در بیرون مسجد ضرورت فوری دارد یا تاخیر نیز جایز است؟
ج: ضرورت فوری ندارد و فقط باید هنگام نماز بدن و لباس پاک باشد.
س- خروج معتکف جهت قضاء حاجت به مکانی که قریب به مسجد است اما از نظر زمان طولانی تر است نسبت به مکانی که بعید از مسجد است اما از جهت زمان کمتر طول می‌کشد چه حکمی دارد؟
ج: مکانی را که از جهت زمان کمتر طول می‌کشد انتخاب نماید.
س- خروج معتکف از مسجد جهت غسل مستحبی چه حکمی دارد؟
ج: جایز نیست.
س- آیا جایز است معتکف برای شرکت در درس‌های حوزه از مسجد خارج شود؟
ج: جایز نیست.
س- خروج معتکف جهت شرکت در نماز جماعت چه حکمی دارد؟
ج: خروج برای نماز جماعت مشکل است مگر در مکه مکرمه.
س- حکم خروج معتکف از مسجد برای تشییع جنازه مومن و تودیع و استقبال برادر مومن خود چیست؟
ج: در صورتی که به صورتی ارتباط با وی داشته باشد که از ضروریات عرفیه بحساب آید می‌تواند از مسجد خارج شود.
س- خروج معتکف از مسجد برای تهیه غذا و شستن لباس‌ها و ظروف خود چه حکمی دارد و اگر شخص غیر معتکفی این کارها را برای او بکند چطور؟
ج: اگر ضرورت ندارد و فردی هست که این کارها را انجام دهد، جایز نیست.
س- شخصی در یک مدرسه یا مسجد امام جماعت است آیا در حال اعتکاف جهت اقامه نماز جماعت می‌تواند از مسجد خارج شود؟
ج: خروج از مسجد برای معتکف جهت نماز جماعت در غیر مکه محل اشکال است.
س- نذر کردن در حال اعتکاف که نیاز به خروج از مسجد دارد چه حکمی دارد؟
ج: در غیر مواردی که خروج از مسجد برای معتکف جایز است، اشکال دارد.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
س- خروج از مسجد برای کارهای غیر واجب از قبیل غسل مستحبی، وضو، مسواک زدن و غیره چه حکمی دارد؟
ج: جایز نیست.
س- خروج از مسجد جهت ادای دین و وفای به عهد چه حکمی دارد؟ جهت اقامه شهادت چطور؟
ج: جایز است.
س- آیا شخص معتکف می‌تواند برای کمک به ستمدیده و مظلومی از مسجد خارج شود؟
ج: اگر فرد دیگری نتواند وظیفه او را انجام دهد مانعی ندارد.
س- آیا معتکف می‌تواند با امر پدر و مادر برای انجام کاری در بیرون مسجد، از مسجد خارج شود؟
ج: اگر اعتکاف وی مستحبی باشد روز اول و دوم می‌تواند.
س- شخصی مسئول پخش اذان در یک مسجدی است بطوری که غیر از او کسی دیگر برای این کار نیست، آیا در حال اعتکاف می‌تواند در اوقات اذان از مسجد خارج شود و اذان را پخش کند و برگردد؟
ج: در فرض سوال مانعی ندارد.
س- معتکف در روز سوم اعتکاف از مسجد خارج می‌شود آیا تنها قضاء لازم است یا کفاره هم باید بدهد؟
ج: قضاء واجب است و بنابر احتیاط مستحب کفاره هم بدهد، و کفاره آن مانند کفاره ماه مبارک رمضان است.
س 63- خارج شدن معتکف از مسجد در موارد ذیل چه حکمی دارد ؟
الف) برای وضو، ب) غسل مستحبی و مسواک زدن، ج) جهت تلفن زدن به خانواده در موارد غیر ضروری و امور متعارف،د) جهت دیدار با خانواده در بیرون از محدوده مسجد، هـ) برای شرکت در دروس حوزه یا دانشگاه،و) نماز جماعت یا نماز جمعه،ز) راهپیمایی (روز قدس یا 22 بهمن)؟
ج: در هیچکدام از موارد مذکور جایز نیست مگر در نماز جمعه و چیزی که واجب عینی باشد.
س- معتکف در روز سوم اعتکاف برای غسل مستحبی از مسجد خارج می‌شود آیا اعتکاف باطل می‌شود یا خیر؟ بر فرض بطلان، تنها قضا لازم است یا کفاره هم لازم می‌باشد؟
ج: اعتکافش باطل می‌شود و باید آن را قضا نماید و احتیاط مستحب آن است که کفاره بدهد.
س- در چه مواردی معتکف می‌تواند از مسجد خارج شود؟
ج: در ضروریات شرعی و عرفی خروج از مسجد اشکال ندارد.
س- در چه مواردی واجب است معتکف از مسجد خارج شود؟ اگر در مواردی که واجب است خارج شود این کار را نکند، آیا به اعتکاف او ضرری می‌زند؟
ج: خروج از مسجد برای انجام غسل جنابت و اداء دین و اقامه شهادت و مانند اینها واجب است و در مورد غسل جنابت اگر خارج نشود اعتکافش باطل است و در سایر موارد دیگر معصیت کرده ولی اعتکافش باطل نمیشود.
س- در هنگام خروج در موارد مجاز یا خروج ضروری از محل اعتکاف:
الف) آیا می‌توان زیر سایه راه رفت؟ آیا می‌تواند در سایه بنشیند؟ ب) آیا انتخاب نزدیک‌ترین مسیر واجب است؟
ج: الف â می‌تواند زیر سایه راه برود ولی نمی‌تواند زیر آن بنشیند. ب- به احتیاط واجب آن را رعایت کند.
س- در موارد زیر اگر عمداً و از روی اختیار در غیر موارد مجاز از مسجد بیرون رود، اعتکاف او چه حکمی دارد؟
الف) اگر جاهل به حکم باشد؟ ب) اگر به سبب فراموشی یا اکراه از مسجد خارج شود؟
ج: الف- اعتکافش باطل است.ب اعتکافش باطل نیست.
س- آیا معتکف می‌تواند قبل از شروع اعتکاف شرط بکند که جهت مباحثه یا تدریس یا درس در وقت معینی از اعتکاف خارج شود یا خیر؟
ج: خیر نمی‌تواند.
س- اگر برای کار ضروری از مسجد خارج شود حکم ایستادن و راه رفتن در سایه چیست؟
ج: مانعی ندارد، گر چه بهتر آن است که در سایه راه نرود.
س- اگر کسی سهواً به غیر از جهاتی که تجویز شده برای بیرون رفتن از مسجد در هنگام اعتکاف بیرون رود آیا اعتکافش باطل می‌شود؟
ج: خیر، باطل نمیشود.
شرایط اعتکاف و معتکف
س- آیا (ایمان) از شرایط اعتکاف است یا (اسلام)؟
ج: اسلام شرط صحت اعتکاف و ایمان شرط قبول اعتکاف است.
س- آیا اعتکاف را به نیابت از کسی که مرده است و یا به نیابت از کسی کهزنده است می‌توان انجام داد؟
ج: از میت اشکال ندارد ولی نسبت به زنده ثواب اعتکاف را به او هدیه کند.
س- اگر کسی روزه گرفتن برایش ضرر داشته باشد، در صورت روزه گرفتن و معتکف شدن حکم روزه و اعتکاف وی چیست؟
ج: در فرض مذکور اعتکافش صحیح نیست.
س- حکم انجام اعتکاف به نیابت از: الف) یکی از اموات ب) اموات متعدد ج) شخص زنده، چیست؟
ج: اشکال ندارد.
س- حکماعتکاف کودک نابالغ خصوصا بعد از ورود به روز سوم اعتکاف چیست؟
ج: اعتکاف نابالغ صحیح است.
س- آیا نگاه شهوت انگیزموجب بطلان اعتکاف و وجوب کفاره می‌شود؟
ج: خیر، گر چه احتیاط خوب است.
س- چه نوع روزه‌هایی را نمی‌توان در اعتکاف گرفت؟
ج: روزه‌هایی که روزه آنها حرام است نمی‌توان معتکف شد و اعتکاف نیز صحیح نیست.
س- آیا اعتکاف کودک ممیز یعنی کودکی که هنوز به حد بلوغ نرسیده است ولی وظیفه خود را می‌شناسد صحیح است؟
ج: بلی صحیح است.
س- آیا زن می‌تواند با امر شوهرش روزه سوم اعتکاف خود را بشکند؟ و اگر شوهر او را مجبور به این کار کند، آیا بر عهده شوهر کفاره می‌آید یا خیر؟
ج: اگر با تمام شرائط صحت، اعتکاف را شروع کرده، بادرخواست شوهر نمی‌تواند روزه سوم را رها کند و کفاره ندارد.
س- انسان چه موقع می‌تواند اعتکاف خود را به هم بزند و چه موقع نمی‌تواند؟
ج: اگر اعتکاف مستحب باشد قبل از اتمام دو روز می‌تواند آنرا بهم بزند ولی بعد از تمام شدن دو روز، روز سوم واجب می‌شود.
س- کسی که در حین اعتکاف مریض بشود می‌تواند روز سوم اعتکاف خود را بهم بزند؟
ج: در صورتی که ادامه اعتکاف برای او مشقت دارد می‌تواند آن را بهم بزند.
س- اگر کسی شرط کند اگر کاری برایش پیش آمد اعتکاف خود را (اگر چه درروز سوم باشد) بهم بزند آیا می‌تواند در روز سوم اعتکاف خود را بهم بزند و آیا قضای آن لازم می‌آید یا نه؟
ج: در فرض سوال در صورتی که برای او پیش آمدی حادث شود می‌تواند اعتکاف را بهم بزند و قضا ندارد.
س- آیا زن باید برای اعتکاف از شوهرش اجازه بگیرد؟ حتی اگر معتکف شدن او با حق شوهر منافات نداشته باشد؟
ج:اگر روزه زن مستحبی باشد، احتیاط واجب آن است که با اذن زوج باشد.
س- آیا فرزند باید برای اعتکاف از والدین خود اجازه بگیرد؟ حتی اگر معتکف شدن او موجب اذیت و آزار یا زحمت آنها باشد؟
ج: اگر موجب ایذاء آنان نباشد اذن آنان شرط نیست.
س- توقف با حال جنابت در مسجد، آیا ضرری به اعتکاف می‌زند؟
ج: اعتکافش باطل می‌شود.
س- اگر اعتکاف به سبب پیش آمدن مانعی به هم بخورد
الف- آیا می‌توان همان اعتکاف را بعد از بر طرف شدن مانع در همان مسجد به پایان ببرد؟ ب- آیا می‌تواند آن را در مسجد دیگری ادامه دهد؟
ج: اگر برای غیر موارد ضروری بود و عمداً و اختیاراً از مسجد خارج شده اعتکافش باطل می‌شود.
س- آیا هر گونه روزه، و لو استیجاری و قضا برای اعتکاف کافی است؟
ج: بلی کافی است.
احکام مخصوص بانوان
س- آیا زن‌ها هم می‌توانند معتکف شوند؟Â و اگر در روزهای عادت، قرص بخورند (تا از حالت عادت خارج شده و روزه آنها صحیح باشد) و معتکف شود چه صورت دارد؟
ج: زنان هم می‌توانند معتکف شوند و قرص خوردن آنها اشکال ندارد.
مبطلات و محرمات اعتکاف
س- عطر زدن، شانه زدن و در آینه نظر کردن معتکف چه حکمی دارد؟
ج: بوئیدن عطریات برای معتکف حرام است ولی شانه زدن و نگاه کردن در آینه مانعی ندارد.
س- نجس کردن مسجد در حال اعتکاف چه حکمی دارد؟
ج: در صورتی که عمدی نباشد اشکال ندارد ولی باید درصورت امکان فورا اقدام به تطهیر آن نماید و اگر عمدی باشد حرام است.
س- آیا تاخیر غسل واجب مثل غسل جنابت یا مس میت در حال اعتکاف، مبطل اعتکاف ست؟
ج: اعتکاف باطل نمیشود ولی ماندن جنب درمسجد حرام است؛ البته در صورتی که عمدا با حال جنابت صبح کند اعتکاف باطل می‌شود.
س- چه چیزهایی بر معتکف حرام است؟
ج: 1- آمیزش جنسی و انجام هر گونه عمل شهوانی.
2- استمناء 3- استشمام بوی خوش و گل‌های خوشبو 4و5- خرید و فروش 6- مجادله
س- آیا در حال اعتکاف بوئیدن عطریات و گیاهان خوشبو (برای لذت بردن) حرام است یا اگر لذت هم نبرد، جایز نیست؟
ج: در هر حال جایز نیست.
س- اگر در حال اعتکاف معامله‌ای انجام دهد، آیا آن معامله صحیح است؟
ج: معامله صحیح است ولی بنابر احتیاط حرام است.
س- حکم موارد زیر برای زن و شوهر در حال اعتکاف چگونه است؟
الف) لمس ب) بوسه ج) نگاه از روی شهوت د) صحبت تلفنی از روی شهوت
ج: لمس و بوسیدن با شهوت حرام است و نگاه کردن به همسر از روی شهوت و صحبت کردن با همسر اشکال ندارد.
س- اگر معتکف در معامله پول ندهد و نسیه بخرد یا نسیه بفروشد (مثلا اسمش را روی کاغذ مخصوص می‌نویسد) و یا برای معامله نایب بگیرد، و یا پول را به دست خود فروشنده ندهد، یا مستقیما از دست خریدار پول نگیرد(مثل اینکه صندوق مخصوصی برای اینکار گذاشته باشند) اعتکاف چه حکمی پیدا می‌کند؟
ج: اگر عرفا صدق بیع و شراء نماید اشکال دارد.
س- کدامیک از محرمات اعتکاف، باطل کننده آن نیز می‌باشد؟
ج: تمام چیزهائی که روزه را باطل می‌کند، موجب بطلان اعتکاف نیز می‌باشد، همچنین هر گونه عمل شهوانی مانند آمیزش جنسی، بوسیدن، لمس کردن نیز موجب بطلان اعتکاف است، گر چه در شب واقع شوند، خرید و فروش و استشمام بوها و گل‌های معطر نیز اعتکاف را باطل می‌کنند.
س- آیا در صورت نیاز و ضرورت می‌تواند خرید و فروش نماید؟ آیا در این امور توکیل یا نقل به غیر بیع لازم است (یعنی به شخص دیگری وکالت دهد تا از طرف او خرید و فروش کند یا به غیر خرید و فروش، مثلا با قرض یا بخشش نقل و انتقال کنند؟
ج: اگر از طریق وکالت یا غیر بیع نمی‌تواند نیاز خود را بر طرف نماید بیع اشکال ندارد.
س- کسی عمدا و بدون عذر اعتکاف مستحبی خود را در روز سوم می‌شکند؟ آیا بر او قضا و کفاره لازم می‌آید یا فقط معصیت کرده است؟
ج: در صورتی که اعتکاف رابه غیر جماع بهم بزند کفاره ندارد ولی واجب است در فرض سوال قضای اعتکاف را انجام دهد.
اعتکاف مسافر
س- آیا انسان می‌تواند نذر کند که در سفر روزه بگیرد؟
ج: بلی می‌تواند.
س- آیا در حین مسافرت می‌شود روزه در سفر را نذر کرد؟
ج: خیر نمی‌تواند.
مسائل متفرقه
س- شخصی نذر (یا شبه نذر) کرده معتکف بشود، اگرعمدا و بدون عذر اعتکاف خود را بشکند آیا کفاره نذر بر عهده‌اش می‌آید یا کفاره اعتکاف و یا کفاره جمع؟
ج: اگر به غیر جماع،Â اعکاف خود را باطل کند. فقط کفاره تخلف از نذر واجب است، که همانند کفاره باطل کردن روزه ماه مبارک رمضان است.
س- اگر کسی حشرات موذی داخل مسجد رابکشد اعتکافش چه حکمی پیدا می‌کند و اگر در این حال مسجد را نجس کرده باشد چطور؟
ج: کشتن حشرات موذی در مسجد اشکال ندارد ولی اگر مسجد نجس شود باید آن را تطهیر نماید.
س- اگر معتکف عادت به این داشته باشد که در حال استمناء یا راه دادن بعضی از فکرها بخود از او منی خارج می‌شود و با این کارها منی از او خارج می‌شود چه حکمی دارد و اگر عادت نداشته باشد و منی بیرون بیاید چطور و اگر عادت داشته باشد ولی منی بیرون نیاید چه حکمی پیدا می‌کند؟
ج: اگر عادتش این باشد که با استمتاع از بعضی فکرها منی از او خارج می‌شود و منی خارج شود اعتکاف و روزه او باطل است همچنین اگر به قصد بیرون آمدن منی کاری انجام دهد روزه و اعتکاف وی باطل است چه منی خارج شود یا خارج نشود.
س- اگر شخصی معتکف در اثنای اعتکاف واجب (بهنذر یا مثل آن) بمیرد، آیا قضای آن بر ولی او واجب است؟
ج: واجب نیست گر چه بهتر است.
س- اگر اعتکاف واجب یا مستحب را با جماع باطل کند، کفاره بر او واجب است؟ آیا ارتکاب این عمل در شب و روز فرقی در حکم ایجاد می‌کند؟ آیا ارتکاب این عمل در دو روز اول یا روز سوم، فرقی در حکم ایجاد می‌کند؟
ج: در اعتکاف واجب، کفاره واجب است و فرقی بین شب و روز نیست ولی در اعتکاف مستحب در دو روز اول کفاره واجب نیست گر چه مستحب است و در روز سوم کفاره واجب می‌شود.
س- آیا برای انجام کفاره اولویتی در موارد کفاره (آزاد کردن برده، دوماه روزه گرفتن، شصت فقیر را اطعام کردن) وجود دارد؟ (یعنی بهتر باشد که مثلا شصت روز روزه بگیرد و اگر نتوانست مورد دیگر را انجام دهد)؟
ج: کفاره اعتکاف مانند کفاره ماه مبارک رمضان است گر چه مستحب است همچون کفاره ظهار مرتبا داده شود.
س- اگر نذر کند در ماه رمضان معتکف شود، سپس در ماه رمضان روزه خود را باطل کند، چند کفاره بر او واجب می‌شود؟
ج: اگر باجماع باطل نماید سه کفاره واجب است.
س- اگر روزه قضا را در هنگام اعتکاف واجب بگیرد و سپس روزه خود را در بعد از ظهر باطل کند، چند کفاره بر او واجب است؟ اگر اعتکاف مستحب باشد حکم چگونه است؟
ج: در فرض سوال اگر با جماع باشد دو کفاره دارد و در اعتکاف مستحبی در روز اول یک کفاره دارد.
س- آیا کارمندان و معلمین می‌توانند معتکف شوند و سر کلاس و محل کار رفته و سپس به مسجد برگردند؟
ج:خیر.
س- اگر شخصی نذر کند که در ایام معینی معتکف شود، آیا می‌تواند در همان ایام روزه نذری یا استیجاری بر عهده او باشد، می‌تواند در همان اعتکاف، روزه نذری یا اجاره‌ای خود را به جا آورد؟ اگر نذر اعتکاف بدین گونه بوده است که روزه برای اعتکاف باشد، آیا کفایت از روزه نذری یا اجاره‌ای می‌کند؟
ج: در صورت اول صحیح و کافی است و اما در صورت دوم کفایت نمی‌کند.
س- آیا طلاب و دانشجویان در ایام درس می‌توانند معتکف شوند، و اگر می‌توانند افضل کدام است؟
ج: بلی، می‌توانند اعتکافانجام دهند و در صورتی که به درس آنان لطمه وارد نشود اعتکاف بهتر است.
س- گفتگو با تلفن همراه در صورت ضرورت و یا عدم ضرورت در ایام اعتکاف چه حکمی دارد؟
ج: اشکال ندارد.
س- استحباب اعمال ام داود در مفاتیح که بعد از ظهر است آیا به دلیل برنامه سخنرانی و مداحی می‌شود اعمال را قبل از ظهر انجام داد؟
ج: لازم است و خوب است که اعمال ام داود مطابق آنچه که نقل شده بعد از ظهر انجام گیرد و برنامه‌های دیگر از قبیل سخنرانی و مداحی قبل از ظهر انجام شود.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی نوری همدانی.
