آیا مردگان در عالم برزخ از خانواده خود مطلع اند؟

پرسش: اموات به سبب اعمال بازماندگان شاد يا ناراحت مى شوند؟

پاسخ:

عالم برزخ ادامه زندگى دنيوى است زيرا وقتى كه قيامت كبرى برپا مى‏شود، از تمامى محشورشدگان سؤال مى‏شود: «قال كم لبثتم فى الارض عدد سنين در زمين به چه ميزان درنگ كرديد»،(1).

اين سؤال از مجموع زندگى دنيوى و برزخى است كه از آن به درنگ در زمين تعبير شده است. بنابراين مردگان از برخى احوال دنيا باخبر هستند و از آنها شادمان يا غمگين مى‏شوند. البته ظاهرا اين آگاهى مربوط به رخدادهايى است كه به گونه‏اى به آنها ارتباط دارد يعنى، اگر بازماندگان ميتى براى او دعا كنند و از طرف او صدقه بدهند و برخى كارهاى عبادى از جانب او انجام دهند، او آگاه مى‏شود و شادمان و مسرور مى‏گردد يا برعكس اگر بازماندگان كار خطايى انجام دهند كه اين خطا به او بازگردد، مثل اين كه بر فرض او در زمان زندگانيش مال حرام فراهم كرده و بازماندگان اين مال را در راه گناه صرف كنند يا او در زمان خودگروهى را با بيان و قلم گمراه كرده باشد و پس از او گروهى سخنان باطل او را ترويج كنند مى‏فهمد و غمگين مى‏شود يا اگر كسى سنت پسنديده‏اى يا ناپسندى برجا گذاشته باشد و به اين سنت پس از او عمل شود، او از اين عمل بهره‏مند مى‏شودو مسرور يا غمگين مى‏شود،(2).

در اينجا تذكر دو نكته ضرورى است:

1- شادمانى و غمگينى در عالم برزخ با شادمانى و غم در زندگانى دنيوى متفاوت است و براى ما قابل درك نيست و به اصطلاح علما چشيدنى و ديدنى است نه گفتنى و شنيدنى.

2- آنچه بيان شد مربوط به متوسطين مؤمنان است اما انبيا و اوليا الهى «احيا عند ربهم يرزقون» هستند و حساب آنها از ديگران جداست.

(1) (مؤمنون، آيه 112)
000 (2) (مقدمه‏اى بر جهان‏بينى اسلامى، زندگانى جاويد يا حيات اخروى، ص 27)

پرسمان