وظیفه کسی که فتوا را اشتباه نقل کند

[اگر کسی فتوای مجتهدی را به دیگری بگوید]

مسأله 13 اگر کسی فتوای مجتهدی را به دیگری بگوید، چنانچه فتوای آن مجتهد عوض شود لازم نیست به او خبر دهد که فتوی عوض شده، ولی اگر بعد از گفتن فتوی بفهمد اشتباه کرده (1) (در صورتی که ممکن باشد) (2) باید اشتباه را برطرف کند.

 این مسأله در رساله آیت اللّه فاضل نیست

(1) (سیستانی:) و گفته او موجب آن می‌شود که آن شخص بر خلاف وظیفه شرعیش عمل کند، باید بنا بر احتیاط لازم اشتباه را در صورت امکان برطرف کند.

(2) [قسمت داخل پرانتز در رساله آیت اللّه اراکی نیست.] (مکارم:) مسأله هر گاه کسی در نقل فتوای مجتهدی اشتباه کرده باید بعد از اطّلاع، صحیح آن را بگوید، و اگر در منبر و سخنرانی گفته باید آن را در جلسات مختلف تکرار کند تا کسانی که به اشتباه افتاده‌اند از اشتباه درآیند. امّا اگر فتوای آن مجتهد تغییر کرده اعلام تغییر بر او لازم نیست.

(زنجانی:) مسأله اگر کسی فتوای مجتهدی را به دیگری بگوید و بعد بفهمد که اشتباه کرده در صورتی که حرجی نباشد باید اشتباه را بر طرف کند، هم چنین بنا بر احتیاط، اگر فتوای آن مجتهد عوض شده باشد، باید در صورت امکان و عدم حرج به او خبر دهد که فتوای آن مجتهد عوض شده است.

مسائل اختصاصی

(فاضل:) مسأله 13 رجوع کردن از مجتهد زنده به مجتهد زنده دیگر در صورت تساوی آنها جایز است و اگر دیگری اعلم باشد رجوع به او واجب است.

(فاضل:) مسأله 14 وقتی فتوای مرجع تقلید تغییر کرد عمل کردن مقلد به فتوای قبلی جایز نیست ولی اگر فتوای قبلی مطابق احتیاط باشد عمل به آن بنا بر احتیاط مانعی ندارد.

(مکارم:) مسأله 16 عُدول (یعنی تغییر تقلید از مجتهدی به مجتهدی دیگر) جایز نیست بنا بر احتیاط واجب، مگر آن که مجتهد دوّم اعلم باشد و اگر بدون تحقیق عدول کرده باید باز گردد.

(مکارم:) مسأله 17 هر گاه فتوای مجتهد تغییر کند باید به فتوای جدید عمل شود امّا اعمالی را که مطابق فتوای سابق عمل کرده (مانند عبادات یا معاملاتی که انجام داده) صحیح است و اعاده لازم ندارد. هم چنین اگر از مجتهدی به مجتهد دیگر عدول کند اعاده اعمال سابق لازم نیست.

• توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل،  اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.

---

نقل فتوا

پرسش 22 . کسى که فتواى مرجع تقلید را براى دیگران نقل کرده و سپس متوجه شده که نظر ایشان تغییر کرده، آیا لازم است که به آنان خبر دهد؟

همه مراجع (به جز فاضل): خیر، واجب نیست به آنها خبر دهد.[35]

آیه اللّه  فاضل: بنابر احتیاط واجب، باید فتواى جدید مرجع تقلید را به آنان خبر دهد.[36]

پرسش 23 . اگر شخص فتواى مرجع تقلید را به طور اشتباه نقل کند، تکلیف چیست؟

همه مراجع (به جز سیستانى): واجب است اشتباه خود را در صورت امکان برطرف سازد.[37]

آیه اللّه  سیستانى: بنابر احتیاط واجب، باید اشتباه خود را در صورت امکان برطرف سازد.[38]

تبصره. حکم یاد شده در صورتى است که گفته او، باعث شود شنونده بر خلاف وظیفه شرعى اش عمل کند؛ وگرنه هیچ گونه الزامى  در کار نیست. از این رو برخى از مراجع تقلید (سیستانى و وحید) در رساله عملیه خود به این نکته تصریح کرده اند.

پرسش 24 . هرگاه دفتر استفتاى مرجع تقلید، نظر او را مخالف با آنچه در رساله ایشان است نقل کنند، تکلیف چیست؟

همه مراجع: اگر رساله مرجع تقلید از اشتباه مصون باشد، بر نقل دفتر استفتا ترجیح دارد و باید به آن عمل کرد؛ وگرنه نقل دفتر [مشروط بر آنکه از آن اطمینان حاصل شود] مقدم است.[39]

تبصره. اگر دفتر استفتاى مرجع تقلید، بگوید که نظر مرجع تقلید عوض شده است؛ در این صورت نقل او بر آنچه که در رساله هست، ترجیح دارد.

پرسش 25 . اگر گروه دفتر استفتاى مرجع تقلید، در نقل فتواى او اختلاف داشتند، نظر کدام معتبر است؟

آیات عظام امام، تبریزى، خامنه اى، سیستانى، فاضل و مکارم: در فرض یاد شده، هیچ کدام اعتبار ندارد و باید از خود مرجع تقلید پرسید.[40]

آیات عظام بهجت، صافى و نورى: باید به نظر آن کس که مطمئن تر است، عمل کرد و در غیر این صورت باید از خود مرجع تقلید پرسید.[41]

تغییر فتواى مجتهد

پرسش 27 . هرگاه فتواى مجتهد تغییر یابد، آیا جایز است به همان نظر ایشان عمل کرد؟ اگر بعد از عمل فهمیدیم نظر مجتهد عوض شده وظیفه چیست؟

همه مراجع: خیر باید به فتواى جدید او عمل کرد و لازم نیست عباراتى که بر طبق فتواى پیشین انجام گرفته قضا شود.[43]

تبصره. اگر فتواى پیشین مرجع تقلید موافق با احتیاط باشد، مى تواند به آن عمل کند.

• [35]. توضیح المسائل مراجع، م 13، وحید و نورى، توضیح المسائل، م 13.
• [36]. فاضل، تعلیقات على العروه الوثقى، ج 1، م 58.
• [37]. توضیح المسائل مراجع، م 13، نورى و وحید، توضیح المسائل، م 13، خامنه اى، اجوبه الاستفتائات، س 28؛ فاضل، تعلیقات على العروه، ج 1، م 48.
• [38]. توضیح المسائل، م 11.
• [39]. العروه الوثقى، ج 1، م 59.
• [40]. امام، تحریرالوسیله، ج 1، م 22؛ فاضل، مکارم و سیستانى، التعلیقات على العروه، ج 1، م 59؛ تبریزى، التعلیقه على منهاج الصالحین، م 28 و دفتر: خامنه اى.
• [41]. نورى، التعلیقات على العروه الوثقى، م 59؛ بهجت، وسیله النجاه، ج 1، م 29؛ صافى، هدایه العباد، ج 1، م 25.
• [43]. العروه الوثقى، ج 1، م 31. (احکام تقلید و بلوغ-سید مجتبی حسینی، ص46)

---

س 28: آیا جایز است کسی که اجازه از مجتهد ندارد و در بعضی از موارد مرتکب اشتباه در نقل فتوا و احکام شرعی شده است، متصدی نقل فتوای مجتهد و بیان احکام شرعی شود؟ وظیفه ما در صورتی که این شخص احکام را از روی رساله عملیه نقل می‏کند، چیست؟

ج: در تصدى نقل فتواى مجتهد و بیان احکام شرعى، اجازه داشتن شرط نیست، ولى کسى که دچار خطا و اشتباه مى‏شود، جایز نیست متصدى این کار شود و اگر در موردى اشتباه کرد، چنانچه متوجه اشتباه خود شد، بر او واجب است شنونده را از آن اشتباه آگاه نماید. به هر حال، بر مستمع جایز نیست تا اطمینان به صحّت‏ گفتار گوینده پیدا نکرده، به نقل او عمل کند.

اجوبه الاستفتائات مقام معظم رهبری .

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی خامنه ای.

---

مسأله ۱۱ ـ اگر کسی فتوای مجتهدی را به شخص دیگری بگوید، چنانچه فتوای آن مجتهد عوض شود، لازم نیست به او خبر دهد که فتوای آن مجتهد عوض شده است.
ولی اگر بعد از گفتن فتوا بفهمد اشتباه کرده، و گفته او موجب آن می‌شود که آن شخص برخلاف وظیفه شرعی‌اش عمل کند، باید ـ بنا بر احتیاط لازم ـ اشتباه را در صورت امکان برطرف کند.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی سیستانی.

---

اشتباه در نقل فتوا (15)
مسأله 15ـ هرگاه کسى در نقل فتواى مجتهدى اشتباه کرده باید بعد از اطلاع، صحیح آن را بگوید، و اگر در منبر و سخنرانى گفته باید آن را در جلسات مختلف تکرار کند تا کسانى که به اشتباه افتاده اند از اشتباه درآیند، اما اگر فتواى آن مجتهد تغییر کرده، اعلام تغییر بر او لازم نیست .

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی .

 

* ویژه نامه احکام تقلید

• • آیا فقه پاسخگوی مسایل جدید هست
  • معیار تحقق تقلید چیست
  • چگونه فتوای مرجع تقلید را بدست آوریم
  • شرعا رعایت قوانین کشور تا چه حد لازم است
  • آیا پیروی از تمام نظرات مراجع واجب است

وظیفه کسی که فتوا را اشتباه نقل کند وظیفه کسی که فتوا را اشتباه نقل کند وظیفه کسی که فتوا را اشتباه نقل کند وظیفه کسی که فتوا را اشتباه نقل کند وظیفه کسی که فتوا را اشتباه نقل کند وظیفه کسی که فتوا را اشتباه نقل کند وظیفه کسی که فتوا را اشتباه نقل کند وظیفه کسی که فتوا را اشتباه نقل کند وظیفه کسی که فتوا را اشتباه نقل کند وظیفه کسی که فتوا را اشتباه نقل کند وظیفه کسی که فتوا را اشتباه نقل کند وظیفه کسی که فتوا را اشتباه نقل کند