جنس و مقدار زكات فطره چگونه است

شرایط وجوب پرداخت فطریه در نوشتار قبل مطرح شد در تکمیل این مطلب از اینجا کلیک کنید و مطالعه نمایید.

[جنس فطریه]

مسأله 2019 اگر از جنسی که قیمتش دو برابر قیمت معمولی آن است مثلًا از گندمی (1) که قیمت آن دو برابر قیمت گندم معمولی است ، نصف صاع که معنای آن در مسأله پیش گفته شد بدهد (2)، کافی نیست (3). و اگر (4) آن را به قصد قیمت فطره هم بدهد کفایت نمی کند (5)

این مسأله ، در رساله آیت اللّه (بهجت ) نیست

(1) (فاضل ): از گندم اعلا ..

(2) (سیستانی )، (زنجانی ): نصف صاع بدهد ..

(3) (اراکی ): مگر آن را به قصد قیمت فطره بدهد.

(4) (خوئی )، (تبریزی )، (سیستانی )، (زنجانی ): بلکه اگر ..

(5) (گلپایگانی )، (فاضل )، (صافی )، (تبریزی )، (نوری ): اشکال دارد.

(مکارم ): مسأله هر گاه بجای یک صاع ، نصف صاع از جنس خوب بدهد به طوری که قیمتش به اندازه یک صاع جنس معمولی باشد، کافی نیست و اگر آن را به قصد قیمت فطره هم بدهد اشکال دارد.

[پرداخت فطریه از چند جنس]

مسأله 2020 انسان نمی تواند نصف صاع را از یک جنس مثلًا گندم و نصف دیگر آن را از جنس دیگر مثلًا جو بدهد (1) و اگر (2) آن را به قصد قیمت فطره هم بدهد اشکال دارد (3)، بلکه کافی نیست .

این مسأله ، در رساله آیت اللّه (بهجت ) نیست

(1) (اراکی ): مگر آن را به قصد قیمت فطره بدهد.

(مکارم ): مگر این که مخلوط آن دو، غذای معمولی آن محل ّ باشد.

(2) (خوئی )، (سیستانی )، (تبریزی ): بلکه اگر .. (3) (گلپایگانی )، (تبریزی )، (صافی )، (نوری ): بقیّه مسأله ذکر نشده .

(خوئی )، (زنجانی )، (سیستانی ): اگر آن را به قصد قیمت فطره هم بدهد کافی نیست .

(فاضل ): اگر آن را به قصد قیمت فطره هم بدهد اشکال دارد.

 [مخلوط بودن جنس فطریه]

مسأله 2026 گندم یا چیز دیگری را که برای فطره می دهد، باید به جنس دیگر یا خاک مخلوط نباشد (1) یا اگر مخلوط است چیزی که مخلوط شده به قدری کم باشد که قابل اعتنا نباشد و اگر بیش از این مقدار باشد در صورتی صحیح است که خالص آن به یک صاع برسد ولی اگر مثلًا یک صاع گندم به چندین مَن خاک مخلوط باشد که خالص کردن آن خرج یا کار بیشتر از متعارف دارد، دادن آن کافی نیست .

(1) (گلپایگانی )، (خوئی )، (تبریزی )، (صافی ): و چنانچه مخلوط باشد اگر خالص آن به یک صاع که تقریباً سه کیلو است برسد، یا آنچه مخلوط شده به قدری کم باشد که قابل اعتنا نباشد اشکال ندارد.

(سیستانی ): و چنانچه مخلوط باشد، اگر خالص آن به یک صاع برسد و بدون جدا کردن قابل استفاده باشد، یا جدا کردن آن زحمت فوق العاده نداشته باشد، یا آنچه مخلوط شده بقدری کم باشد که قابل اعتنا نباشد، اشکال ندارد.

(زنجانی ): ولی مقداری خاک و مانند آن که معمولًا همراه گندم می باشد مانعی ندارد و اگر بیش از مقدار متعارف به چیزی که خالص کردن آن نیاز به خرج و کار زائد داشته باشد مخلوط باشد، کفایت نمی کند.

(فاضل ): باید خالص باشد و عرفاً با چیز دیگری مثل خاک مخلوط نباشد و اگر مقداری خاک یا چیز دیگر داشته باشد ولی عرف آن را خالص بشمارد اشکالی ندارد و در این فرض بهتر است به مقداری بدهد که خالص آن یک صاع باشد.

(مکارم ): باید مخلوط با خاک و اشیاء دیگر نباشد، مگر این که به قدری کم باشد که به حساب نیاید. [پایان مسأله ]

[معیوب بودن جنس زکات فطره]

مسأله 2027 اگر فطره را از چیز معیوب بدهد کافی نیست (1)

(1) (خوئی )، (تبریزی )، (سیستانی ): بنا بر احتیاط واجب .

(نوری ): ولی اگر جایی باشد که خوراک غالب آنان معیوب است اشکال ندارد.

(مکارم ): مسأله زکات فطره را از جنس معیوب نمی توان داد، ولی اگر جایی باشد که آن جنس خوراک غالب آنها محسوب می شود اشکال ندارد.

[زکات فطره چند نفر از یک یا چند جنس]

مسأله 2028 کسی که فطره چند نفر را می دهد، لازم نیست همه را ازیک جنس بدهد و اگر مثلًا فطره بعضی را گندم و فطره بعض دیگر را جو بدهد کافی است (1)

(1) (بهجت ): و همچنین می تواند بعضی را جنس و بعضی دیگر را قیمت بدهد، خواه قیمت همان جنس یا قیمت جنس دیگر، ولی بنا بر احتیاط واجب یک فطره را از دو جنس ندهد و اگر قیمت را می دهد قیمت دو جنس را مخلوط نکند.

مسأله اختصاصی

(بهجت ): مسأله 1592 افضل این است که زکات فطره را از خرما بدهد و بعد از آن کشمش و بعد از آن خوراک غالب مردم شهر، ولی اگر شخصی خوراک غالبش غیر از خوراک غالب مردم شهر بود، بعید نیست که بعد از خرما و کشمش ، دادن فطره از همان خوراک خودش افضل باشد، نه خوراک غالب مردم شهر.

• توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل،  اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.

---

۱- مطابق نظر آيت الله خامنه اي

جنس زکات فطره

232. زكات فطره را بايد از قوت متعارف داد، يا قوت شرعى ؟
ج) اگر از گندم، جو، خرما، برنج و مانند اينها داده شود، كفايت مى‌‏كند و منحصر به قوت غالب نيست.

مقدار زکات فطره

233. مقدار فطره چقدر است ؟
ج) شخص بايد براى خودش و كسانى كه نان خور او محسوب مى‌‏شوند، براى هر نفر سه كيلو از خوراك مردم (مانند گندم، جو، خرما، كشمش، برنج، ذرت و يا مانند اينها) و يا پول يكى از آنها را به مستحق بدهد. استفتائات مقام معظم رهبري.

جنس زكات فطره

236. لازم نيست زكات فطره از قوت غالب داده شود بلكه اگر از گندم، جو، خرما، برنج و مانند اينها داده شود، كفايت مى‏‌كند. پرسشهاي متداول سايت رهبري.

** قوت قالب چيست:

شما مي توانيد مطلب«منظور از قوت غالب چيست ؟»  را از اينجا بخوانيد.

……………………………………………..

حجت الاسلام فلاح زاده

گفتگوي اول:

آیا ما به ازای ریالی زکات فطره برای امسال تعیین شده است؟
بله، همان‌طور که می‌دانیم زکات فطره برای هر نفر معادل سه کیلوگرم گندم، برنج، خرما و امثال این‌ها است که اگر معادل پولی آن هم پرداخت شود اشکالی ندارد.
برای مثال بر سرپرست یک خانواده‌ی پنج نفره واجب است که 15 کیلو از اقلامی که در بالا ذکر شد، به عنوان زکات فطره بپردازد. معمولاً هر سال قیمتی اعلام می‌شود برای این‌که مؤمنین وظیفه‌ی خود را بدانند و به راحتی به این وظیفه عمل کنند و زکات فطره را بپردازند.
امسال (1390/06/07) هم قیمتی که اعلام شده است برای سه کیلو گندم -که حداقل است- دوهزار تومان برای هر نفر اعلام شده است. اما احتیاط مستحب این است که افراد قوت غالب خودشان را در نظر بگیرند؛ یعنی آنچه که در زندگی، مصرف غالبشان است. مثلاً اگر برنج بیشتر مصرف می‌کنند بهتر این است که 3 کیلو برنج بپردازند. البته اگر قیمت بالاتر را انتخاب کنند بهتر است که این موضوع به انتخاب خود افراد بر می‌گردد.farsi.khamenei.ir(1390/06/07)

گفتگوي دوم:

-اما مقدار و جنس زکات فطره. چه مقدار و چه چیزی؟

برای هر نفر یک صاع که حدود سه کیلو هست. سه کیلو گندم، جو، برنج، ذرت، خرما و امثال اینها. معمولا چون پرداخت قیمت آن هم اشکالی ندارد، قیمتی هم اعلام میشود؛ و چه خوب است که انسان، آنچه را که در ماه مبارک رمضان، قوت غالب او بوده، به فقرا هم همان را بدهد. نه اینکه خودمان بهترین غذاها را خورده باشیم و برنج بخوریم و به فقرا نان خالی بدهیم. تازه ما گندم میدهیم که هنوز نان هم نشده است. گرچه اگر همان گندم را هم – که حداقل است – بپردازید اشکالی ندارد؛ اما احتیاط مستحب است که آنچه را که بیشتر خودتان مصرف میکنید، از این حبوبات که گفته شد، بپردازید. بنابراین مثلا در یک خانواده شش نفره، سرپرست خانواده که خرج دیگران را میدهد، او باید زکات فطره‌ی خودش و پنج نفر دیگری که تحت تکفل او هست – یعنی شش ضربدر سه، که میشود هیجده کیلو یا قیمت هیجده کیلو – را بپردازد.farsi.khamenei.ir-۱۳۹۲/۰۵/۱۷

---

۲- طبق نظر آيت الله صافي گلپايگاني

جنس زكات فطره

مسأله۳۸۱. جنس زكات فطره، گندم، جو، خرما، كشمش، برنج، ذّرت و مانند اينهاست، و نيز اگر پول يكي از اينها داده شود، كافي است

(مـسـالـه 1999) كـسى كه موقع مغرب شب عيد فطر بالغ وعاقل وهشيار است وفقيروبنده كس ديـگـرى نيست , بايد براى خودش وكسانى كه نان خور او هستند, هرنفرى يك صاع كه تقريبا سه كيلو است گندم يا جو يا خرما يا كشمش يا برنج يا ذرت ومانند اينها را به مستحق بدهد و اگر پول يـكـى از ايـنها را هم بدهد كافى است , وبنابر احتياط, بر كسى كه موقع مغرب ماه شوال باشد نيز واجب است. رساله توضيح المسائل آيت الله صافي گلپايگاني.

– گندم يا چيز ديگري را كه براي فطره مي‎دهد، بايد به جنس ديگر يا خاك مخلوط نباشد، و چنان چه مخلوط باشد، اگر خالص آن به يك صاع كه تقريباً سه كيلو است برسد، يا آنچه مخلوط شده به قدري كم باشد كه قابل اعتنا نباشد اشكال ندارد.
– اگر فطره را از چيز معيوب بدهد كافي نيست.
– كسي كه فطره چند نفر را مي‎دهد، لازم نيست همه را از يك جنس بدهد و اگر مثلاً فطره بعضي را گندم و فطره بعض ديگر را جو بدهد كافي است. استفتائات آيت الله صافي

---

3- طبق نظر آيت الله سيستاني

مسأله ۲۰۰۳ ـ کسی که موقع غروب شب عید فطر، بالغ و عاقل است، و بیهوش و فقیر و برده نیست، باید برای خودش و کسانی که نان‌خور او هستند، هر نفری یک صاع که گفته می‌شود تقریباً سه کیلو است از غذاهای معمول در شهرش مانند گندم یا جو یا خرما یا کشمش، یا برنج یا ذرّت به مستحق بدهد، و اگر بجای آن پول هم بدهد، کافی است، و احتیاط لازم آن است که از غذاهایی که در شهرش معمول نیست ندهد هرچند گندم یا جو، یا خرما یا کشمش باشد.

مسأله ۲۰۳۵ ـ گندم یا چیز دیگری را که برای فطره میدهد باید به جنس دیگر، یا خاک مخلوط نباشد، و چنانچه مخلوط باشد، اگر خالص آن به یک صاع برسد، و بدون جدا کردن قابل‌استفاده باشد، یا جدا کردن آن زحمت فوق‌العاده نداشته باشد، یا آنچه مخلوط شده به‌قدری کم باشد که قابل‌اعتنا نباشد، اشکال ندارد.

مسأله ۲۰۳۶ ـ اگر فطره را از چیز معیوب بدهد ـ بنا بر احتیاط واجب ـ کافی نیست.

مسأله ۲۰۳۷ ـ کسی که فطره چند نفر را میدهد، لازم نیست همه را از یک جنس بدهد، مثلاً اگر فطره بعضی را گندم، و فطره بعض دیگر را جو بدهد، کافی است.

مسأله ۲۰۴۲ ـ اگر انسان مالی داشته باشد که قیمتش از فطره بیشتر است، چنانچه فطره را ندهد و نیت کند که مقداری از آن مال برای فطره باشد ـ بنا بر احتیاط واجب ـ کافی نیست.
رساله توضيح المسائل آيت الله سيستاني

---

مقدار پرداخت زکات فطره (1712)
احتیاط واجب آن است که به فقیر بیشتر از مخارج سالش و کمتر از یک صاع (تقریباً سه کیلو) داده نشود.

یک صاع باید از یک جنس باشد (1714)
مسأله 1714ـ انسان نمى تواند نصف صاع را از یک جنس (مثلاً گندم) و نصف صاع را از جنس دیگر (مثلاً جو) بدهد، مگر این که مخلوط آن دو غذاى معمول آن محل باشد. رساله آيت الله مكارم شيرازي.