گفتاری علمی از امام علی درباره زمین که امروزه اثبات شده

گستره علم امام

 

علوم خارق العاده ائمه عليهم السلام از كجا سرچشمه مى گيرد؟ آيا سخنان آنان در زمينه علوم تجربى نيز معتبر است؟

 

يكى از آثار درجه اعلاى وجودى امام، علم خارق العاده او است و از آنجا كه از نظر كمالات وجودى، تأسّى مرتبه «نبى» بوده و در واقع «امامت»، با «نبوت» اتصال و ارتباط بلافصل دارد؛ امام، وارث به حق علوم و كتاب هاى همه پيامبران است. امام صادق عليه السلام مى فرمايد: «همه كتاب هاى آسمانى پيامبران گذشته، نزد ما است، اينها را از آنان به ارث برده ايم. همان گونه كه آنان مى خواندند، مى خوانيم و همانند آنان از اين كتاب ها سخن مى گوييم. هيچ گاه روى زمين، از حجت الهى خالى نخواهد بود و هيچ گاه نشده كه از او چيزى بپرسند و او بگويد: نمى دانم».91

 

به تناسب درجه وجودى و مقام ولايت امام، علم و معرفت بى كران و خارج از درك ما، براى او امرى حتمى است. امام على عليه السلام به اين حقيقت، چنين اشاره كرده است: «ما اهل بيت، شجره نبوت، جايگاه شايسته رسالت، محل آمد و رفت فرشتگان، خانه رحمت و كمال دانش و معرفت هستيم».92
دانش ائمه عليهم السلام پايدار و هميشگى است. اين دانش پيوسته با سرچشمه غيبى خود، در ارتباط است و مدام قوّت پذيرفته و افزايش مى يابد. امام باقر عليه السلام مى فرمايد: «اگر بر دانش ما افزوده نمى شد، بى دانش مى مانديم».93

 

امام موسى بن جعفر عليه السلام مى فرمايد: «علم امام داراى سه جنبه و جهت است: علوم مربوط به گذشته، علوم مربوط به زمان آينده، علوم حادث و نوظهور».94
امام از آنجا كه در مرتبه ويژه اى از عالم هستى قرار دارد و وجودش در نقطه اعلاى هستى است؛ به تمامى علوم، معرفت شهودى دارد؛ معرفتى كه جايى براى ترديد و شك و عدم اطمينان باقى نمى گذارد. از اين رو علم امام تنها دانش دور از خطا و خلاف است.

 

از امام صادق عليه السلام پرسيدند: علم بدون اختلاف، مخصوص امامان است و شما چگونه از آن آگاهى مى يابيد؟ فرمود: «آگاهى ما هم از اين معرفت بى اختلاف، مانند آگاهى پيامبر خدا است؛ با اين تفاوت كه آنچه را پيامبر مى ديد، ما نمى بينيم».95
به حسب اين رتبه وجودى امام است كه حضرت على عليه السلام مى فرمود: «سَلُونِي قَبْلَ أَنْ تَفْقِدُونِي»96؛ «پيش از آنكه مرا از دست بدهيد، از من بپرسيد».
شگفت آنكه در اين جمله، آن حضرت پرسش از علم يا باب خاصى را مطرح نكرده و اين دليل روشنى است بر اينكه امام على عليه السلام، بزرگ ترين دانشمندى است كه به همه علوم و ظرايف و اسرار آنها احاطه داشته، شارح و مفسّر آنها بوده است. آن حضرت در همه علوم ـ از الهيات گرفته تا تفسير، قرائت، فقه، حديث، اخلاق، قضا، فصاحت و بلاغت و ديگر علوم ادبى تا رياضيات، طب، شيمى و… ـ به بالاترين مراتب رسيده بود.97
گفتنى است علم امامان به حقايق هستى از علم الهى سرچشمه گرفته است، لذا اظهارات علمى امامان به اذن خداست و در مواردى است كه براى هدايت مردم و يا مصالح ديگر، از خداوند درخواست آن علم را داشته باشند.

 

امام على عليه السلام و دانش تجربى
بسيارى از مردم در زمان صدر اسلام، معتقد بودند: زمين بر شاخ گاو استوار است.
برخى مى گفتند: زمين بر روى آب شناور و مانند كشتى توخالى است.
عده اى ديگر نيز بر آن بودند كه زمين ستون هايى دارد كه بر كوه قاف استوار است. اما امام على عليه السلام حقيقت روشنى را ـ كه امروزه آن را از بديهيات مى دانيم ـ بيان فرمود. آن حضرت در عصرى كه بشر نه از دانشى برخوردار بود و نه از نظريه جاذبه اطلاعى داشت، مى فرمايد: «وَ أَنْشَأَ الْأَرْضَ فَأَمْسَكَهَا مِنْ غَيْرِ اشْتِغَالٍ وَ أَرْسَاهَا عَلَى غَيْرِ قَرَارٍ وَ أَقَامَهَا بِغَيْرِ قَوَائِمَ وَ رَفَعَهَا بِغَيْرِ دَعَائِمَ»98؛ «خداوند زمين را آفريد و آن را بدون اينكه او را مشغول سازد، نگه داشت و آن را در عين بى قرارى، قرار بخشيد و بدون پايه برپا نمود و بدون ستون برافراشت».

 

در برخى از خطبه هاى ديگر، فضاى محيط زمين را ـ كه راه هايى براى هواى حامل بخار آب گشته و جزر و مد را به وسيله آن به وجود مى آورد ـ توصيف كرده، مى فرمايد: «ثُمَّ أَنْشَأَ سُبْحَانَهُ فَتْقَ الْأَجْوَاءِ وَ شَقَّ الْأَرْجَاءِ وَ سَكَائِكَ الْهَوَاءِ فَأَجْرَى فِيهَا مَاءً مُتَلاَطِماً تَيَّارُهُ مُتَرَاكِماً زَخَّارُهُ حَمَلَهُ عَلَى مَتْنِ الرِّيحِ الْعَاصِفَةِ وَ الزَّعْزَعِ الْقَاصِفَةِ فَأَمَرَهَا بِرَدِّهِ وَ سَلَّطَهَا عَلَى شَدِّهِ»99؛ «و اطراف آن را باز كرد و فضاهاى خالى ايجاد نمود و در آن آبى كه امواج متلاطم آن روى هم مى غلتيد، جارى ساخت و آن را بر پشت بادى شديد و طوفانى كوبنده حمل كرد؛ پس از آن، باد را به بازگرداندن آن فرمان داد و بر نگه دارى اش مسلط ساخت».

 

اين سخن، همان نظريه اى است كه پس از قرن ها اثبات شده كه: «كره زمين را پوششى از هوا احاطه نموده است (به نام پوشش هوايى جوى)، اين محيط هوايى به طبقه هاى بزرگى تقسيم مى شود كه بعضى فوق بعضى ديگر است و در طبقه اول، همه تغييرات جوى صورت مى گيرد و باد و باران و ابر و طوفان در آنجا به وجود مى آيد».100 ابزارهاى علمى، از اثبات و بيان آموزه هاى بلند امام على عليه السلام در زمان حياتش ناتوان بود.

 

 

اين مطلب امكان دارد در مورد ما نيز اتفاق بيفتد؛ يعنى، ممكن است آموزه اى را در زمينه علوم از حضرت ببينيم و ابزارهاى علمى امروز نتوانند آن را اثبات كنند و يا حتى برخلاف آن بگويند، ليكن بايد دانست كه علومى كه اساسش بر تجربه، آزمون و مشاهده است؛ به طور معمول در معرض ابطال است. اين حقيقتى است كه تاريخ علم براى ما گزارش كرده است. بنابراين علم ظنى، همچون علوم تجربى، هيچ گاه نمى تواند با آموزه هايى كه به اعتقاد ما علم قطعى اند، در تعارض افتد و در آن خللى افكند.101

 

در هر حال به اعتقاد ما از آنجا كه ائمه عليهم السلام، از مرتبه خاص وجودى برخوردارند ـ كه اين مرتبه، اعلا مرتبه عالم و عوالم هستى است ـ از علم «مايكون و ماكان و ماهو كائن»، در پرتو علم خداوند و به اذن او، برخوردارند.

 

 

منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، امـام شناسى.

ویژه نامه امامت پژوهی و فرقه های مذهبی

ویژه نامه اعتقادات و پاسخ به شبهات