زبان حیوانات و حضرت سلیمان

آيا حيوانات هم با هم حرف مى زنند (داستان سليمان)؟

در آيه 16 سوره «نمل» مى خوانيم: «سليمان گفت: اى مردم به ما سخن گفتن پرندگان تعليم شده» (وَ قالَ يا أَيُّهَا النّاسُ عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّيْرِ)، در آيه فوق و آياتى كه بعد از اين آيه در داستان «هدهد» و «سليمان» آمده، صريحاً اشاره به نطق پرندگان و ميزانى از درك و شعور براى آنها شده است.

بى شك پرندگان مانند ساير حيوانات در حالات مختلف، صداهاى گوناگونى از خود ظاهر مى سازند كه با دقت و بررسى، مى توان از نوع صدا به وضع حالات آنها پى برد كه:

كدام صدا مربوط به حالات خشم است؟ و كدام رضا؟.

كدام صدا دليل بر گرسنگى است؟ و كدام نشانه تمنى؟.

با كدام صدا بچه هاى خود را فرا مى خواند؟

و با كدام صدا آنها را از بروز حادثه وحشتناكى خبر مى دهد؟

اين قسمت از صداى پرندگان، مورد هيچگونه شك و ترديد نيست، و همه كم و بيش با آن آشنا هستيم.

ولى آيات قرآن ظاهراً مطلبى بيش از اين را بيان مى كند، بحث از سخن گفتن آنان به نحو مرموزى است كه مطالب دقيق ترى در آن منعكس است، و بحث از تفاهم و گفتگوى آنها با يك انسان است، گرچه اين معنى براى بعضى عجيب مى آيد، اما با توجه به مطالب مختلفى كه دانشمندان در كتاب ها نوشته اند و مشاهدات شخصى بعضى در مورد پرندگان مطلب عجيبى نيست.

ما از هوش حيوانات، مخصوصاً پرندگان مطالبى عجيب تر از اين سراغ داريم.

بعضى از آنها چنان مهارتى در ساختن خانه و لانه دارند كه گاه از مهندسين ما پيشى مى گيرند.

بعضى از پرندگان چنان اطلاعاتى از وضع نوزادان آينده خود و نيازها و مشكلات آنها دارند، و چنان دقيقاً براى حل آنها عمل مى كنند كه براى همه ما اعجاب انگيز است.

پيش بينى آنها درباره وضع هوا، حتى نسبت به چند ماه بعد، و آگاهى آنها از زلزله ها قبل از وقوع آن، و حتى پيش از آن كه زلزله سنج هاى ما خفيف ترين لرزش ها را ثبت كنند، معروف است.

تعليماتى كه در عصر ما، به حيوانات داده مى شود، و كارهاى خارق العاده آنها را در سيرك ها بسيارى ديده اند، كه حاكى از هوش شگفت انگيز آنها است.

كارهاى شگفت آور «مورچگان» و تمدن شگرف آنها.

عجائب زندگى «زنبوران عسل» و رديابى حيرت انگيز آنها.

آگاهى «پرندگان مهاجر» كه گاه فاصله ميان قطب شمال و جنوب را طى مى كنند، از وضع راه ها در اين مسير فوق العاده طولانى.

اطلاعات فوق العاده «ماهيان آزاد» در مهاجرت دستجمعى در اعماق درياها، عموماً از مسائلى است كه از نظر علمى مسلم و دليل بر وجود مرحله مهمى از درك، و يا غريزه و يا هر چه آن را بناميم در اين حيوانات است.

وجود حواس فوق العاده اى در حيوانات همچون دستگاه رادار مانند «شب پره» و شامه بسيار قوى بعضى از حشرات، و ديد فوق العاده نيرومند بعضى از پرندگان و امثال آن، نيز دليل ديگرى است بر اين كه آنها در همه چيز از ما عقب مانده تر نيستند

با در نظر گرفتن اين امور، جاى تعجب نيست كه آنها تكلم مخصوصى نيز داشته باشند، و بتوانند با كسى كه از الفباى كلام آنها آگاه است، سخن گويند.

در آيات قرآن نيز، به عناوين مختلف به اين امر اشاره شده است از جمله در آيه 38 سوره «انعام» مى خوانيم: وَ ما مِنْ دابَّه فِى الأَرْضِ وَ لا طائِر يَطِيْرُ بِجِناحَيْهِ اِلاّ أُمَمٌ أَمْثالُكُمْ:

«هيچ جنبنده اى در زمين و پرنده اى كه با دو بال خود پرواز مى كند، نيست مگر اين كه امت هائى همانند شما هستند».

در روايات اسلامى نيز، مطالب زيادى وجود دارد كه بيانگر نطق حيوانات و مخصوصاً پرندگان است، و حتى براى هر يك از آنها سخنى شعار مانند نقل شده است كه شرح آنها به درازا مى كشد.

در روايتى از امام صادق (عليه السلام) مى خوانيم: اميرمؤمنان على (عليه السلام) به «ابن عباس» فرمود: اِنَّ اللّهَ عَلَّمَنا مَنْطِقَ الطَّيْرِ كَما عَلَّمَ سُلَيْمانَ ابْنِ داوُدَ، وَ مَنْطِقَ كُلِّ دابَّه فِى بَرٍّ أَوْ بَحْر:

«خداوند سخن گفتن پرندگان را به ما آموخت همان گونه كه به سليمان بن داود آموخت، و سخن گفتن هر جنبنده اى را در خشكى و دريا». (1)

1 تفسير نمونه، جلد 15، صفحه. 449 /پرسمان