راههای شرعی اثبات سیادت
فهرست این نوشتار:
اثبات سیادت
س۱۳. شایع شده که خانواده و عشیره ی ما از سلاله ی سادات هستند، لکن دلیل قانع کننده ای نیافتم، از حیث این که این ماجرا بسیار مهم است، و در بسیاری از مسائل شرعی دخالت دارد، وظیفه ی ما در این مورد چیست؟
ج. اگر شخصی در منطقه خود معروف و مشهور به سیادت باشد، و سیادت او را کسی انکار نکند، برای اثبات سیادت کافی است؛ و تا زمانی که سیادت خود را با اطمینان یا با استناد به دلیل شرعی احراز نکرده اید، احکام و آثار شرعی سیادت بر شما مترتّب نمی شود.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی خامنه ای.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
روش هاى اثبات سیادت
مسأله 69 ـ سیّد بودن سادات از راههاى زیر ثابت مى شود:
1ـ دو نفر عادل سیّد بودن او را تصدیق کند (یک نفر نیز کافى است).
2ـ در شهر و منطقه خود مشهور باشد که سیّد است، خواه این شهرت سبب یقین شود یا گمان.
سؤال 70 ـ اگر سیادت شخصى از طریق خبردادن یکى از علماى انساب ثابت شود و عدّه زیادى از علما به وثاقت و خبره بودن و عدالت آن عالم شهادت بدهند آیا قول آن عالم حجّت است؟
جواب: سیادت با شرایط ذکر شده ثابت مى شود.
سؤال 71 ـ آیا کتب معتبره انساب و نیز مشجّرات و نسب نامه هایى که در خانواده هاى سادات موجود است و نوعاً به تأیید علما رسیده، در تأیید سیادت کافى است؟
جواب: مشجّرات و نسب نامه هایى که به تأیید علماى معروف رسیده باشد، براى اثبات سیادت کافى است.
سؤال 72 ـ آیا ظنّ و اطمینان حاصل از طرق شرعیّه، براى اثبات سیادت کافى است (با توجّه به این که غیر از امارات ظنّیّه وسیله دیگرى جهت حصول قطع به موضوع مذکور نداریم)؟
جواب: ظنون قویّه و اطمینان کفایت مى کند، و از همه بهتر شهرت به سیادت در محل تولّد و زندگى است.
سؤال 73 ـ آیا شهرت کم، در حدّ ظنّ و اطمینان، براى اثبات سیادت کافى است؟ با توجّه به این که شجره نامه در اختیار نیست، آیا وظیفه داریم که شجره نامه را پیدا کنیم؟
جواب: پیدا کردن شجره نامه لازم نیست; و اگر شهرت قابل ملاحظه اى در محلّ تولّد و زندگى وجود داشته باشد، کفایت مى کند.
سؤال 74 ـ رؤیاهاى صادقه در حدّ اطمینان یا ظن، مربوط به سیادت، و نیز ارتکازاتى که کثیرى از مؤمنین بدون سابقه ذهنى یا آشنایى قبلى برایشان حاصل شده، آیا نقشى در اثبات سیادت اشخاص دارد؟
جواب: این گونه امور براى اثبات سیادت کفایت نمى کند.
سؤال 75 ـ چرا وقتى پدر خانواده سیّد است، نام سیّد روى فرزند باقى مى ماند، ولى اگر مادر سیّد باشد، چنین نمى شود؟
جواب: معمولاً نَسَب انسان در عرف از طریق پدر منشعب مى شود، به همین جهت همیشه فامیل کودکان، مطابق فامیل پدر ثبت مى شود، و در اسلام نسب خانواده از طریق پدر است; هرچند سیادت مادر نیز سبب احترام فرزند است.
سؤال 76 ـ آیا سیادت از طریق مادر به فرزندان او منتقل مى شود؟
جواب: بعضى از احکام سیادت از جمله گرفتن خمس منتقل نمى شود و سبب آن در کتب فقهیّه بیان شده است.
سؤال 77 ـ کسانى که تنها از طرف مادر سیّد هستند، چه امتیازاتى دارند؟
جواب: از جهاتى حکم سیّد دارند، و از جهاتى ندارند. خمس نمى توانند بگیرند، و از لباس مخصوص سادات نمى توانند استفاده کنند; امّا از جهاتى شرافت سیادت دارند.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
آيت الله شبيري زنجاني
سوال
278 – دليل شرعي براي اثبات سيادت يك شخص چه چيزي مي تواند باشد؟
پاسخ
درصورتي كه شخصي در محل به سيادت مشهور باشد و هيچ كس سيادت وي را انكار ننمايد، احكام سيادت براي وي ثابت است.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی شبیری زنجانی.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
انتقاد آیت الله العظمی شبیری زنجانی به جعل شجره نامه ها:
شجره نامه اثبات سیادت نمی کند
آیت الله العظمی شبیری زنجانی به روند جعل شجره نامه برای اثبات سیادت افراد انتقاد کردند و فرمودند: اکثر شجره نامه ها اعتبار ندارند و شجره نامه صحیح، بسیار نادر است.
مرجع عالی قدر تشیع در دیدار با اعضای تشکل سامان دهی به شجره نامه های سادات و نقبا، «هوای نفس» را عامل اصلی جعل شجره نامه ها دانسته و خاطرنشان کردند: در میان عوام مشهور شده که اثبات سیادت به شجره نامه است، لذا افرادی در پی تحصیل شجره نامه افتاده اند.
معظمٌ له با ناکارآمد خواندن شجره نامه های کنونی، از «شهرت» و «قواعد علمی معتبر» به عنوان راه های اثبات سیادت نام بردند و توضیح دادند: اثبات شرعی اصل سیادت با «شهرت» ممکن است؛ البته شجره نامه ها فی الجمله مفید هستند و اگر با قواعد علمی شبیه قواعد ریاضی بتوان سیادت افراد را ثابت کرد، شرعا هم آن ها جزء سادات اند.
آیت الله العظمی شبیری زنجانی شهرت خود به «نسّاب» بودن در بین مردم را «غلط» خواندند و فرمودند: من شجره نامه ابطال می کنم، ولی اثبات نمی کنم.
مرجع عالی قدر تشیّع با تاکید بر لزوم جلوگیری از هرج ومرج های به وجود آمده در جعل شجره نامه ها گفتند: باید به این موضوع به صورت دقیق رسیدگی شود. زمان های قدیم، سادات نقیب داشتند. نقباء از حقوق دولتی و تشکیلاتی برخوردار بودند و از وظایف آن ها حفظ انساب سادات بود. در آن زمان نسب ها تا حدودی حفظ می شد ولی پس از برچیده شدن دستگاه نقابت، نسب نسل های بعدی ضبط نشد.
ایشان ادامه دادند: خود ما هم فی الجمله می دانیم که از سادات کجا هستیم، ولی واسطه های اتصال را نمی دانیم. حتی یک بار یکی از منسوبین ما شجره نامه ای خدمت مرحوم حاج آقای والد آوردند که بررسی و معلوم شد جعلی است. من تاکنون به یاد ندارم افرادی که به سیادت معروف نیستند ولی در پی اثبات سیادت خود با شجره نامه هستند، شجره نامه ای بیاورند که جعلی نباشد یا در آن افتادگی و ایرادی راه نیافته باشد.
معظمٌ له، معیار سیادت را اشتهار شخص به سیادت دانستند و افزودند: نادرستی یا مجعول بودن شجره نامه به هیچ وجه دلیل نفی سیادت نیست. لذا کسانی که مشهور به سیادت هستند، ازاین جهت نباید نگران باشند و در دام افراد فریبکار و طمّاع گرفتار شوند. درصورتی که شخصي در محلي مشهور به سيادت باشد و منكري نيز وجود نداشته باشد، احكام سيادت بر وي ثابت است.
هدانا برگرفته از پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله العظمی شبیری زنجانی.
مطابق نظر آيت الله سيستاني
سوال: امروزه مشاهده می‌شود افرادی مدعی سیادت و انتساب به اهل بیت (علیهم السلام) می‌شوند درحالی‌که پیش‌ازاین خاندان و خانواده آنها معروف به سیادت نبودند، و در بسیاری از موارد بین افراد مدعی سیادت و منکرِ سیادت در یک خاندان اختلاف نظر صورت می‌گیرد، و این موضوع سبب می‌شود آسیب‌های اجتماعی فراوانی بین مؤمنین ـ ازجمله تکذیب و رنجش یکدیگر ـ بروز پیدا کند، بلکه در مواردی منجر به قطع رابطه بین خویشاوندان شده است.
مدعیان سیادت اغلب به داستان‌ها و نقل قول هایی استناد می‌کنند که به زعم خود انتساب آنها را به بعضی از خانواده های علوی معروف اثبات می‌کند، و برخی دیگر علاوه بر آن به آزمایش ژنتیک تمسک می‌جویند به گمان اینکه آزمایش ژنتیک انشعاب آنها را از تبار سادات هاشمی اثبات می‌کند، و برای اثبات این ادعا از برخی نسب شناسان کمک می‌گیرند تا با تنظیم شجره‌نامه و استناد به تشابه اسمی آبا و اجداد، آنها را به شجره‌نامه سادات معروف ملحق کنند. لطفاً رهنمودهای خود را درباره این پدیده خطرناک و نگران‌کننده بیان کنید؟
پاسخ: کسانی که منسوب به خاندان و خانواده هایی هستند که در مناطق سکونتشان معروف به سیادت نیستند بلکه نسل اندر نسل معروف به خلاف آن هستند جایز نیست ادعای سیادت کنند، مگر اینکه به دلایلی قدیمی و قراینی روشن و آشکار استناد کنند که از مناشئ عقلائی برای به دست آوردن اطمینان شمرده شوند، البته به دست آوردن چنین دلایلی کمیاب است، زیرا از گذشته تا کنون کسانی که دارای این نسب شریف بودند همواره بر حفظ آن می کوشیدند و معمولاً سیادت آنها میان مردم منطقه خود مشهور می‌شد به طوری که احتمال گم‌شدن یا پنهان ماندن آن بسیار کم بود.
در برابر این شواهد و قراین، مدعیان سیادت ـ غالباً ـ اموری را گواه بر انتساب خود می‌گیرند که موجب یقین و اطمینان نیستند بلکه حداکثر ظن و گمان می‌آورند که شرعاً اعتباری به آنها نیست، و اگر ادعای نسب شناسان در تنظیم شجره‌نامه‌ها مبتنی بر حدس و گمان باشد سخن آنان نیز اعتباری ندارد، مانند آنچه ـ احیاناً ـ در این زمانه صورت می‌گیرد، و همچنین برای اثبات نسب های دور اعتباری به آزمایش ژنتیک نیست، زیرا این آزمایش در صورتی ممکن است نسب را اثبات کند که روشی کاملاً علمی و مبیَّن قلمداد شود بدون آنکه اجتهادات شخصی در آن دخالت داشته باشد، مانند نسبهای نزدیک (انتساب فرزند به پدر و مادر)، ولی نسبت به نسب های دور مؤکداً به این مرحله نرسیده است.
بنابراین لازم است مؤمنین بدون دلیل و حجت قطعی از ادعای انتساب بر حذر باشند، و در این امر مهم با تأمل و احتیاط فراوان عمل کنند، و بدانند که خداوند متعال اقوام را از نسب های گوناگون آفریده است و به کسی اجازه نمی‌دهد خود را به دیگران منتسب کند.
خداوند متعال می‌فرماید: ((ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِنْدَ اللَّهِ)) الاحزاب5 ، ((آنها ـ پسرخوانده ها ـ را به پدرانشان نسبت دهید، که این نزد خدا با عدل و راستی نزدیک تر است))، و در احادیث شریف آمده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) بر کسی که خود را به غیر از پدرش منتسب می‌کند لعن نمود و بر ادعای نسبی که معروف نبود بسیار سخت می‌گرفت.
بنابراین اگر کسی این امر را بر خود و بر نزدیکان خود بپوشاند و بدون دلیل و حجتِ آشکاری مدعی نسب شریف شود مرتکب گناه بزرگی شده است، و خداوند سبحان در انتساب او خیر و برکتی قرار نمی‌دهد، و به سبب آن در دنیا سعادتمند نخواهد شد، بلکه در روز قیامت وبال او خواهد بود، و اگر به خاطر ادعای سیادت مقام و منزلت و مالی به دست آورده باشد مستحق آن نیست، زیرا آن را از راه حرام به دست آورده است، و هر کس در این موضوع تقوا پیشه کند خود را از گناهی بزرگ محافظت کرده است، و باعزت و احترام در محضر خداوند متعال حاضر خواهد شد، و بابت پرهیزگاری مورد تقدیر قرار خواهد گرفت، و اگر کسی سابقاً مرتکب خطا شده بود و گمان به صحت کار خود داشت سپس به راه حق بازگشت، پس ملامتی بر او نیست،
ولی چنانچه دیگران را به این خطا قانع کرده بود باید آنها را راهنمایی کند، و بر بازگشت خود شاهد بگیرد تا شبهه از او برطرف گردد، و اما اگر کسی بر خطای خود ثابت‌قدم باشد و بر آن اصرار ورزد خطای او به گناهی بزرگ تبدیل می‌شود و سنگینی گناه خود و پیروانش بر دوش او خواهد بود.
چنانچه بعضی از افراد یک خاندان بدون دلیل و حجتِ قطعی مدعی سیادت شوند سایر افراد خاندان ادعای آنها را تصدیق نکنند، و کسی که معتقد به صحت این ادعاست بر پذیرش دیگران پافشاری نکند و بر سیادت آنها ترتیب اثر قرار ندهد، و بر تمام اطراف لازم است این موضوع را بهانه‌ای برای تکذیب و دشمنی و قطع ارتباط با یکدیگر قرار ندهند، بلکه با ملایمت و نیکی باهم دادوستد کنند و مراعات حال برادران ایمانی خود را داشته باشند.
هدانا برگرفته از پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله العظمی سیستانی
