آثار و تاثیرات گناه در آیات و روایات
پيامدهاى گناه
پرسش 5 . آيا در آيات و روايات مشخص شده كه هر كدام از گناهان داراى چه آثارى در زندگى ما هستند؟
بايد توجه داشت همان گونه كه هر قدمى براى خروج از جاده هموار و صحيح، پيامدى فورى براى شخص مسافر دارد كه كمترين آن دور شدن يك گامِ وى از مقصد است؛ آثار گناهان نيز فورى و آنى است كه كمترين آن دورى از هدف و مطلوب نهايى بشر است كه همان نيل به مقام قرب الهى است از اين روست كه امام صادق عليه السلام مى فرمايند: «إِنَّ العَمل السَّيئ أَسرَع فِى صَاحِبه مِن السكينِ فِى اللَحم»59؛ «تأثير كار بد در شخص از كارد در گوشت سريع تر است».
با بررسى متون دينى مى توان آثار و پيامدهاى گناهان را به گونه هاى مختلفى تقسيم كرد مانند پيامدهاى دنيوى و اخروى و آثار زيانبار مادى و معنوى و پيامدهاى فردى.
از آنجا كه پرداختن به پيامد همه گناهان مستلزم تأليف كتابى چند جلدى است كه از حوصله اين نوشتار خارج است60 لذا سعى مى كنيم تا با حفظ چارچوب برخى تقسيمات پيشين به پيامدهاى كلى برخى از گناهان بپردازيم.
پيامدهاى دنيوى گناهان
خداوند متعال در آيات متعدد از قرآن كريم به آثار و پيامدهاى دنيوى گناهان برخى از امّت هاى پيشين اشاره مى كند و در سوره بقره مى فرمايد: «فَأنزَلنا عَلَى الَّذِين ظَلَمُوا رِجزاً مِنَ السَّماءِ بِمَا كَانُوا يفسقُون»61؛ «بر ستمگران به خاطر نافرمانى عذابى از آسمان فرستاديم».
و در جايى ديگر بر ادامه همين سنّت، نسبت به اقوام آينده تأكيد مى كند و مى فرمايد: «وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ»62؛ «هر مصيبتى كه به شما رسد به خاطر اعمالى است كه انجام داده ايد».
امام صادق عليه السلام مى فرمايند:
«هرگاه زنا زياد شود زلزله هاى فراوان به وقوع مى پيوندد»63. روشن است كه پيامد منفى گناه عده اى، گريبان گير همه جامعه مى شود.
پيامدهاى منفى گناهان در عرصه امور معنوى
1. محروميت از نماز شب
امام صادق عليه السلام مى فرمايند: «إِنَّ الرَّجل يَذنِب فَيحرم صَلوة اللَّيل»64؛ «همانا شخص گناهى مرتكب مى شود و در اثر آن از نماز شب محروم مى شود».
2. قساوت قلب
حضرت امیرالمؤمنین على عليه السلام مى فرمايند: «مَا جَفَّت الدُمُوعُ إِلاَّ لِقَسوَةِ القُلوبِ وَ مَا قَسَت القُلُوبُ إِلَّا لِكَثرَةِ الذُّنُوب»65؛ «اشك چشم ها نمى خشكد مگر به خاطر قساوت دل ها و دل ها سخت نمى شود مگر به خاطر گناهان زياد».
3. عدم استجابت دعا
امام باقر عليه السلام مى فرمايند: «إن العبد يسأل الله الحاجة فيكون من شانه قضاؤا إلى أجل قريب أو وقت بطيئ فيذنب العبد ذنبا فيقول الله تبارك و تعالى للملك: لاتقضى حاجته و أحرمه إياها فإنه تعرض لسخطى و استوجب الحرمان منى»66؛ «همانا بنده از خداوند حاجتى را درخواست مى كند كه اقتضا دارد كه زود يا دير برآورده شود سپس آن بنده دچار گناهى مى شود؛ خداوند به فرشته خطاب مى كند: حاجتش را برآورده نساز و از آن محرومش كن زيرا وى در معرض خشم من درآمد سزاوار محروميت شد».
4. حجاب عقل
پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله مى فرمايد: «من قارف ذنبًا فارقه عقل لا يرجع إليه أبدا»67؛ «هر كس به گناهى نزديك شود يك جنبه عقلانيتى از او دور مى شود كه هرگز به او برنمى گردد».
5. حجاب قلب
امام باقر عليه السلام مى فرمايد: «ما من شيئ أفسد للقلب من خطيئة أنّ القلب ليواقع الخطيئة فما تزال به حتى تغلب عليه فيصير اعلاه أسفله»68؛ «هيچ چيز فاسد كننده از گناه براى قلب نيست همانا قلب با گناه مواجه مى شود و با آن خو مى گيرد تا اين كه گناه بر قلب چيره مى شود و آن را زير و رو مى كند».
و امیرمؤمنان عليه السلام در اين باره مى فرمايند: «لا وجع أوجع للقلوب من الذنوب»69؛ «هيچ دردى دردناكتر از گناه براى دل ها نيست».
6. گمراهى و الحاد
رسول گرامى اسلام صلى الله عليه و آله مى فرمايند: «فإن المعاصى تستولى الخذلان على صاحبها حتى توقِعُه ردَّ ولاية وصى رسول اللّه و دفع نبوّة نبىّ اللّه و لا تزال نبلك حتى توقعه فى ردّ توحيد اللّه و الالحاد فى دين اللّه»70؛ «همانا گناهان گمراهى را بر گنهكار مسلّط مى نمايند تا آنجا كه او را به ردّ ولايت وصى رسول خدا و انكار نبوّت پيامبر و به همين منوال انكار يكتايى خدا و الحاد و كفر در دين خدا آلوده مى گرداند».
7. ترس از مرگ
حضرت امیرالمؤمنین على عليه السلام مى فرمايند: «لا تكن … يكره الموت لكثرة ذنوبه»71؛ «از آنان مباش … كه مرگ را خوش نمى دارند چون گناهانشان بسيار است».
8. ذلّـت
حضرت امیرالمؤمنین على عليه السلام مى فرمايند: «من تلذّذ بمعاصى الله أورثه اللّه ذلا»72؛ «هر كه از مخالفت فرامين الهى لذت ببرد خداوند او را به ذلت دچار سازد».
9. اندوه مؤمن
حضرت پيامبر صلى الله عليه و آله مى فرمايند: «إذا كثرت ذنوب المؤمن و لم يكن له من العمل ما يكفرها إبتلاه الله بالحزن ليكفرها به عنه»73؛ «هرگاه گناهان مؤمنى زياد شود و در مقابل آن، اعمال خير نداشته باشد كه آن را جبران كند خداوند او را به حزن و اندون دچار مى كند تا بوسيله آن گناهان وى آمرزيده شود».
10. پرده درى و برداشته شدن حجب و حيا
امام صادق عليه السلام مى فرمايند: «إنّ اللّه تبارك و تعالى على عبده المؤمن أربعين جُنةً فمتى أَذنَبَ ذَنباً كَبيراً رَفعَ عَنه جُنةَ»74؛ «براى خداوند تبارك و تعالى بر بنده با ايمانش چهل پرده است كه هرگاه يك گناه بزرگ انجام دهد يكى از آن پرده برداشته مى شود».
از اين روست كه حضرت امیرالمؤمنین عليه السلام در دعاى مشهور كميل مى فرمايد: «أللّهم اغفرلى الذّنوب التى تهتك العصم»؛ «بار الها! بيامرز برايم آن گناهانى را كه پرده ها را مى درد».
پيامدهاى دنيوى گناهان در عرصه امور مادى
1. محروميت از رزق و روزى
امام باقر عليه السلام مى فرمايند: «إنّ الرّجل ليذنب الذّنب فيدرء عنه الرّزق»75؛ «مردى گناهى انجام مى دهد و در نتيجه روزى از او دور مى شود».
امام صادق عليه السلام نيز مى فرمايند: «إنّ الذّنب يحرم العبد الرّزق»76؛ «همانا گناه بنده را از روزى محروم مى سازد».
2. فقـر
پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله مى فرمايند: «إنّ المؤمن إذا قارف الذّنوب ابتلى بها بالفقر»77؛ «همانا شخص مؤمن هنگامى كه به گناه نزديك شود به سبب آن دچار فقر و تنگدستى مى شود».
3. سلب نعمت
روشن است كه نعمت دايره اى فراخ تر از رزق و روزى دارد. امام صادق عليه السلام مى فرمايند: «ما أنعم اللّه على عبدٍ نعمةً فسلبها إيّاه حتى يذنب ذنباً يستحقّ بذلك السّلب»78؛ «هيچ گاه خداوند نعمتى را به بنده عطا نكرده و سپس آن را بردارد مگر اين كه بنده، گناهى مرتكب شود كه به خاطر آن، مستحق محروميت از نعمت باشد».
4. بيمارى
قال الصادق عليه السلام: «إِنَّه … لامَرَض إِلَّا بِذَنبٍ»79؛ «هيچ بيمارى نيست مگر به خاطر گناه».
5. كوتاهى عمر
قال الصادق عليه السلام: «من يموت بالذّنوب أكثر ممّن يموت بالاجال و من يعيش بالاحسان أكثر ممّن يعيش بالاعمار»80؛ «آنها كه به خاطر گناه مى ميرند بيش از كسانى هستد كه با اجل طبيعى از دنيا مى روند و كسانى كه به خاطر كار نيك به زندگى ادامه مى دهند بيش از كسانى است كه به خاطر عمر طبيعى در قيد حياتند».
6. نزول بلا
امام باقر عليه السلام مى فرمايند: «ما من نَكبةٍ تصيب العبد إلاّ بذنبٍ و ما يعفوا اللّه عنه أكثر»81؛ «هيچ رنج مصيبتى به بنده نمى رسد مگر به سبب گناه هاى او، و [با اين حال] آن چه را خدا مى بخشد بيشتر است».
و همچنين حضرت امیرالمؤمنین امام على عليه السلام مى فرمايند: «قد يبتلى الله المؤمن بالبلية فى بدنه او ماله او ولده او أهله و تلا هذه الاية او ما أصابكم من مصيبة…»82؛ «چه بسا خداوند شخص مؤمن را گرفتار و دچار بلا و مصيبتى در بدن و يا مال و يا فرزندان و يا خانواده اش نمايد و سپس حضرت اين آيه را تلاوت فرمودند كه: هر مصيبتى كه به شما رسد به خاطر اعمالى است كه انجام داده ايد…».
7. خشكسالى و نباريدن باران
امام باقر عليه السلام مى فرمايند: «إنّ اللّه عزّ و جل إذا عَمِلَ قومٌ بالمعاصى صَرَف عنهم ما كان قدّر لهم من المطر فى تلك السّنة إلى غيرهم»83؛ «هرگاه قومى مرتكب خطا شوند خداوند متعال بارانى را كه مقدّر فرموده است در آن منطقه فرو فرستد در آن سال از آنجا دريغ كرده و به جاى ديگر ارزانى مى كند».
8. عدم ايمنى از حوادث
حضرت امیرالمؤمنین امام على عليه السلام مى فرمايند: «تعوذوا بالله من سطوات اللّه باللّيل و النّهار قال قلت له و ما سطوات الله قال الاخذ على المعاصى»84؛ «به خدا پناه ببريد از غافلگير كردن خداوند در شب و روز [بلاهاى شبانه و حوادث ناگهانى] راوى مى گويد از امام پرسيدم كه غافلگير كردن خداوند چيست؟ امام فرمود: تنبيه خداوند [بندگان را ]به خاطر گناهان است».
9. حكومت جائران و ظالمان
امام صادق عليه السلام مى فرمايند: «يقول اللّه عزّ و جل إذا عصانى من عَرَفَنى سَلَّطتُ عَلَيه من لَايَعرفُنى»85؛ «خداوند متعال مى فرمايد هرگاه كسى كه مرا مى شناسد مرا معصيت كند بر او كسى را مسلّط مى كنم كه مرا نمى شناسد».
10. ترس از حكّام و زمامداران
امام صادق عليه السلام مى فرمايند: «إن أحدكم ليكثر به الخوف من السّلطان و ما ذلك إلاّ بالذّنوب فتوقوا ما استطعتم»86؛ «همانا شخصى از شما بسيار از حاكم و زمامدار مى ترسد و اين ترس نيست مگر بر اثر گناهان پس تا مى توانيد از گناهان بپرهيزيد».
آثار اُخروى گناهان
خداوند متعال در آيات متعددى از قرآن كريم، عذاب دوزخ را به عنوان يكى از پيامدهاى گناهان معرفى كرده است. در سوره نمل آمده است: «وَ مَنْ جاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَكُبَّتْ وُجُوهُهُمْ فِى النّارِ هَلْ تُجْزَوْنَ إِلاّ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»87؛ «آنان كه اعمال بدى انجام دهند به رو در آتش افكنده مى شوند آيا جزايى جز آن چه عمل مى كرديد خواهيد داشت» و در جاى ديگر مى فرمايد: «وَ مَنْ يَعْصِ اللّهَ وَ رَسُولَهُ فَإِنَّ لَهُ نارَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها أَبَداً»88؛ «و هر كس نافرمانى خدا و رسولش كند، آتش دوزخ از آن اوست، جاودانه در آن مى مانند».
در روايات ما علاوه بر اصل عذاب اخروى شخص گناهكار به پيامدهاى ديگر گناهان اشاره شده است كه برخى از آنها را ذكر مى كنيم:
1. نابودى اعمال نيك
امام صادق عليه السلام مى فرمايند: «جدوا و اجتهدوا و إن لم تعلموا فلا تعصوا فإن من يبنى و لا يهدم يرتفع بنيانه و إن كان يسيرا و من نبى و يهدم يوشك إن لا يرتفع بنائه»89؛ «تلاش و كوشش كنيد [در عمل صالح ]و اگر عمل [صالح ]نمى كنيد گناه نكنيد، زيرا كسى كه بنا را مى سازد و خرابش نمى كند ساختمان او هر چند اندك بالا مى رود و كسى كه بنا را مى سازد و خراب مى كند بنايى ندارد».
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمودند: «كسى كه سبحان الله بگويد خداوند در بهشت درختى براى او مى كارد مردى برخاست و عرض كرد: پس ما درختان زيادى در بهشت داريم. پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: آرى ولى مبادا كه آتشى به سوى آنها روانه كنيد و همه را بسوزانيد»90.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
2. پذيرفته نشدن اعمال نيك
پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله مى فرمايند: «و لو صليتم حتى تكونوا كالاوتاد و صمتم حتى تكونوا كالحنايا لم يقبل اللّه منكم إلاّ بورعٍ حاجز»91؛ «اگر آن قدر نماز گزاريد كه چون ميخ هاى كوبيده بر زمين شويد و آن قدر روزه بگيريد كه چون چوب هاى تراشيده ضعيف گرديد خدا از شما نمى پذيرد مگر با ورع بازدارنده از گناه».
3. محروميت از آمرزش
خداوند بخشاينده گناهان است. بنده اى كه پس از گناهان استغفار كند آمرزيده مى شود ولى اگر بر گناه خود اصرار كند از آمرزش خدا محروم مى شود از اين روست كه امام صادق عليه السلام مى فرمايند: «مَن هَمَّ بسيئةٍ فلا يعملها فإنه ربما عمل العبد السية فيراه الرب فيقول «و عزتى و جلالى لا أغفرلك بعد ذلك ابدا»92؛ «كسى كه آهنگ گناهى كرد بايد از آن خوددارى كند زيرا بسا كه بنده گناهى كند و پروردگار او را ببيند و بگويد: قسم به شكوه و جلالم كه پس از اين ديگر تو را نيامرزم».
بايد توجه داشت كه عواقب خاص دنيوى و اخروى بسيارى از گناهان در روايات معصومان بيان شده است كه از حوصله اين نوشتار خارج است و لذا از پرداختن به آنها صرف نظر مى كنيم و تنها براى حسن ختام حديثى از امام سجاد عليه السلام در اين باره را نقل مى كنيم:
گناهانى كه نعمت ها را تغيير مى دهند: تجاوز به حقوق مردم، كناره گرفتن از عادت خير، از بين رفتن نيكى به مردم، كفران نعمت، ترك شكر.
گناهانى كه موجب ندامت و حسرت است: قتل نفس، ترك صله رحم، واگذاشتن نماز تا از دست رفتن وقت، ترك وصيت، باز نگرداندن حقوق مالى مردم، منع زكات تا رسيدن مرگ و لال شدن زبان.
گناهانى كه باعث زوال نعمت است: عصيان عارف به ستم، تعدى به مردم، استهزاء افراد، خوار نمودن انسان ها.
برخى سستى ها كه نعمت ها را دفع مى كند و نمى گذارد به انسان برسد: اظهار احتياج، خواب ثلث اول شب، خواب صبح تا از دست رفتن نماز، خواب صبح تا ضايع شدن نماز، كوچك شمردن نعمت، شكايت از حضرت حق.
گناهانى كه باعث پرده درى است: شرابخوارى، قماربازى، دلقك بازى، كار لغو، شوخى، گفتن عيوب مردم، همنشينى با مى خواران.
گناهانى كه سبب نزول بلا و حادثه است: نرسيدن به داد اندوهگين، ترك يارى ستمديده، ضايع كردن امر به معروف و نهى از منكر.
گناهانى كه موجب پيروزى دشمنان است: ظلم آشكار، اظهار معاصى، مباح شمردن حرام، سرپيچى از خوبان، اطاعت از بدكاران.
گناهانى كه باعث مرگ زودرس است: قطع رحم، سوگند دروغ، گفتار كذب، زنا، بستن راه مسلمين، ادعاى امامت به ناحق.
گناهانى كه سبب قطع اميد است: يأس از رحمت، نااميدى شديد از لطف خدا، تكيه بر غير حق، تكذيب وعده الهى.
گناهانى كه علت برداشته شدن پرده حرمت است: وام گرفتن به نيت پس ندادن، اسراف در خرج، بخل بر زن و فرزند و ارحام، بداخلاقى، كم صبرى، به كارگرفتن بى حوصلگى، خود را به تنبلى زدن، سبك شمردن اهل دين.
گناهانى كه موجب رد شدن دعاست: نيت بد، زشتى باطن، دورويى با برادران دينى، باور نداشتن به اجابت دعا، به تأخير انداختن نماز تا از بين رفتن وقت، ترك تقرّب به حق با روى گرداندن از كار خير و صدقه، ناسزا گفتن و فحش در كلام.
گناهانى كه سبب عدم نزول باران مى شود: ستم قضات در احكام، شهادت ناحق، كتمان شهادت، منع زكات و قرض، سنگدلى نسبت به نيازمندان و تهيدستان، ستم بر يتيم و نيازمند، راندن سائل و رد كردن تهى دست در شب تار.93
59. كلينى، اصول كافى، ج 2، ص 272.
60. براى معرفى بيشتر در اين زمينه مى توانيد به كتاب ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، نوشته مرحوم شيخ صدوق مراجعه نماييد.
61. بقره 2، آيه 59.
62. شورى 42، آيه 30.
63. شيخ صدوق، من لايحضره الفقيه، ج 1، ص 524.
64. كلينى، اصول كافى، ج 2، ص 272.
65. شيخ حر عاملى، وسائل الشيعه، ج 16، ص 45، قم: مؤسه آل البيت لاحياء التراث، 1409.
66. كلينى، اصول كافى، ج 2، ص 271.
67. ميزان الحكمه، ج 2، ص 987.
68. اصول كافى، ج 2، ص 268.
69. اصول كافى، ج 2، ص 275.
70. بحارالانوار، ج 70، ص 360.
71. نهج البلاغه، ص 497، قم: دارالهجره.
72. آمدى، عبدالواحد، غرر الحكم، ص 186، قم: دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه، 1366.
73. كلينى، اصول كافى، ج 2، ص 444.
74. شيخ مفيد، الاختصاص، ص 220، كنگره جهانى هزاره شيخ مفيد، قم: چ اول، 1413.
75. كلينى، اصول كافى، ج 2، ص 268.
76. كلينى، اصول كافى، ص 271.
77. مجلسى، محمد باقر، بحارالانوار، ج 64، ص 237.
78. همان، ص 274.
79. همان، ص 268.
80. شيخ طوسى، الامالى، ص 305، قم: دارالثقافه، 1414.
81. كلينى، اصول كافى، ج 2، ص 269.
82. بحارالانوار، ج 75، ص 52.
83. همان، ص 272.
84. كلينى، اصول كافى، ج 2، ص 269.
85. همان، ص 276.
86. همان، ص 275.
87. نمل 27، آيه 90.
88. جن 72، آيه 23.
89. مجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، ج 67، ص 286.
90. شيخ حر عاملى، وسائل الشيعه، ج 7، ص 186.
91. ابن فهد حلى، عدة الداعى و نجاح الساعى، ص 303، انتشارات دارالكتاب الاسلامى، 1407.
92. كلينى، اصول كافى، ج 2، ص 272.
93. شيخ حر عاملى، وسائل الشيعه، ج 16، ص 281، ح 21556، قم: مؤسه آل البيت لاحياء التراث، 1409.
- منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، گناه و توبه.
آثار گناه تاثیر گناه بر زندگی آثار گناه در قرآن آثار گناه در روح انسان داستان,گناه آثار گناه بر انسان آثار گناهان کبیره تاثیر گناه بر چهره آثار گناه در دل آثار و تاثیرات گناه در آیات و روایات آثار و تاثیرات گناه در آیات و روایاتآثار و تاثیرات گناه در آیات و روایات آثار و تاثیرات گناه در آیات و روایات آثار و تاثیرات گناه در آیات و روایات آثار و تاثیرات گناه در آیات و روایات آثار و تاثیرات گناه در آیات و روایات
