چرا سوره ی توبه بسم الله ندارد

پرسش : چرا سوره«توبه» بسم الّله ندارد؟

پاسخ اجمالی

سوره توبه در واقع با اعلان جنگ به دشمنان پیمان شکن آغاز شده است و روشنگر خشم خداوند نسبت به این گروه است و با «بسْمِ اللّهِ الرحْمنِ الرَّحِیْم» تناسب ندارد؛ یا این که این سوره دنباله سوره «انفال» است؛ لذا بدون بسم الله آغاز شده است.

پاسخ تفصیلی

پاسخ این سوال را چگونگى شروع این سوره به ما مى دهد؛ زیرا این سوره در واقع با اعلان جنگ به دشمنان پیمان شکن و اظهار برائت و بیزارى و پیش گرفتن یک روش محکم و سخت در مقابل آنان آغاز شده است و روشنگر خشم خداوند نسبت به این گروه است و با «بسْمِ اللّهِ الرحْمنِ الرَّحِیْم» که نشانه صلح و دوستى و محبت و بیان کننده صفت رحمانیت و رحیمیت خدااست، تناسب ندارد.
این موضوع در روایتى از على(علیه السلام) نقل شده است. (1)
گروهى نیز معتقدند: چون این سوره در حقیقت دنباله سوره«انفال» است؛ زیرا در سوره «انفال» پیرامون پیمان ها سخن گفته شده، و در این سوره پیرامون الغاى پیمان هاى پیمان شکنان بحث شده، لذا «بسْمِ اللّهِ » در میان این دو ذکر نشده است.
روایتى نیز در این باره از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است. (2)
و هیچ مانعى ندارد که علت ترک «بسْمِ اللّهِ» هر دو موضوع باشد، که به یکى در روایت نخست و به دیگرى در روایت دوم اشاره شده است. (3)

 

پی نوشت:

(1). مرحوم«طبرسى» از على عليه السلام چنين نقل مى كند:«لَمْ‏ يَنْزِلْ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيْمِ عَلى‏ رَأْسِ سُورَةِ بَرائَةٍ، لِانَّ بِسْمِ اللَّهِ لِلأَمانِ وَ الرَّحْمَةِ وَ نَزَلَتْ بَرائَةٌ لِرَفْعِ الأَمانِ بِالسَّيْفِ»!؛«مجمع البيان»، ابتداى سوره«توبه»؛ «مستدرك الوسائل»، جلد 4، صفحه 229، آل البيت؛ «بحار الانوار»، جلد 82، صفحه 53، 2 و جلد 90، صفحه 145؛ «سعد السعود»، صفحات 71 و 72، انتشارات دار الذخائر، قم.

(2). مرحوم«طبرسى» از امام صادق عليه السلام چنين نقل می كند كه فرمود:«الأَنْفالُ وَ الْبَرائَةُ واحِدٌ»؛«مجمع البيان»، ابتداى سوره« توبه»؛ «نور الثقلين»، جلد 2، صفحه 176، مؤسسه اسماعيليان، طبع چهارم، 1412 ه ق؛ «بحار الانوار»، جلد 89، صفحه 277؛ تفسير«عياشى»، جلد 2، صفحه 73، چاپخانه علميه تهران، 1380 ه ق.

(3). گردآوري از کتاب: تفسیر نمونه، آيت الله العظمي مکارم شيرازي، دارالکتب الإسلامیۀ، چاپ سی و دوم، ج 7، ص 329.