نماز احتیاط چگونه است
کسی که نماز احتیاط بر او واجب است، بعد از سلام نماز باید فوراً نیت نماز احتیاط کند و تکبیر بگوید و حمد را بخواند و به رکوع رود و دو سجده نماید؛ که در ادامه می توانید به صورت کامل بخوانید.
نماز احتیاط چگونه است
فهرست این نوشتار:
نماز احتیاط [کسی که نماز احتیاط بر او واجب است]
مسأله 1215 کسی که نماز احتیاط بر او واجب است، بعد از سلام نماز باید فوراً نیت نماز احتیاط کند و تکبیر بگوید و حمد را بخواند (1) و به رکوع رود و دو سجده نماید، پس اگر یک رکعت نماز احتیاط بر او واجب است، بعد از دو سجده تشهد بخواند و سلام دهد و اگر دو رکعت نماز احتیاط بر او واجب است (2) بعد از دو سجده، یک رکعت دیگر مثل رکعت اول به جا آورد و بعد از تشهد سلام دهد.
(1) (بهجت:) بنا بر أظهر حمد را بخواند..
(2) (زنجانی:) بعد از رکعت دوّم تشهد خوانده و سلام دهد.
[نماز احتیاط، سوره و قنوت ندارد]
مسأله 1216 نماز احتیاط، سوره و قنوت ندارد و باید نیت آن را به زبان نیاورند و احتیاط واجب آن است که سوره حمد و «بسم اللّه» آن را هم آهسته بگویند (1).
(1) (سیستانی:) بنا بر احتیاط لازم، حمد را آهسته بخوانند و احتیاط مستحب آن است که «بسم اللّه» آن را هم آهسته بگویند.
(گلپایگانی، خوئی، فاضل، صافی، تبریزی، نوری:) مسأله نماز احتیاط، سوره و قنوت ندارد و باید آن را آهسته بخوانند و نیت آن را به زبان نیاورند، و احتیاط واجب آن است که «بسم اللّه الرحمن الرحیم» آن را هم آهسته بگویند.
(زنجانی:) احتیاط..
(بهجت:) مسأله نماز احتیاط، سوره و قنوت ندارد و باید آن را آهسته بخواند بنا بر لزوم ِ آهسته خواندن در قرائت رکعت سوم و چهارم و نیّت آن را به زبان نیاورد.
(مکارم:) مسأله نماز احتیاط اذان و اقامه و سوره و قنوت ندارد، و حمد را باید آهسته بخواند حتّی احتیاط واجب آن است که «بسم اللّه» را نیز آهسته بگوید و در میان اصل نماز و نماز احتیاط، کاری که نماز را باطل می کند انجام ندهد.
[اگر پیش از خواندن نماز احتیاط بفهمد]
مسأله 1217 اگر پیش از خواندن نماز احتیاط بفهمد، نمازی که خوانده درست بوده، لازم نیست نماز احتیاط را بخواند. و اگر در بین نماز احتیاط بفهمد، لازم نیست آن را تمام نماید (1).
(1) (بهجت:) بلکه مثل نماز نافله می شود، که قطع و ادامه آن، هر دو جایز است.
[اگر پیش از خواندن نماز احتیاط]
مسأله 1218 اگر پیش از خواندن نماز احتیاط بفهمد که رکعتهای نمازش کم بوده (1)، چنانچه کاری که نماز را باطل می کند انجام نداده، باید آن چه از نماز نخوانده بخواند و برای سلام بی جا (2) دو سجده سهو بنماید (3). و اگر کاری که نماز را باطل می کند، انجام داده، مثلًا پشت به قبله کرده، باید نماز را دوباره به جا آورد.
این مسأله، در رساله آیت اللّه بهجت نیست
(1) (مکارم:) مثلًا به جای چهار رکعت سه رکعت خوانده..
(2) (مکارم:) احتیاطاً..
(3) (سیستانی:) بنا بر احتیاط لازم..
[اگر بعد از نماز احتیاط بفهمد]
مسأله 1219 اگر بعد از نماز احتیاط بفهمد کسری نمازش به مقدار نماز احتیاط بوده، مثلًا در شک بین سه و چهار، یک رکعت نماز احتیاط بخواند (1) بعد بفهمد نماز را سه رکعت خوانده، نمازش صحیح است.
(1) (گلپایگانی، صافی:) ایستاده بخواند..
(زنجانی:) دو رکعت نماز احتیاط نشسته بخواند، که به منزله یک رکعت نماز ایستاده است..
[اگر بعد از خواندن نماز احتیاط بفهمد]
مسأله 1220 اگر بعد از خواندن نماز احتیاط بفهمد کسری نماز کمتر از نماز احتیاط بوده (1)، مثلًا در شک بین دو و چهار، دو رکعت نماز احتیاط بخواند (2) بعد بفهمد نماز را سه رکعت خوانده (3)، باید (4) کسری نماز را به نماز متصل نموده و نماز را هم دوباره بخواند (5).
این مسأله، در رساله آیت اللّه بهجت نیست
(1) (مکارم:) بنا بر احتیاط واجب باید کسری نماز را بلا فاصله به جا آورد و اصل نماز را هم اعاده کند.
(2) (گلپایگانی، صافی:) ایستاده بخواند..
(3) (خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی، فاضل:) باید نماز را دوباره بخواند.
(4) (نوری:) بنا بر احتیاط واجب باید..
(5) (گلپایگانی، صافی:) چنانچه منافی به جا نیاورده باشد، بنا بر احتیاط لازم، کسری را تمام کند و نماز را دوباره بخواند تا یقین کند به تکلیف خود عمل کرده.
[اگر بعد از خواندن نماز احتیاط بفهمد]
مسأله 1221 اگر بعد از خواندن نماز احتیاط بفهمد کسری نماز بیشتر از نماز احتیاط بوده (1) مثلًا در شک بین سه و چهار (2) یک رکعت نماز احتیاط بخواند (3)، بعد بفهمد نماز را دو رکعت خوانده، چنانچه بعد از نماز احتیاط، کاری که نماز را باطل می کند انجام داده، مثلًا پشت به قبله کرده، باید (4) نماز را دوباره بخواند و اگر کاری که نماز را باطل می کند انجام نداده (5) باید (6) دو رکعت کسری نمازش را به جا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.
(1) (مکارم:) چنانچه بعد از نماز احتیاط کاری که نماز را باطل می کند انجام نداده، احتیاط واجب این است کسری نماز را به جا آورد و اصل نماز را هم اعاده کند.
(2) (زنجانی:) شک بین دو و سه..
(3) (گلپایگانی، صافی:) ایستاده بخواند..
(4) [کلمه «باید» در رساله آیات عظام: گلپایگانی و صافی نیست]
(5) (خوئی، تبریزی، زنجانی:) نماز احتیاطش (زنجانی: جزء نماز او) محسوب است و یک رکعت کسری نمازش را به جا آورد و نمازش صحیح است و برای زیادی هر یک از سلام (زنجانی: هر یک از دو سلام:) در اصل نماز و نماز احتیاط دو سجده سهو به جا آورد.
(سیستانی:) احتیاط لازم آن است که در این صورت نیز نمازش را دوباره بخواند و اکتفا به ضمیمه کردن یک رکعت متصل به نماز نکند.
(بهجت:) باید یک رکعت دیگر نماز بخواند و بنا بر احتیاط نمازش را دو مرتبه اعاده کند.
(فاضل:) باید کسری نمازش را به جا آورد و احتیاط این است که اصل نماز را هم دوباره بخواند.
(6) (گلپایگانی، صافی:) بنا بر احتیاط لازم باید..
[اگر بین دو و سه و چهار شک کند]
مسأله 1222 اگر بین دو و سه و چهار شک کند و بعد از خواندن دو رکعت نماز احتیاط ایستاده، یادش بیاید که نماز را دو رکعت خوانده لازم نیست (1) دو رکعت نماز احتیاط نشسته را بخواند.
این مسأله، در رساله آیت اللّه مکارم نیست
(1) (بهجت:) بنا بر أظهر..
[اگر بین سه و چهار شک کند]
مسأله 1223 اگر بین سه و چهار شک کند و موقعی که دو رکعت نماز احتیاط نشسته یا یک رکعت ایستاده را می خواند، (1) یادش بیاید که نماز را سه رکعت خوانده باید نماز احتیاط را تمام کند و نمازش صحیح است (2).
این مسأله، در رساله آیت اللّه مکارم نیست
(1) (خوئی، تبریزی، سیستانی، بهجت:) موقعی که یک رکعت نماز احتیاط ایستاده را می خواند..
(2) (خوئی، تبریزی:) و برای سلام زیادی سجده سهو بنماید و اگر موقعی که دو رکعت نماز احتیاط نشسته می خواند یادش بیاید، پس اگر قبل از رکوع اوّل یادش بیاید، بایستد و نماز را مطابق کسری که دارد تمام نماید و اگر بعد از رکوع یادش بیاید، نمازش باطل است.
(بهجت:) بنا بر أظهر. ولی اگر در اثناءِ دو رکعت نماز احتیاط نشسته یادش بیاید باید احتیاطاً نمازش را اعاده کند.
(گلپایگانی، صافی:) باید نماز احتیاط را رها کند و بنا بر احتیاط لازم کسری را به جا آورد و نماز را دوباره بخواند.
(سیستانی:) باید نماز احتیاط را رها کند و چنانچه پیش از داخل شدن در رکوع یادش آمده باشد یک رکعت به طور متّصل بخواند و نمازش صحیح است و برای سلام زیادی بنا بر احتیاط لازم دو سجده سهو بنماید و امّا اگر پس از داخل شدن در رکوع یادش آمده باشد، باید نماز را دوباره بخواند و بنا بر احتیاط نمی تواند اکتفا به ضمیمه کردن رکعت باقی مانده نماید.
(زنجانی:) مسأله اگر بین دو و سه شک کند و موقعی که یک رکعت نماز احتیاط ایستاده را می خواند یادش بیاید که نماز را سه رکعت خوانده نماز احتیاط را رکعت چهارم محسوب کرده، آن را تمام کند و نمازش صحیح است و برای سلام زیادی سجده سهو بنماید، و به احتیاط استحبابی نماز را نیز دوباره بخواند. و اگر بین سه و چهار شک کند و موقعی که دو رکعت نماز احتیاط نشسته می خواند یادش بیاید نماز را سه رکعت خوانده، اگر قبل از رکوع اول یادش بیاید، بایستد و به احتیاط واجب قرائت را به قصد آن چه مطلوب شارع است دوباره بخواند و باید نماز را تمام نماید و اگر در رکوع اول یا پس از آن یادش بیاید، نمازش باطل است.
(فاضل:) مسأله اگر بین سه و چهار شک کند و موقعی که نماز احتیاط را می خواند یادش بیاید که سه رکعت خوانده باید نماز احتیاط را تمام کند، هر چند دو رکعت نشسته باشد و احتیاط در اعاده نماز در این صورت ترک نشود.
[ اگر بین دو و سه و چهار شک کند]
مسأله 1224 اگر بین دو و سه و چهار شک کند و موقعی که دو رکعت نماز احتیاط ایستاده را می خواند (1) پیش از رکوع رکعت دوم یادش بیاید که نماز را سه رکعت خوانده (2)، باید بنشیند و نماز احتیاط را یک رکعتی تمام کند (3) و بنا بر احتیاط مستحب نماز را دوباره بخواند (4).
این مسأله، در رساله آیت اللّه مکارم نیست (1)
(سیستانی:) یادش بیاید که نماز را سه رکعت خوانده، نظیر آن چه در مسأله گذشته گفته شد در اینجا جاری است.
(2) (گلپایگانی، صافی:) باید نماز احتیاط را رها کند و بنا بر احتیاط لازم کسری نماز را به جا آورد و نماز را دوباره بخواند.
(3) (خوئی، زنجانی:) و برای سلام زیادی سجده سهو بنماید (زنجانی: و اگر در رکوع رکعت دوّم یا بعد از آن یادش بیاید نمازش باطل است). (بهجت:) و بنا بر اظهر نمازش صحیح است.
(4) (نوری:) بنا بر احتیاط واجب نماز را هم دوباره بخواند.
(تبریزی:) بهتر آن است که نماز را دوباره بخواند. (فاضل:) احتیاط به اعاده نماز ترک نشود.
[اگر در بین نماز احتیاط بفهمد]
مسأله 1225 اگر در بین نماز احتیاط بفهمد کسری نمازش بیشتر یا کمتر از نماز احتیاط بوده (1)، چنانچه نتواند نماز احتیاط را مطابق کسری نمازش تمام کند، باید آن را رها کند (2) و کسری نماز را به جا آورد و بنا بر احتیاط واجب، نماز را دوباره بخواند (3)، مثلًا در شک بین سه و چهار اگر موقعی که دو رکعت نماز احتیاط نشسته را می خواند، یادش بیاید که نماز را دو رکعت خوانده، (چون نمی تواند دو رکعت نشسته را به جای دو رکعت ایستاده حساب کند، به احتیاط واجب (4)) باید نماز احتیاط نشسته را رها کند (5) و دو رکعت کسری نمازش را بخواند و (6) نماز را هم دوباره به جا آورد.
این مسأله، در رساله آیت اللّه مکارم نیست
(1) (سیستانی:) نظیر آن چه در مسأله [1223] گفته شد در اینجا می آید. [پایان مسأله]
(2) (فاضل:) و نماز را دوباره بخواند مثلًا در شک بین دو و چهار اگر موقعی که دو رکعت نماز احتیاط ایستاده را می خواند و به رکوع رکعت دوّم رفته یادش بیاید که نماز را سه رکعت خوانده باید نماز را دوباره به جا آورد.
(3) (گلپایگانی، صافی:) اگر در بین نماز احتیاط بفهمد کسری نمازش بیشتر یا کمتر از نماز احتیاط بوده باید آن را رها کند و بنا بر احتیاط لازم کسری نماز را به جا آورد و نماز را دوباره بخواند..
(خوئی، تبریزی:) باید آن را رها کند و در این صورت اگر ممکن باشد، کسری نماز را به جا آورد و اگر ممکن نباشد نماز را دو باره بخواند..
(بهجت:) باید آن را تمام کند و بنا بر احتیاط واجب نماز را دوباره بخواند..
(4) [عبارت «به احتیاط واجب» در رساله آیات عظام: خوئی، بهجت، تبریزی و نوری نیست] [قسمت داخل پرانتز در رساله آیات عظام: گلپایگانی و صافی نیست]
(5) (خوئی، تبریزی:) پس اگر قبل از رکوع اوّل نماز احتیاط یادش آمده بود باید کسری نمازش را بخواند و اگر بعد از آن بوده باید نماز را دوباره به جا آورد.
(بهجت:) باید بعد از تمام کردن نماز احتیاط، نماز را احتیاطاً اعاده نماید و احتیاط بیشتر در این است که اگر قبل از رکوع رکعت اوّل متوجّه نقصان نماز شد، بایستد و دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بخواند و بعد نمازش را دو مرتبه اعاده کند.
(6) (نوری:) و احتیاطاً..
(اراکی:) مسأله اگر در هنگام خواندن نماز احتیاط، مقدار کمبود رکعات نماز را یادش بیاید، مسأله چند صورت دارد: الف: نماز احتیاطی که می خواند، با کمبود نماز هم در تعداد رکعات و هم در کیفیّت، یکنواخت است، مثل آن که در نماز شک بین سه و چهار برایش پیش آمده و وقتی مشغول خواندن یک رکعت نماز احتیاط ایستاده است یادش می آید که نمازش سه رکعت بوده، پس باید یک رکعت نماز احتیاط را تمام کند و نمازش صحیح است. ب: نماز احتیاطی که می خواند با کمبود نماز هم در تعداد رکعات و هم در کیفیّت مختلف است، مثل آن که در مثال فوق هنگامی که دو رکعت نماز احتیاط نشسته می خواند متوجّه شود نمازش سه رکعت بوده است که باید دو رکعت نماز را به پایان ببرد و نمازش صحیح است. ج: نماز احتیاطی که می خواند با کمبود نماز از نظر تعداد رکعت مختلف است ولی از نظر کیفیّت موافق است مثل آن که در نماز شک بین دو و سه و چهار پیش آمده و هنگام خواندن دو رکعت نماز احتیاط ایستاده متوجّه می شود که نمازش سه رکعت بوده که اگر وارد رکوع رکعت دوّم نشده باشد باید کمبود نماز را تمام نماید و نماز را دوباره بخواند. د: نماز احتیاطی که می خواند با کمبود نماز از نظر تعداد رکعت با هم یکنواخت است و لی از نظر کیفیّت مختلف می باشد که در مثال فوق، هنگام خواندن دو رکعت نماز احتیاط نشسته (بر فرض آن که مقدّم داشتن دو رکعت نشسته جایز باشد) یادش بیاید نمازش دو رکعت بوده که اگر وارد رکوع اوّل نشده است بنا بر احتیاط واجب باید کمبود نمازش را تمام کرده و نماز را دوباره بخواند.
(زنجانی:) مسأله اگر در بین نماز احتیاط بفهمد کسری نمازش بیشتر یا کمتر بوده، چنانچه بتواند باید نماز احتیاط را مطابق کسری نمازش تمام کند؛ مثلًا اگر شک بین دو و سه کرده و موقعی که یک رکعت نماز احتیاط ایستاده می خواند بفهمد نمازش را دو رکعتی خوانده، باید یک رکعت نماز احتیاط را رکعت سوم خود حساب کرده آن را تمام نماید، سپس رکعت چهارم نمازش را بخواند. و اگر نتواند نماز احتیاط را مطابق کسری نمازش تمام کند باید آن را رها کند، در این صورت اگر ممکن باشد کسری نماز را به جا آورد و اگر ممکن نباشد نماز را دوباره بخواند؛ مثلا در شک بین سه و چهار، اگر موقعی که دو رکعت نماز احتیاط نشسته را می خواند یادش بیاید که نماز را دو رکعت خوانده چون نمی تواند دو رکعت نشسته را به جای دو رکعت ایستاده حساب کند باید نماز احتیاط نشسته را رها کند، پس اگر قبل از رکوع اول نماز احتیاط یادش آمده باید بایستد و به احتیاط واجب قرائت را به قصد آن چه مطلوب شارع است به جا آورده و پس از آن باید کسری نمازش را بخواند و اگر بعد از رکوع یادش بیاید باید نماز را دوباره بخواند. و نیز اگر در شک بین دو و چهار هنگامی که مشغول دو رکعت نماز احتیاط ایستاده است بفهمد نماز خود را سه رکعتی خوانده، پس اگر در رکعت اول است، این رکعت را رکعت چهارم به حساب آورده، نمازش را تمام می کند و اگر در رکعت دوم قبل از رکوع باشد، باید آن رکعت را رها کرده نشسته، تشهد و سلام بخواند و نماز را تمام کند و اگر پس از رکوع باشد نمازش باطل است. و در همه صورتهای مسأله اگر نماز را تمام می کند، به جهت زیادی سلام باید دو سجده سهو به جا آورد.
[اگر شک کند نماز احتیاطی را که بر او واجب بوده به جا آورده یا نه]
مسأله 1226 اگر شک کند نماز احتیاطی را که بر او واجب بوده به جا آورده یا نه (1)، چنانچه وقت نماز گذشته به شک خود اعتنا نکند و اگر وقت دارد (2)، در صورتی که مشغول کار دیگری نشده (3) و از جای نماز برنخاسته (4) و کاری هم مثل رو گرداندن از قبله (5) که نماز را باطل می کند انجام نداده باید نماز احتیاط را بخواند (6) و اگر مشغول کار دیگری شده یا کاری که نماز را باطل می کند به جا آورده، یا بین نماز و شک او زیاد طول کشیده، احتیاط استحبابی آن است که نماز احتیاط را به جا آورد و نماز را هم دوباره بخواند (7)، اگر چه می تواند بنا بر انجام نماز احتیاط گذارد و بر همان اکتفا نماید.
(1) (بهجت:) بنا می گذارد که خوانده است، اگر چه احتیاط مستحب آن است که در صورتی که از حال نماز خارج نشده، آن را به جا آورد. [پایان مسأله]
(2) (صافی:) و یا محل به جا آوردن نماز احتیاط بعد از وقت باشد، مثل کسی که بیشتر از یک رکعت از وقت را درک نکرده باشد..
(3) (مکارم:) باید نماز احتیاط را بخواند و اگر کاری که نماز را باطل می کند به جا آورده است احتیاط واجب آن است که نماز احتیاط را بخواند و نماز را هم اعاده کند.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
(4) (خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی:) اگر وقت دارد در صورتی که بین شک و نماز زیاد طول نکشیده (سیستانی: و در کار دیگری وارد نشده است)..
(5) (گلپایگانی، صافی:) مثل پشت کردن به قبله..
(6) (خویی، تبریزی، زنجانی:) و اگر کاری که نماز را باطل می کند به جا آورده، یا بین نماز و شک ّ او زیاد طول کشیده اعتنا به شک ّ ننماید.
(سیستانی:) و اگر کاری که نماز را باطل می کند به جا آورده، یا در کار دیگری وارد شده یا بین نماز و شک او زیاد طول کشیده بنا بر احتیاط لازم باید نماز را دوباره بخواند.
(7) (گلپایگانی، صافی:) احتیاط واجب ((فاضل، نوری:) احتیاط) آن است که نماز احتیاط را به جا آورد و نماز را هم دوباره بخواند. [پایان مسأله]
[اگر در نماز احتیاط، رکنی را زیاد کند]
مسأله 1227 اگر در نماز احتیاط، رکنی را زیاد کند (1)، یا مثلًا به جای یک رکعت دو رکعت بخواند، نماز احتیاط باطل می شود (2) بنا بر احتیاط واجب، و باید دوباره نماز احتیاط واصل نماز را بخواند.
(1) (بهجت:) کم یا زیاد کند..
(2) (اراکی، گلپایگانی، صافی، نوری:) و باید دوباره نماز احتیاط و اصل نماز را بخواند.
(خوئی، تبریزی:) و باید دوباره اصل نماز را بخواند.
(فاضل:) و بعید نیست که در این حال تنها به اعاده اصل نماز اکتفا کند.
(بهجت:) و احتیاط در جایی که سهواً نماز احتیاط را باطل کرده باشد، این است که نماز احتیاط و اصل نماز را دوباره بخواند.
(سیستانی:) مسأله اگر در نماز احتیاط به جای یک رکعت دو رکعت بخواند، نماز احتیاط باطل می شود و باید دوباره اصل نماز را بخواند و هم چنین است بنا بر احتیاط لازم اگر در نماز احتیاط رکنی را اضافه کند.
(زنجانی:) مسأله نماز احتیاط به منزله اجزاء نماز اصلی است، پس اگر در آن مثلًا رکوع را زیاد کند یا به جای یک رکعت، دو رکعت بخواند نماز احتیاط باطل می شود، و باید دوباره اصل نماز را بخواند.
(مکارم:) مسأله دستور نماز احتیاط از نظر کم و زیاد کردن رکن و اجزاء غیر رکن و شک در به جا آوردن اجزاء، مانند سایر نمازهای واجب است.
[ موقعی که مشغول نماز احتیاط است]
مسأله 1228 موقعی که مشغول نماز احتیاط است اگر در یکی از کارهای آن شک کند، چنانچه محل آن نگذشته، باید به جا آورد (1) و اگر محلش گذشته، باید به شک خود اعتنا نکند، مثلًا اگر شک کند که حمد خوانده یا نه، چنانچه به رکوع نرفته باید بخواند و اگر به رکوع رفته باید به شک خود اعتنا نکند.
(1) (بهجت:) باید به شک خود اعتنا نکند، اگر چه محل ّ آن نگذشته باشد بنا بر أظهر.
(مکارم:) رجوع کنید به ذیل مسأله 1227.
[ اگر در شماره رکعتهای نماز احتیاط شک کند]
مسأله 1229 اگر در شماره رکعتهای نماز احتیاط شک کند، باید بنا را بر بیشتر بگذارد (1) ولی چنانچه طرف بیشتر شک نماز را باطل می کند (2)، بنا بر کمتر گذارد (3) و احتیاط مستحب آن است که نماز احتیاط را دوباره بخواند و بعد از آن اصل نماز را اعاده نماید.
(1) (فاضل:) و نماز را ادامه دهد و صحیح است..
(2) (نوری:) باید نماز را از سر بخواند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست.
(3) (مکارم:) و نمازش صحیح است. (فاضل:) و نماز را تمام کند و اصل نماز را هم اعاده کند.
(اراکی:) مسأله اگر در شماره رکعتهای نماز احتیاط شک کند، بنا بر احتیاط واجب باید یا بنا را بر بیشتر بگذارد یا کمتر ولی چنانچه طرف بیشتر شک نماز را باطل می کند بنا بر کمتر گذارد و یا در هر حال بنا را بر کمتر بگذارد و در هر دو صورت احتیاط واجب آن است که نماز احتیاط را دوباره بخواند و بعد از آن اصل نماز را اعاده نماید.
(گلپایگانی، خوئی، تبریزی، سیستانی، صافی:) مسأله اگر در شماره رکعتهای نماز احتیاط شک کند، چنانچه طرف بیشتر شک نماز را باطل می کند، باید بنا را بر کمتر بگذارد و اگر طرف بیشتر شک نماز را باطل نمی کند، باید بنا را بر بیشتر بگذارد (گلپایگانی، صافی: و در هر دو صورت بعد از تمام شدن نماز احتیاط، اصل نماز را نیز بنا بر احتیاط دوباره بخواند.) مثلًا موقعی که مشغول خواندن دو رکعت نماز احتیاط است اگر شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت، چون طرف بیشتر شک نماز را باطل می کند، باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده و اگر شک کند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت، چون طرف بیشتر شک نماز را باطل نمی کند، باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است (گلپایگانی، صافی: و اصل نماز را نیز اعاده نماید).
(بهجت:) مسأله اگر در عدد رکعات نماز احتیاط شک کند، به آن اعتنا نمی کند و بنا بر أظهر بنا را بر صحیح بودن نماز می گذارد. و اگر بعد از نماز شک کرد که احتیاط لازم، یک رکعت است یا دو رکعت، احتیاطاً هر دو را به جا می آورد و سپس نماز را اعاده می کند.
(زنجانی:) مسأله اگر موقعی که مشغول نماز احتیاط است در شماره رکعتهای آن شک کند، چنانچه طرف بیشتر شک نماز را باطل می کند، به احتیاط واجب بنا را بر کمتر بگذارد و پس از پایان نماز احتیاط، اصل نماز را دوباره بخواند، و اگر طرف بیشتر نماز را باطل نمی کند، به احتیاط واجب بنا را بر بیشتر بگذارد و پس از پایان نماز احتیاط، اصل نماز را دوباره بخواند؛ مثلًا موقعی که مشغول خواندن دو رکعت نماز احتیاط است، اگر شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت، چون طرف بیشتر شک نماز را باطل می کند، به احتیاط واجب بنا بگذارد که دو رکعت خوانده و پس از پایان نماز احتیاط، اصل نماز را دوباره بخواند، و اگر شک کند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت، چون طرف بیشتر نماز را باطل نمی کند، به احتیاط واجب بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است و پس از پایان نماز احتیاط، اصل نماز را دوباره بخواند.
[اگر در نماز احتیاط چیزی که رکن نیست سهواً کم یا زیاد شود]
مسأله 1230 اگر در نماز احتیاط چیزی که رکن نیست سهواً کم یا زیاد شود، سجده سهو ندارد (1).
(1) (اراکی:) بنا بر احتیاط واجب باید دو سجده سهو به جا آورد.
(گلپایگانی، صافی:) [اگر] از چیزهایی باشد که در خود نماز سجده سهو دارد احتیاط لازم آن است که سجده سهو را به جا آورد و اگر از چیزهایی است که سجده سهو ندارد در نماز احتیاط نیز لازم نیست.
(فاضل:) أقوی این است که سجده سهو ندارد. (بهجت:) رجوع کنید به ذیل مسأله (1239).
(مکارم:) مسأله برای کم و زیاد کردن اجزاء نماز احتیاط از روی سهو، سجده سهو واجب نیست.
[ اگر بعد از سلام نماز احتیاط شک کند]
مسأله 1231 اگر بعد از سلام نماز احتیاط شک کند که یکی از اجزاء یا شرایط آن را به جا آورده یا نه، به شک خود اعتنا نکند (1).
(1) (بهجت:) و اگر سهواً در نماز احتیاط، کلام بی جا گفت، بنا بر أظهر سجده سهو واجب نیست، اگر چه احتیاط در به جا آوردن است. (مکارم:) رجوع کنید به ذیل مسأله 1235.
[ اگر در نماز احتیاط، تشهد یا یک سجده را فراموش کند]
مسأله 1232 اگر در نماز احتیاط، تشهد یا یک سجده را فراموش کند (1)، احتیاط آن است که بعد از سلام، آن را قضا نماید، اگر چه واجب نیست (2).
این مسأله، در رساله آیت اللّه بهجت نیست
(1) (خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی:) و در جای خود تدارکش ممکن نباشد..
(2) اراکی، گلپایگانی، خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی، (مکارم، صافی، فاضل:) احتیاط واجب آن است که بعد از سلام نماز، آن را (سیستانی: سجده را) قضا نماید.
(نوری:) احتیاط مستحب ّ آن است که بعد از سلام، آن را قضا نماید.
[اگر نماز احتیاط و قضای یک سجده بر او واجب شود]
مسأله 1233 اگر نماز احتیاط و قضای یک سجده یا قضای یک تشهد یا دو سجده سهو بر او واجب شود، باید (1) اول نماز احتیاط را به جا آورد (2).
(1) (فاضل:) بنا بر أقوی باید..
(2) (مکارم:) بعد قضای سجده یا تشهّد را و بعد سجده سهو را.
(اراکی:) مسأله اگر نماز احتیاط و قضای یک سجده یا قضای یک تشهد بر او واجب شود هر کدام را بخواهد می تواند اوّل به جا آورد، گر چه احتیاط مستحب است که اوّل نماز احتیاط را بخواند ولی چنانچه سجده سهو هم بر او واجب باشد، باید سجده سهو را بعد از آنها به جا آورد.
(سیستانی:) مسأله اگر نماز احتیاط و دو سجده سهو بر او واجب شود، باید اوّل نماز احتیاط را به جا آورد و همچنین است بنا بر احتیاط واجب اگر نماز احتیاط و قضای سجده بر او واجب شود.
(بهجت:) مسأله اگر هم نماز احتیاط و هم سجده سهو بر نمازگزار لازم شد، بنا بر اظهر باید نماز احتیاط را بر سجده سهو، مقدّم بدارد؛ و اگر همراه با نماز احتیاط، قضای سجده یا تشهّد هم بر او واجب شد، پس در لزوم تقدیم آنها بر نماز احتیاط و یا تأخیر، تأمّل است؛ و در هر صورت، علاوه بر به جا آوردن آن دو، أحوط اعاده نماز است.
- توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل، اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
نماز احتیاط
استفتائات جدید
س اگر بر نمازگزار خواندن يک رکعت نماز احتياط واجب شد و اشتباهاً در نماز احتياط، توحيد را خواند و بعد فهميد که توحيد را خوانده است وظيفه چيست؟ اگر در حين خواندن سوره توحيد متوجه شد که نماز احتياط است و خواندن توحيد لازم نيست وظيفه چيست؟
ج) اگر بعد از اتمام سوره فهميده، نمازش صحيح است و اگر در اثناى سوره فهميده همان جا سوره را رها كند و به ركوع رود و نمازش صحيح است.
س: در نماز ظهر بين ركعت سوم و چهارم شک كردم و يک ركعت نماز احتياط بر من واجب شد، اما فراموش كردم آن را بخوانم. در ركعت چهارم نماز عصر متوجه «آن يک ركعت نماز احتياط فراموش شده» شدم. تكليف من چيست؟
ج) وظيفه اين است كه نماز عصر را قطع كنيد و نماز احتياط را بجا آوريد و احتياطاً دوباره نماز ظهر را اعاده نماييد.
س: در نماز احتياطى كه به‌خاطر فريضه ظهر و عصر و عشا بر انسان واجب مى‌شود، آيا جهر يا اخفات خواندن سوره حمد بايد مراعات شود؟
ج) احتياط واجب آن است كه نماز احتياط، آهسته خوانده شود
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی خامنه ای.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
سجده سهو در نماز احتیاط [احکام نماز احتیاط ]
پرسش : آیا اگر در نماز احتیاط جزئی فراموش شود، سجده ی سهو واجب است؟
پاسخ : براى کم و زیاد کردن اجزاء نماز احتیاط از روى سهو، سجده سهو واجب نیست.
شک در رکعات نماز احتیاط [احکام نماز احتیاط ]
پرسش : چنانچه نمازگزار در حین خواندن نماز احتیاط شک نماید که یک رکعت خوانده یا دو رکعت، وظیفه او چیست؟
پاسخ : اگر در عدد رکعت هاى نماز احتیاط نیز شک کند باید بنا را بر بیشتر بگذارد، امّا اگر طرف بیشتر نماز را باطل مى کند، بنا را بر کمتر مى گذارد و نمازش صحیح است.
فراموشی نماز احتیاط و مشغول شدن به نماز دیگر [احکام نماز احتیاط ]
پرسش : اگر کسى مثلاً نماز ظهر را بخواند و شکّى بر او عارض شود که موجب نماز احتیاط بوده است، ولى از روى فراموشى بدون این که نماز احتیاط را بخواند، نماز بعدى را شروع کند و در حال نماز بعدى متذکّر شود که نماز احتیاط را نخوانده است، تکلیف او چیست؟ آیا در نماز دوّم فرقى بین نماز فریضه و نافله هست؟ تفصیل مسأله را بیان فرمایید.
پاسخ :
اگر وارد نماز نافله یا فریضه غیر مترتّبه (مثل نماز قضا) شده است، آن را پایان مى دهد و به آخر مى رساند، سپس نماز اوّل را اعاده مى کند، و اگر وارد فریضه مترتّبه ( مثلا نماز عصر ) شده و محلّ عدول نگذشته، احتیاطاً عدول مى کند و نماز را تمام کرده سپس نماز دومی که مشغول بوده را اعاده مى نماید، و اگر محلّ عدول گذشته آن را قطع مى کند و نمازها را از اول می خواند.
جاری بودن احکام نماز در نماز احتیاط [احکام نماز احتیاط ]
پرسش : آیا احکامی که در نماز واجب جاری می شود مثل کم یا زیاد کردن رکن یا شک، در نماز احتیاط نیز جاری می باشد؟
پاسخ : دستور نماز احتیاط از نظر کم و زیاد کردن غیر رکن و شک در به جا آوردن اجزا مانند سایر نمازهاى واجب است.
عدم قرائت تشهد و سلام در نماز احتیاط [روش خواندن نماز احتیاط ]
پرسش : شخصی در نماز های احتیاطی که می خوانده سلام و تشهد را نمی خوانده است، حکم نماز او چیست؟
پاسخ : در صورتیکه جاهل مقصر بوده باید اصل نمازها را اعاده کند.
شک در خواندن نماز احتیاط [احکام نماز احتیاط ]
پرسش : چنانچه نمازگزار شک نماید نماز احتیاطی که بر او واجب شده بوده است خوانده یا نه، وظیفه ی او چیست؟
پاسخ : اگر کسى شک کند نماز احتیاطى که بر او واجب بوده به جا آورده است یا نه، چنانچه بعد از وقت نماز باشد به شک خود اعتنا نکند و اگر هنوز وقت نماز باقى است در صورتى که مشغول کار دیگرى نشده باید نماز احتیاط را بخواند و اگر کارى که نماز را باطل مى کند به جا آورده است احتیاط واجب آن است که نماز احتیاط را بخواند و نماز را هم اعاده کند.
هرگاه بعد از نماز احتياط بفهمد کسرى نمازش به اندازه نماز احتياط بوده [احکام نماز احتیاط ]
پرسش : چنانچه نمازگزار بعد از آن که نماز احتیاط را خواند، شک او برطرف شود و یقین حاصل نماید که رکعات نماز او کم بوده است، در این صورت نماز احتیاطی که او خوانده است چند صورت دارد : الف : نماز احتیاط او مساوی و برابر با رکعاتی بوده است که نماز او کم داشته است مثلا شک بین سه و چهار کرده و یک رکعت نماز احتیاط خوانده و حالا یقین پیدا کرده است که نماز او یک رکعت کم داشته است، وظیفه ی او چیست؟ ب : نماز احتیاط او از رکعاتی که اصل نماز کم داشته است کمتر است، وظیفه ی او چیست؟ ج : نماز احتیاط او از رکعاتی که اصل نماز کم داشته است بیشتر است، وظیفه ی او چیست؟
پاسخ :
الف : هرگاه بعد از نماز احتیاط بفهمد کسرى نمازش درست به اندازه نماز احتیاط بوده (مثلًا در شک میان سه و چهار یک رکعت نماز احتیاط بخواند و بعد بفهمد نماز راسه رکعت خوانده) نمازش صحیح است.
ب : اگر بفهمد کسرى نماز کمتر از نماز احتیاط بوده بنابر احتیاط واجب باید کسرى نماز را بلافاصله به جا آورد و اصل نماز را هم اعاده کند.
ج : اگر بفهمد کسرى نماز بیشتر از نماز احتیاط بوده، چنانچه بعد از نماز احتیاط کارى که نماز را باطل کند انجام نداده، احتیاط واجب این است کسرى نماز را به جا آورد و اصل نماز را هم اعاده کند.
عدول از شک 2و 4 به شک 3 و 4 در نماز احتیاط [احکام نماز احتیاط ]
پرسش : شخصی شک بین 2و 4 درحال نشسته کرده و بنا روبر 4 گذاشته، بعد اتمام 2 رکعت احتیاط بجا آورده که در وسط نماز احتیاط یقین کرده که شکش بین 3و 4 بوده، حال وظیفه ی او چه می باشد؟
پاسخ : اگر از رکعت اول نماز احتیاط عبور نکرده سلام دهد و نماز صحیح است و الا نماز را اعاده نماید.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی.
مطابق نظر آيت الله سيستاني
پرسش: کیفیت نماز احتیاط را توضیح دهید.
پاسخ: کسی که نماز احتیاط بر او واجب است، بعد از سلام نماز باید فوراً نیّت نماز احتیاط کند و تکبیرة الاحرام نماز احتیاط را بگوید و حمد را بخواند و به رکوع برود و دو سجده به جا آورد، پس اگر یک رکعت نماز احتیاط بر او واجب است بعد از دو سجده، تشهّد بخواند و سلام دهد و اگر دو رکعت نماز احتیاط بر او واجب است، بعد از دو سجده، یک رکعت دیگر مثل رکعت اوّل به جا آورد و بعد از تشهّد سلام دهد.
منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی سیستانی.
