منظور از «حق تلاوت» قرآن

منظور از «حق تلاوت» قرآن

پرسش : منظور از حقّ تلاوت قرآن چیست؟

پاسخ اجمالی:

«حق تلاوت»، یعنی قاری، قرآن را به عنوان یک کتاب عمل و یک برنامه کامل زندگى بپذیرند. طبق روایتی از امام صادق(ع)، خواندن الفاظ و اندیشه در معانى و درک مفاهیم این کتاب، مقدمه ای براى عمل به آن است.

پاسخ تفصیلی:

در آیه121 سوره«بقره» مى خوانیم: (کسانى که کتاب آسمانى را به آنها دادیم آن را چنان که شایسته آن است [تفکر، اندیشه و سپس عمل] تلاوتمى کنند، آنها به پیامبر اسلام ایمانمى آورند)؛ «الَّذینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ اُولئِکَ یُوْمِنُونَ بِه». حق تلاوت تعبیر پر معنائى است و خط روشنى براى ما در برابر قرآن مجید و کتب آسمانى مشخص مى سازد؛ چرا که مردم در برابر این آیات الهى چند گروهند:

گروهى تمام اصرارشان بر اداى الفاظ و حروف از مخارج آن است آنها دائماً در فکر وقف و وصل و حروف یرملون و شدّ و مدّند و کمترین اهمیتى به محتوا و معنى نمى دهند، چه رسد به عمل کردن به آن، به گفته قرآناینها همانند حیوانى هستند که کتاب هائى بر او حمل شده باشد «کَمَثَلِ الْحِمارِ یَحْمِلُ اَسْفاراً».(1)

گروهى دیگر، از الفاظ فراتر رفته، در معانى دقت مى کنند و در ریزه کارى ها و نکات قرآنمى اندیشند و از علوم آن آگاهند اما از عمل خبرى نیست!.

ولى گروه سومى هستند که مومنان راستینند، قرآن را به عنوان یک کتاب عمل، و یک برنامه کامل زندگى پذیرفته اند، خواندن الفاظ و اندیشه در معانى و درک مفاهیم این کتاب بزرگ را مقدمه اى براى عمل مى دانند، و لذا هر زمان قرآن مى خوانند روح تازه اى در کالبد آنها پیدا مى شود، تصمیم و اراده تازه، آمادگى و اعمال تازه، و این است حق تلاوت. در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) در تفسیراین آیهمى خوانیم که فرمود: «یُرَتِّلُونَ آیاتِهِ، وَ یَتَفَقَّهُونَ فِیْهِ، وَ یَعْمَلُونَبِاَحْکامِهِ، وَ یَرْجُونَ وَعْدَهُ، وَ یَخافُونَ وَعِیْدَهُ، وَ یَعْتَبِرُونَ بِقَصَصِهِ، وَ یَاْتَمِرُونَ بِاَوامِرِهِ، یَتَناهُونَ عَنْ نَواهِیْهِ، ما هُوَ وَ اللّهِ حِفْظُ آیاتِهِ وَ دَرْسُ حُرُوفِهِ، وَ تَلاوَهُ سُوَرِهِ وَ دَرْسُ اَعْشارِهِ وَ اَخْماسِهِ حَفِظُوا حُرُوفَهُ، وَ اَضاعُوا حُدُودَهُ، وِ اِنَّما تَدَبُّرُ آیاتِهِ وَ الْعَمَلُ بِاحْکامِهِ، قالَ اللّهُ تَعالى کِتابٌ اَنْزَلْناهُ اِلَیْکَ مُبارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیاتِهِ»؛

منظور این است: (آیات آن را با دقت بخوانند و حقایق آن را درک کنند و به احکام آن عمل بنمایند، به وعده هاى آن امیدوار، و از وعیدهاى آن ترسان باشند، از داستان هاى آن عبرت گیرند، به اوامرش گردن نهند و نواهى آن را بپذیرند، به خداسوگند منظور حفظ کردن آیات و خواندن حروف و تلاوتسوره ها و یاد گرفتن اعشار و اخماس(2) آن نیست. آنها حروف قرآنرا حفظ کردند اما حدود آن را ضایع ساختند، منظور تنها این است که در آیات قرآنبیندیشند و به احکامش عمل کنند، چنان که خداوند مى فرماید: این کتابى است پر برکت که ما بر تو نازل کردیم تا در آیاتش تدبر کنند).(3)، (4)

پی نوشت:

(1). سوره جمعه، آیه 5.
(2). منظور از«اعشار» و«اخماس» تقسيماتى است كه در قرآن مى ‏شود، مانند: تقسيم به سى جزء و يا هر جزء به چهار حزب و امثال آن.
(3). نقل از«ارشاد ديلمى»، جلد 1، صفحه 78(انتشارات شريف رضى)؛ تفسير«الميزان»، ذيل آيات مورد بحث؛ «مجموعة ورام»، جلد 2، صفحه 237( انتشارات مكتبة الفقيه).
منبع: هدانا گرد آوري از کتاب: تفسیر نمونه، آيت الله العظمي مکارم شيرازي، دار الکتب الإسلامیه، چاپ پنجاه و پنجم، ج 1، ص 492.