شفاعت در عالم برزخ
آيا در قبر هم شفاعت هست؟
رواياتى از ائمه نقل شده که ظاهر آنها دلالت بر عدم وجود شفاعت در عالم برزخ مى کند.
عَمرو بن يزيد مى گويد: به حضرت امام جعفر صادق عليه السلام عرض کردم: من شنيدم که شما مى گفتيد: تمام شيعيان ما با هر کردارى که دارند در بهشت هستند.
حضرت فرمود: اين قول تو را تصديق مى کنم، سوگند به خدا که همه در بهشتند. عرض کردم: فدايت شوم! گناهان، بسيار و بزرگند.
حضرت فرمود: «امّا در قيامت، پس همه شما در بهشتيد به واسطه شفاعت پيامبرِ مُطاع يا به شفاعت وصىّ آن پيامبر؛ وليکن من از برزخ شما نگران و در هراس مى باشم. عرض کردم: برزخ چيست؟ فرمود: برزخ عبارت است از عالم قبر از وقتى که انسان مى ميرد تا زمانى که قيامت بر پا مى شود». [171]
در مقابل چنين رواياتى، روايات ديگرى قرار دارند که بر حضور و عنايت ويژه پيامبر و ائمه عليه السلام دربرخى مواقع مثل لحظه جان دادن، شب اوّل قبر، وقت سؤال نکير و منکر دلالت مى کنند؛ مانند:
«وَ قَالَ الصَّادِقُ عليه السلام إِنَّ وَلِيَّ عَلِيٍّ عليه السلام يَرَاهُ فِي ثَلاَثَةِ مَوَاطِنَ حَيْثُ يَسُرُّهُ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ عِنْدَ الصِّرَاطِ وَ عِنْدَ الْحَوْضِ» [172]؛ «امام صادق مى فرمايند: آن کس که على عليه السلام را ولى خود قرار دهد در سه جا او را خواهد ديد؛ نزد مرگ، نزد صراط و نزد حوض».
شاید این مطالب را هم بپسندید:
در مقام جمع بين اين دو دسته از روايات احتمالاتى مطرح شده که حاصل را مى توان به اين صورت بيان نمود که: شفاعت را بر دو گونه دانست؛ شفاعت کبرا و شفاعت صغرا، شفاعت کبرا که به صورت عمومى و فراگير است، مربوط به قيامت و بعد از حسابرسى کامل مى باشد که تمامى مؤمنين در انتظار شفاعت به سر مى برند و پيامبر، ائمه اطهار و ساير شافعين به اذن الهى شفاعت مى کنند امّا شفاعت صغرا که در عالم برزخ جريان دارد، يک جريان عمومى نبوده و تنها براى عدّه خاص به صورت محدود وجود دارد.
به هر حال آنچه از مجموعه آيات و روايات به دست مى آيد اين است که شفاعت به معناى وسيع کلمه، در هر سه عالم (دنيا، برزخ و آخرت) صورت مى پذيرد. هر چند محل اصلى شفاعت به معنى خاصّ آن در قيامت و براى نجات از آتش دوزخ است. [173]
بنابراين شفاعت به معناى عامّ آن در هر عالمى امکان پذير است؛ بلکه شواهدى قرآنى وجود دارد که نشان مى دهد شفاعت در دنيا نيز ممکن است.
«مَنْ يَشْفَعْ شَفاعَةً حَسَنَةً يَکُنْ لَهُ نَصِيبٌ مِنْها وَ مَنْ يَشْفَعْ شَفاعَةً سَيِّئَةً يَکُنْ لَهُ کِفْلٌ مِنْها وَ کانَ اللّهُ عَلى کُلِّ شَيْءٍ مُقِيتاً » [174]؛
«کسى که شفاعت [=تشويق و کمک] به کار نيکى کند نصيبى از آن براى او خواهد بود و کسى که شفاعت [=تشويق و کمک] به کار بدى کند، سهمى از آن خواهد داشت و خداوند حسابرس و نگهدار همه چيز است».
بديهى است اين نوع شفاعت با شفاعت کبرا و سرنوشت ساز در قيامت متفاوت است.
[171]. فروع کافى، ج 1، ص 66.
[172]. من لايحضره الفقيه، 1ـ 137، باب غسل الميت ….. ص: 131.
[173]. ر.ک: پيام قرآن، مکارم شيرازى، ج 6، ص526.
منبع: هدانا برگرفته از پرسمان، فرجام شناسی/ مؤلف محمدرضا كاشفى
