شرایط اجاره و استفاده از آن
فهرست این نوشتار:
شرایط اجاره و استفاده از آن
شرایط مالی که آن را اجاره می‌دهند
مسأله 2184 مالی را که اجاره می‌دهند چند شرط دارد (1):
اوّل: آن که معین باشد، پس اگر بگوید یکی از خانه‌های خود را (2) اجاره دادم درست نیست (3)
دوم: مستأجر آن را ببیند، یا کسی که آن را اجاره می‌دهد طوری خصوصیات آن را بگوید که کاملًا معلوم باشد (4)
سوم: تحویل دادن آن ممکن باشد، پس اجاره دادن اسبی که فرار کرده باطل است (5)
چهارم: آن مال بواسطه استفاده کردن از بین نرود، پس اجاره دادن نان و میوه و خوردنیهای دیگر صحیح نیست (6)
پنجم: استفاده‌ای که مال را برای آن اجاره داده‌اند ممکن باشد، پس اجاره دادن زمین برای زراعت در صورتی که آب باران کفایت آن را نکند و از آب نهر هم مشروب نشود (7) صحیح نیست (8) ششم: چیزی را که اجاره می‌دهد مال خود او باشد (9) و اگر مال کس دیگر را اجاره دهد، در صورتی صحیح است که صاحبش رضایت دهد (10)
(1) (فاضل): باید چند شرط داشته باشد..
(2) (مکارم): یکی از خانه‌ها یا یکی از اتومبیلهای خود را..
(3) (فاضل): ولی چنانچه آن خانه‌ها مانند هم باشند، و اختلاف مؤثّر در رابطه با اجاره نداشته باشند، اجاره صحیح است..
(4) (بهجت): و اگر بعضی خصوصیات، طوری است که در این قبیل اجاره‌ها متعارف و عادی است، لازم به گفتن نیست و فقط باید طوری باشد که اجاره از نزاع بعدی محفوظ باشد..
(سیستانی): دوم: مستأجر آن را ببیند، و اگر حاضر نیست یا کلّی است کسی که آن را اجاره می‌دهد خصوصیاتی را که در تمایل به اجاره کردن آن تأثیر دارد بیان نماید..
(مکارم): دوم: مستأجر باید آن را ببیند یا مالک اوصاف آن را کاملًا بیان کند..
(5) (مکارم): [fusion_builder_container hundred_percent=”yes” overflow=”visible”][fusion_builder_row][fusion_builder_column type=”1_1″ background_position=”left top” background_color=”” border_size=”” border_color=”” border_style=”solid” spacing=”yes” background_image=”” background_repeat=”no-repeat” padding=”” margin_top=”0px” margin_bottom=”0px” class=”” id=”” animation_type=”” animation_speed=”0.3″ animation_direction=”left” hide_on_mobile=”no” center_content=”no” min_height=”none”][اگر] مستأجر قادر بر گرفتن آن نیست باطل است..
(سیستانی): اگر مستأجر نتواند آن را بگیرد باطل است ولی اگر بتواند آن را بگیرد صحیح است..
(6) (خوئی)، (سیستانی)، (تبریزی): چهارم: آن که استفاده از آن مال منجر به اتلاف و از بین بردنش نباشد، پس اجاره دادن نان و میوه و خوردنیهای دیگر ((سیستانی): برای خوردن) صحیح نیست..
(صافی): چهارم: استفاده از آن مال به تلف کردن و از بین بردنش نباشد، پس اجاره دادن نان و میوه و خوردنیهای دیگر صحیح نیست..
(مکارم): چهارم: آن مال بواسطه استفاده کردن از بین نرود، بنا بر این اجاره دادن نان و میوه صحیح نیست.
(7) (فاضل): از آب نهر و رودخانه هم مشروب نشود..
(سیستانی): از آب رودخانه هم به آن نرسد..
(8) (مکارم): در صورتی که قابل زراعت نباشد یا آب کافی نداشته باشد باطل است..
(9) (بهجت): بنا بر این اجاره دادن مباحات که موجر و مستأجر در آنها مساوی می‌باشند، صحیح نیست..
(10) (سیستانی): ششم: چیزی را که اجاره می‌دهد، مالک آن منفعتی باشد که برای آن اجاره می‌شود و اگر نه مالک باشد نه وکیل و نه ولی ّ، در صورتی صحیح است که صاحبش رضایت دهد. (مکارم): ششم: چیزی را که اجاره می‌دهد ملک او باشد، یا وکیل و ولی ّ در اجاره آن باشد.
[اجاره دادن درخت میوه]
مسأله 2185 اجاره دادن درخت برای آن که از میوه‌اش استفاده کنند اشکال ندارد.
(خوئی)، (تبریزی)، (سیستانی): مسأله اجاره دادن درخت برای آن که از میوه‌اش استفاده کنند، در صورتی که میوه‌اش فعلًا موجود نباشد صحیح است [1] و همچنین است اجاره دادن حیوان برای شیرش.
———————————–
[1] (نوری): امّا اگر میوه آن فعلًا موجود است و مثل چاهی است که فعلًا آب دارد، اجاره آن صحیح نیست ولی به عنوان صلح باشد اشکال ندارد و بعید نیست که فروش میوه بر درخت با تعیین مقدار آن به وسیله مشاهده اهل خبره صحیح باشد، چنانکه نیز بعید نیست که معامله میوه بر درخت از باب فروش و اجاره نباشد و خود، یک معامله مستقل باشد.
(گلپایگانی)، (صافی): مسأله اجاره دادن درخت اگر عین میوه آن را به عنوان منافع درخت تملیک کنند اشکال دارد امّا اگر درخت را ((صافی): در حالی که میوه نداشته باشد) اجاره دهد، به جهت انتفاع از آن، به صِرف میوه آن صحیح است.
(مکارم): مسأله اجاره درخت یا باغ یا مرتع برای استفاده از میوه یا علف آن صحیح است.
(بهجت): مسأله اجاره دادن چیزی که منفعت آن فعلًا موجود نیست صحیح است، مثل اجاره دادن درخت برای میوه‌اش که هنوز موجود نیست و اجاره دادن حیوان برای شیر آن؛ و اجرت اجاره نیز می‌تواند چنین باشد ولی تا وقتی که منفعت موجود نشد، حق ّ مطالبه ندارد.
[اجاره دادن شیر زن]
مسأله 2186 زن می‌تواند برای آن که از شیرش استفاده کنند اجیر شود و لازم نیست از شوهر خود اجازه بگیرد (1) ولی اگر بواسطه شیر دادن، حق ّ شوهر از بین برود، بدون اجازه او نمی‌تواند اجیر شود (2)
این مسأله، در رساله آیت اللّه (اراکی) نیست
(1) (بهجت): اگر اطمینان دارد حق ّ شرعی شوهرش از بین نمی‌رود..
(2) (بهجت): مگر اینکه شوهر، خودش او را برای شیر دادن طفل دیگر اجیر کند.
مسأله اختصاصی
(بهجت): مسأله 1731 در صورتی که زن برای اعمالی غیر از شیر دادن، اجیر غیر شوهر شود، چنانچه این اجیر شدن با حق ّ شوهر منافات داشته باشد، باید با اجازه شوهر باشد.
شرایط استفاده‌ای که مال را برای آن اجاره می‌دهند
مسأله 2187 استفاده‌ای که مال را برای آن اجاره می‌دهند چهار شرط دارد (1):
اوّل: آن که حلال باشد (2) بنا بر این اجاره دادن دکان برای شراب فروشی یا نگهداری شراب و کرایه دادن حیوان (3) برای حمل و نقل شراب باطل است.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
دوم: پول دادن برای آن استفاده در نظر مردم بیهوده نباشد (4)
سوم (5): اگر چیزی را که اجاره می‌دهند چند استفاده دارد، استفاده‌ای را که مستأجر باید از آن ببرد معین نمایند مثلًا اگر حیوانی را که سواری می‌دهد و بار می‌برد اجاره دهند، باید در موقع اجاره معین کنند که سواری یا باربری آن، مال مستأجر است یا همه استفاده‌های آن (6)
چهارم (7): مدّت استفاده را معین نمایند؛ و اگر مدّت معلوم نباشد ولی عمل را معین کنند مثلًا با خیاط قرار بگذارند که لباس معینی را به طور مخصوصی بدوزد کافی است (8)
(1) (بهجت): سه شرط دارد..
(فاضل): باید چهار شرط داشته باشد..
(2) (سیستانی): پس اگر مالی فقط منفعت حرام داشته باشد، یا شرط کنند که در جهت حرام استفاده نمایند، یا قبل از معامله، استفاده حرام را معیّن کنند و معامله را بر آن اساس مبتنی سازند، معامله باطل است..
(3) (فاضل): کرایه دادن اتومبیل..
(4) (تبریزی)، (نوری): و همچنین معتبر است که آن عمل در نظر شرع به طور مجّانی واجب نباشد، پس اجیر شدن برای فرایض یومیه یا تجهیز اموات جایز نیست..
(صافی): و همچنین آن عمل از طرف شرع به طور مجان واجب نشده باشد، پس اجیر شدن برای انجام نمازهای روزانه خودش و یا تغسیل و تکفین و دفن اموات جایز نیست ولی اجیر شدن برای انجام واجباتی که جهت حفظ نظام و مصلحت واجب است مثل انواع صنعتها و پیشه‌ها مثل دارو سازی و طبابت جایز است..
(خوئی): دوم: آنکه آن عمل در نظر شرع به طور مجان واجب نباشد پس اجیر شدن برای فرایض یومیه یا تجهیز اموات جایز نیست و بنا بر احتیاط، معتبر است که پول دادن برای آن استفاده، در نظر مردم بیهوده نباشد..
(سیستانی): دوم: آنکه آن عمل در نظر شرع به طور مجّانی واجب نباشد، و از این قبیل است بنا بر احتیاط واجب یاد دادن مسائل حلال و حرام اگر محل ّ ابتلا باشد و همچنین تجهیز اموات، به مقدار واجب. و بنا بر احتیاط واجب معتبر است که پول دادن برای آن استفاده، در نظر مردم بیهوده نباشد.. [مورد دوم در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست]
(5) (بهجت): دوم:.. (6) (بهجت): و اگر استفاده‌ای را معین نکردند و معلوم هم نباشد که بعضی استفاده‌های خاص را قصد کرده‌اند، همه استفاده‌ها جایز است.
(7) (بهجت): سوم:..
(8) (سیستانی): چهارم: مقدار استفاده را معین نمایند، و این یا به تعیین مدّت است مانند اجاره خانه و دکان و یا به تعیین عمل است مانند آن که با خیاط قرار بگذارند که لباس معینی را به طور مخصوصی بدوزد.
(مکارم): مسأله منافعی که مال را برای آن اجاره می‌دهند چند شرط دارد: 1 حلال بودن، بنا بر این اجاره دادن مغازه یا ماشین برای شراب فروشی یا حمل شراب باطل است. 2 پول دادن در مقابل چنان منفعتی در نظر مردم بیهوده نباشد. 3 اگر آن مال فایده‌های مختلفی دارد باید معین کنند برای کدام فایده آن را اجاره می‌دهند، مثلًا حیوانی که به درد سواری و باربری، هر دو، می‌خورد باید معین کنند که اجاره آن برای کدامیک از این دو است، و اگر هر دو در نظر باشد باز باید روشن سازند. 4 باید مدّت اجاره را نیز معین کنند.
[ابتدای اجاره]
مسأله 2188 اگر ابتدای مدّت اجاره را معین نکنند، ابتدای آن بعد از خواندن صیغه اجاره است (1).
(1) (مکارم): بعد از خواندن صیغه، یا تحویل گرفتن مال است.
(سیستانی): بعد از بستن قرارداد اجاره است.
[اول اجاره بعد از تاریخ عقد اجاره]
مسأله 2189 اگر خانه‌ای را (1) مثلًا یک ساله اجاره دهند و ابتدای آن را یک ماه بعد از خواندن صیغه قرار دهند اجاره صحیح است (2) اگر چه موقعی که صیغه می‌خوانند (3) خانه در اجاره دیگری باشد.
(1) (مکارم): اگر خانه یا ملکی را.. (2) (بهجت): بنا بر أظهر.. (3) (سیستانی): اگر چه در موقع قرارداد..
[اگر مدّت اجاره را معلوم نکند]
مسأله 2190 اگر مدّت اجاره را معلوم نکند و بگوید هر وقت در خانه نشستی، اجاره آن، ماهی ده تومان است، اجاره صحیح نیست (1)
(1) (بهجت): چون ابتدا و انتهای اجاره معلوم نیست.
(فاضل): اجاره صحیح است و نسبت به ماه اوّل اجاره است و در ماههای دیگر به عنوان شرط در ضمن اجاره می‌باشد و این مقدار جهالت در اجاره مانع ندارد و نیز اگر به مستأجر بگوید: خانه را یک ماهه به هزار تومان به تو اجاره می‌دهم و هر قدر بیشتر بمانی، به همین قیمت است.
(مکارم): مسأله اگر به مستأجر بگوید: خانه را یک ماهه به هزار تومان به تو اجاره می‌دهم و هر قدر بیشتر بمانی به همین قیمت است، فقط در ماه اوّل اجاره صحیح است چون بقیّه را معین نکرده، ولی اگر ماه اوّل را هم معین نکند فقط بگوید هر ماه یک هزار تومان است، اجاره به کلّی باطل است.
[مدت اجاره]
مسأله 2191 اگر به مستأجر بگوید خانه را یک ماهه به ده تومان به تو اجاره دادم (1) و بقیّه به همان قیمت (2) در ماه اوّل صحیح است، ولی اگر بگوید هر ماهی ده تومان و اوّل و آخر آن را معین نکند اجاره حتی برای ماه اوّل هم باطل است.
(1) (گلپایگانی)، (صافی)، (نوری): و بعد از آن هم هر قدر بنشینی اجاره آن ماهی ده تومان است و او هم بگوید قبول کردم در صورتی که ابتدای مدّت اجاره را معین کنند یا ابتدای آن معلوم باشد، اجاره ماه اوّل صحیح است.
(2) (اراکی): یا بگوید هر ماهی ده تومان و اوّل و آخر آن را معین نکند اجاره حتی برای ماه اوّل هم باطل است.
(مکارم)، (فاضل): رجوع کنید به ذیل مسأله 2190.
(خوئی)، (تبریزی): مسأله اگر به مستأجر بگوید خانه را ماهی ده تومان به تو اجاره دادم یا بگوید خانه را یک ماهه به ده تومان به تو اجاره دادم و بعد از آن هم هر قدر بنشینی اجاره آن ماهی ده تومان است، در صورتی که ابتدای مدّت اجاره را معین کنند یا ابتدای آن معلوم باشد، [1] اجاره ماه اوّل صحیح است.
———————————–
[1] (سیستانی): در صورتی که ابتدای مدّت اجاره معلوم باشد..
(بهجت): مسأله اگر به مستأجر بگوید خانه را یک ماهه به هزار تومان به تو اجاره دادم و بعد از آن هر قدر بنشینی اجاره آن به همین قیمت است، یا بگوید: خانه را ماهی هزار تومان به تو اجاره می‌دهم و اوّل و آخر آن را معلوم نکند، ولی از قرائن معلوم باشد که ماه اوّل، همان ماه متّصل به عقد اجاره است، بنا بر أظهر اجاره برای ماه اوّل صحیح است، امّا برای ماههای بعد صحیح نیست، مگر آن که در ضمن عقد اجاره ماه اوّل شرط کنند که اگر بیش از یک ماه در آنجا سکونت کرد، هر ماهی هزار تومان بدهد که در این صورت مشخّص نکردن مدّت اشکال ندارد. و همین طور است اگر مستأجر به صورت جُعاله قرار بگذارد که اگر خانه را به من بدهی تا از آن استفاده کنم ماهی هزار تومان به تو می‌دهم، یا بر این امر صلح کنند، تا همان نتیجه اجاره حاصل شود و اگر در مقابل عوض خاص، مثلًا هزار تومان، استفاده از منزل را برای طرف مقابل مباح کند صحیح است، ولی هر وقت بخواهد می‌تواند مبلغ اجاره را تغییر دهد و یا درخواست تخلیه نماید.
[اجاره هتل و مسافرخانه]
مسأله 2192 خانه‌ای را که غریب و زوّار (1) در آن منزل می‌کنند و معلوم نیست چقدر در آن می‌مانند، اگر قرار بگذارند که مثلًا شبی یک تومان بدهند و صاحب خانه راضی شود، استفاده از آن خانه اشکال ندارد (2) ولی چون مدّت اجاره را معلوم نکرده‌اند اجاره صحیح نیست و صاحب خانه هر وقت بخواهد می‌تواند آنان را بیرون کند (3) .
(1) (فاضل): مسافرین و زوّار.. این مسأله، در رساله آیت اللّه (بهجت) نیست
(2) (فاضل): و اجاره صحیح است و صاحب خانه نمی‌تواند آنها را بیرون نماید، مگر اینکه فرد بخواهد بیش از حدّ متعارف بماند. (3) (خوئی)، (تبریزی)، (سیستانی)، (نوری): اجاره نسبت به غیر از شب اوّل صحیح نیست و صاحب خانه بعد از شب اوّل هر وقت بخواهد، می‌تواند آنان را بیرون کند.
(مکارم): مسأله مسافر خانه‌ها و هتلهایی که معلوم نیست انسان در آن چقدر می‌ماند اگر قرار بگذارند که مثلًا شبی یکصد تومان بدهد و طرفین راضی باشند اشکال ندارد، ولی چون مدّت اجاره را معلوم نکرده‌اند اجاره صحیح نیست، بنا بر این ما دام که رضایت صاحب آن حاصل است می‌تواند بماند و گر نه حقّی ندارد، امّا اگر تعداد شبها را از اوّل معین کنند، حق ّ دارد تا آخر مدّت بماند.
- توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل، اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
لینک کوتاه مطلب: https://goo.gl/Jw0DMo
کلید: شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن شرایط اجاره و استفاده از آن[/fusion_builder_column][/fusion_builder_row][/fusion_builder_container]
