راه های رفع عاق والدین پس از مرگ آنها در بیان امام باقر علیه السلام

 

در حديثى از امام باقر(علیه السلام) آمده : كسى كه در دوران حيات والدين عاق شود و در دوران پس از مرگ آنها به آنها نيكوكارى كند عاق محسوب نمى شود. با توجه به كثرت روايات از عقوبت عاق والدين در دنيا اعتبار حديث فوق چقدر است؟ آيا در صورت نيكوكارى عاق والدين بعد از مرگ آنها عقوبتى در انتظار او نيست؟

در برخى روايات آمده است كه برخى فرزندان كه عاق والدين شده اند پس از مرگ والدين به آنها نيكى مى كنند و خيرات و مبرات براى آنها مى فرستند و تقصير خود در زمان حيات آنها را جبران مى كنند و والدين آنها در آن عالم از آنها راضى و خشنود مى شوند. اين روايات با روايات عاق والدين منافاتى ندارد زيرا موضوع عاق والدين در اين روايات مربوط به موردى است كه فرزندان تقصير خود را پس از مرگ جبران نكنند و با جبران تقصير خود پس از مرگ آنها ديگر عاق والدين نمى باشند بلكه مورد رضايت آنها واقع مى شوند.

پس در وجوب احسان به پدر و مادر و نيكى و احترام نسبت به آنها فرقى بين زمان زندگى و حال مرگ آنها نيست. يعنى با مردن حق آنها ساقط نمى گردد و اگر پس از مرگ فراموش شوند و نيكى به آنها و فرستادن هدايا مثل صدقه و فاتحه و خيرات و مبرات ترك شود، عاق والدين محسوب مى شود هر چند در حال زندگى حق آنها ادا شده باشد و مورد احترام و تكريم باشند.

حق والدين پس از مرگ آن است كه اولا، واجباتى كه از آنها در حال حيات فوت شده مثل نماز و روزه و حج و بدهى هاى آنها ادا گردد.

ثانيا، به آن چه وصيت كرده اند عمل شود. ثالثا، آنها را تا آخر عمر نبايد فراموش كرد و بايد برايشان طلب آمرزش و رحمت كرد و به نيابت از آنها صدقه داد و اعمال مستحب به قصد و نيت آنها به جا آورد و هداياى معنوى براى آنها فرستاد.

 

از حضرت باقر (علیه السلام) روايت شده كه فرمود:

بنده اى كه در حيات و زنده بودن پدر و مادرش به حال آنها نيكوكار است.اگر پس از مرگ، آنها را فراموش كند وحقوق و بدهى آنها را ادا نكند و براى آنها طلب رحمت نكند، خداوند او را عاق والدين به شمار مى آورد و بنده اى كه در زمان زنده بودن پدر و مادرش به آنها نيكى و احترام و احسان نكرده، عاق والدين مى باشد اگر پس از مرگ جبران كند و قرض و بدهى آنها را ادا كند و با دعا و طلب رحمت آنها را ياد كند، خداوند متعال او را نيكوكار، نسبت به پدر و مادرش به شمار مى آورد و ثبت مى كند(1).

البته اين روايت دلالت دارد كه اگر فرزندى در حق والدينش و يا دورى آنها و اداى حقوق آنها پس از مرگ كوتاهى كند، خداوند او را عاق والدين به شمار مى آورد و او را همرديف كسانى كه عاق والدين هستند قرار مى دهد و دلالتى ندارد كه خود پدر و مادر او را عاق مى كنند ولى در عين حال اگر خود پدر و مادر هم اين كار را بكنند اشكالى ندارد چون انسان پس از مرگ آگاهى و ديد وسيع ترى پيدا مى كند و رشته ارتباط او با عالم دنيا كاملا گسسته نمى گردد بلكه ارتباطى هر چند ضعيف برقرار است. روايات زيادى داريم كه كسانى كه از دنيا مى روند از وضع خانواده خود و اعمال خوب و بد آنها آگاهند.

از اعمال خوب آنها خوشحال و شادان و از اعمال بد آنها دلگير مى شوند به ويژه در مورد والدين روايت داريم كه ارتباط آنها با اعمال فرزندانشان برقرار است و اعمال خوب و بد فرزندان باعث خوشى يا عذاب و ناراحتى آنها در عالم برزخ مى گردد.

بى توجهى فرزندان وفراموش كردن پدر و مادر پس از مرگ آنها و سهل انگارى در پرداخت حقوقى كه در دنيا بر گردن آنها بوده و عمدا يا سهوا پرداخت نكرده اند،

باعث آزردگى و اذيت شدن و ناراحتى آنها مى گردد و همين به معناى عاق والدين است و برعكس جبران كوتاهى ها و بى احترامى ها و بى توجهى هايى كه نسبت به پدر و مادر در زمان زنده بودنشان روا داشته شده باعث شادى و خرسندى آنها در عالم برزخ مى گردد و موجب مى شوند فرزندانى كه در زمان زنده بودنشان عاق آنها بوده اند، در اثر نيكى پس از مرگشان، پدر و مادر از آنها راضى شوند و مورد دعاى خير و لطف آنها قرار بگيرند.

(1) (گناهان كبيره، شهيد دستغيب شيرازى، بخش 6، حقوق والدين). پرسمان