در مورد عظمت خداوند و معنای (الله اکبر)توضيح دهيد؟
پرسش:در مورد عظمت خداوند و معنای (الله اکبر)توضيح دهيد؟
پاسخ(حجت الاسلام ایمانی):
باید توجّه داشت که واژه ی بزرگ یا بزرگتر ، درباره ی خداوند متعال به معنی بزرگی اندازه یا مقام و مرتبه ی وجودی و امثال آن نیست. چون در همه ی این معانی ، نوعی مقایسه لحاظ شده است و خدا قابل مقایسه با هیچ موجودی نیست. وقتی گفته می شود خدا بزرگ است منظور این است که او بزرگتر از آن است که با خلق خود قیاس گردد و بزرگتر از آن است که خلق ، به درک حقیقت او نائل گردند. به تعبیر دیگر خدا بزرگتر از آن است که ذهن متفکّر و قلب عارف و بلکه انبیاء قادر به ادراک حقیقت او باشد. آنچه انسان از خدا می داند تنها ظهورات اسماء اوست نه کنه ذاتش. به قول امیر مومنان (ع) در خطبه اوّل نهج البلاغه: « لَا يُدْرِكُهُ بُعْدُ الْهِمَمِ وَ لَا يَنَالُهُ غَوْصُ الْفِطَنِ ـــ خدایی که همّتهای عالی از درکش عاجزند و غوّاصان دریای اندیشه به او دست نمی یابند.»
در روایات آمده است:
شاید این مطالب را هم بپسندید:
« قَالَ رَجُلٌ عِنْدَهُ اللَّهُ أَكْبَرُ فَقَالَ اللَّهُ أَكْبَرُ مِنْ أَيِّ شَيْءٍ فَقَالَ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع حَدَّدْتَهُ فَقَالَ الرَّجُلُ كَيْفَ أَقُولُ قَالَ قُلْ اللَّهُ أَكْبَرُ مِنْ أَنْ يُوصَف ـــ روزی مردی نزد امام صادق (ع) گفت: الله اکبر ؛ امام (ع) فرمودند: از چه چیزی بزرگتر است. مرد گفت: از هر چیزی. امام فرمودند: خدا را محدود نمودی. مرد پرسید: پس چگونه بگویم؟ امام فرمودند: بگو خدا بزرگتر از آن است که به وصف درآید. » (الكافی ، ج1 ،ص117 (
« قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَيُّ شَيْءٍ اللَّهُ أَكْبَرُ فَقُلْتُ اللَّهُ أَكْبَرُ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ فَقَالَ وَ كَانَ ثَمَّ شَيْءٌ فَيَكُونُ أَكْبَرَ مِنْهُ فَقُلْتُ وَ مَا هُوَ قَالَ اللَّهُ أَكْبَرُ مِنْ أَنْ يُوصَف ـــ یکی از اصحاب گوید: امام صادق (ع) به من فرمودند: خدا از کدام چیز بزرگتر است؟ گفتم: خدا بزرگتر از هر چیزی است. امام فرمودند: آیا چیزی بود که خدا بزرگتر از آن باشد؟ گفتم: پس حقیقت چیست؟ امام فرمودند: خدا بزرگتر از آن است که قابل وصف باشد.» (الكافی ، ج1 ،ص117(
عظمت به معنی بزرگی خیره کننده و حیرت آوری است که عقل و قلب از درکش عاجز می شود. لذا وقتی بنده ی خدا از طریق حکمت عقلی یا حکمت قلبی به شناخت عمیق خدا نائل می گردد ، با تمام وجود می یابد که شناخت ذات خدا آنچنان که هست ، محال می باشد ؛ چرا که هر شناسنده ای احاطه ی علمی بر شناخته شده دارد. پس اگر خدا با عقل یا قلب ادراک گردد لازم می آید که عقل و قلب از خدا عظیمتر باشند و این امری است محال. لذا آنگاه که عقل و قلب از درک ذات باری تعالی عاجز گشته انگشت حیرت به دندان خشوع می گزد ؛ عظمت خدا را یافته است.
ابتدایی ترین ادراکی که بندگان از عظمت خدا پیدا می کنند ، آنگاهی است که در عظمت مخلوقات او به شگفتی می افتند و دچار حیرت عقلانی می شوند. برای مثال وقتی انسان خود را با کره ی زمین مقایسه می کند ، می یابد که وجود او چون ذرّه ی غباری است بر سطح یک کوه عظیم ؛ و کره ی زمین در قیاس با منظومه شمسی باز چون غباری است بر کوه عظیم ؛ و از خورشید ما تا اوّلین ستاره ی همسایه چهار سال نوری فاصله است ؛ یعنی نور آن ستاره با آن سرعت شگفتش چهار سال طول می کشد تا به ما برسد. و کهکشان راه شیری میلیارده ها از این ستارگان دارد و منظومه شمسی ما در آن میان باز چون گردی است بر سطح یک کوه عظیم. حال خود را قیاس فرمایید با کهکشان راه شیری که نسبت شما با او چیست؟ و دانشمندان تخمین زده اند که در جهان ما ، بیش از صد میلیارد کهکشان وجود دارد که بین هر کدام آنها صدها و هزاران ساری نوری فاصله می باشد. حال تصوّر فرمایید که جهان به چه بزرگی است و ما در مقایسه با این جهان چگونه ایم؟ اگر کسی این ابعاد را در ذهن خود مرور کند قوّه ی خیالش دچار حیرت و شگفتی می شود ؛ و اینجاست که مفهوم عظمت عالم مادّه برایش جلوه می کند. این ابتدایی ترین عظمتی است که بشر درک می کند ؛ و از این عظمت راهی هر چند باریک به درک عظمت الهی می یابد.
امّا در سطحی بالاتر حکیم الهی ، به برهان عقلی دریافته که خدواند متعال قبل از این عالم مادّی ، که اکنون حدود چهارده میلیارد سال عمر دارد ، عالم مادّی دیگری داشته و قبل از آن نیز عالمی دیگر تا بی نهایت عالم مادّه ؛ و بعد از قیامت این جهان ، دوباره عالم مادّی دیگری از خاکستر این عالم بر خواهد خاست ؛ و بعد از آن باز عالم مادّی دیگری تا بی نهایت عالم. پس عظمت جهان برای حکیم ، باز هم بیشتر جلوه می کند ؛ چون جهان مادّی را یک حقیقت می یابد که از بی نهایت سال قبل بوده و تا بی نهایت سال بعد نیز خواهد بود و تا به حال بی نهایت قیامت رخ داده و بی نهایت قیامت نیز در راه است ؛ و تمام بی نهایت موجودات این بی نهایت عالم ، همگی در عالم آخرت و در بهشت و جهنّم جا خواهند گرفت ؛ و قرآن کریم به صراحت فرمود که هر کسی برای خود باغی در بهشت دارد که وسعت آن بزرگتر از کلّ جهان مادّی است. اینجاست که ذهن انسان حقیقتاً دچار مستی و حیرت می شود. و عظمت خلقت را عمیقتر ادراک می کند.
امّا این آخر ادراک حکیم الهی نیست. به برهان عقلی و با شواهد نقلی برای او مسلّم شده که عالم مادّه با این همه گستردگی حیرت انگیز و با امتداد زمانی بی نهایت ، در قیاس با عالم مثال (عالم ملکوت ) چون حلقه ای است در وسط یک بیابان و چون قطره ای است در دریا ؛ پس بیندیش در عظمت ملکوت هستی. و باز به عقل و نقل یافته که عالم ملکوت نیز در قیاس با عالم جبروت چون حلقه ای است در بیابان و چون آب دهان است نسبت به تمام اقیانوسهای زمین. و تمام این سه عالم (دنیا و برزخ و آخرت یا ناسوت و ملکوت و جبروت ) نیز در برابر عرش خدا چنین حالتی را دارند. لذا خداوند متعال عرش را عظیم خواند و خود را ربّ عرش عظیم نامید ؛ « قُلْ مَنْ رَبُّ السَّماواتِ السَّبْعِ وَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظيم ــــ بگو: چه كسى پروردگار آسمانهاى هفتگانه، و پروردگار عرش عظيم است؟» (المؤمنون:86)
حال این صحنه را که گفته شد بارها و بارها در ذهن شریفتان ترسیم نمایید تا صورتی بی صورت از عظمت خلقت خدا برایتان جلوه نماید. آنگاه بدانید که صاحب و خالق این عظمت منزّه از چنین عظمتی است و بی نهایت بار عظمیتر از چنین عظمتی می باشد. « سُبْحانَ رَبِّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ ـــــ منزه است پروردگار آسمانها و زمين ، پروردگار عرش ، از توصيفى كه آنها [ در باره ی خدا ] مىكنند.» (الزخرف:82)
