حضرت علی ع چگونه وضو می گرفت؟ آيا همانند شيعيان يا اهل تسنن؟

حضرت على(ع) در زمانى كه به ناحق خانه نشين شده بودند و همچنين در زمانى كه امامت مسلمين را در زمان حكومت خويش به عهده داشتند چگونه نماز مى خواندند دست بسته يا با دست باز؟ چگونه وضو مى گرفتند آيا همانند شيعيان يا برادران اهل تسنن؟ اگر به درستى نماز مى خواندند و وضو مى گرفتند پس چرا با بدعت هاى آن سه نفر برخورد نكردند؟ آيا روايات صحيح و محكمى داريم كه نشان دهنده چگونگى نماز خواندن و وضوگرفتن حضرت على(ع) در زمان خلافت ايشان و قبل از آن باشد؟ آيا مواردى هست كه حضرت على(ع) پشت سر خلفا نماز خوانده باشند؟ و در آن صورت آيا به شيوه اهل تسنن نماز مى‏خواندند (يعنى بدون مهر و بصورت دست‏بسته)؟

اختلاف در نحوه وضو گرفتن از اواسط خلافت عثمان پيدا شد و حتى عثمان در ابتدا به روش معمول بين شيعه وضو مى‏گرفت ولى بعدا گرفتار شك و ترديد شد و على رغم مخالفت بسيارى از صحابه رسول خدا و از جمله على (ع) و ابن عباس بر خلاف مرسوم و سنت پيامبر به جاى مسح، پاها را شست ولى بعد در زمان بنى‏اميه مردم را مجبور به پذيرش نظريه عثمان كردند و تبليغات وسيعى در تاييد آن به راه انداختند. چنانكه در زمان حجاج ازابومالك اشترى كيفيت وضوى رسول خدا را پرسيدند عده‏اى از خواص قبيله خود را جمع كرد و پرسيد آيا شخص ناشناسى بين شماست؟ و پس از اطمينان به اين صورت وضو گرفت:

ابتدا صورت و سپس دستها را شست و بعد سر و پاها را مسح كرد از اين روايت معلوم مى‏شود كه در زمان بنى‏ اميه صحابه پيامبر كاملا در تقيه بودند و قدرت نداشتند بر خلاف روش عثمان وضو بسازند. در هر صورت براى يافتن وظيفه حقيقى تنها به ظواهر نبايد اكتفا كرد بلكه بايد با متد و روش خاص هر رشته به بررسى آن پرداخت.

به اعتقاد شيعه اماميه، هيچ كس جز نبى اكرم (ص) حق تشريع، تفسير و تبيين احكام الهى را ندارد. پيامبر اكرم (ص) از طريق اتصال به منبع غيب، از احكام الهى مطلع مى شدند و مأمور به تبليغ اين احكام بودند. پس از پيامبر اسلام طبق نص و تصريح ايشان، ائمه (ع) براى تبيين احكام الهى (و نه تشريع آن) منصوب شده اند. از جمله طبق حديث مورد اتفاق جميع فرق مسلمين: «انى تارك فيكم الثقلين كتاب الله و عترتى ما ان تمسكتم بها لن تضلوا ابدا دو شى‏ء گرانبها ميان شما باقى مى گذارم: كتاب خدا و اهل بيتم، مادامى كه به اين دو چنگ بزنيد گمراه نخواهيد شد».

اگر ائمه (ع) حكمى يا كيفيت عملى را بيان مى كنند، صرفا بيان حكم الهى و نحوه عمل و سيره رسول اكرم (ص) است و از پيش خود چيزى را تشريع نمى كنند. منشأ پيدايش برخى تفاوت ها در كيفيت نماز و وضو، به دو عامل اساسى برمى گردد:

1- با گذشت زمان و دور شدن از عصر نبى اكرم و پيدايش مسائل و سؤالات جديدى در زمينه هاى مختلف (از جمله در زمينه مسائل مربوط به نماز و وضو) اهل سنت- كه راه دسترسى به بيانگر حكم الهى را بسته مى ديدند- براى يافتن پاسخ سؤالات خود، با قياس و سليقه خود به پاسخ آنها پرداختند.

اما از ديدگاه شيعه ائمه معصومين، مفسر و بيانگر حكم الهى بعد از نبى اكرم و بنا به سفارش ايشان بودند. آنان تا حدود 250 سال پس از رحلت نبى اكرم، نيز دسترسى به مبين و مفسر احكام الهى داشتند و ائمه (ع)، آنچه را كه حكم الهى بود تبيين مى كردند مثلا در مسائلى چون: آيا مى توان با كفش نماز خواند؟ آيا اگر بر روى زمين و محل سجده نمازگزار، چيزى غير از اجزاى زمين (مثل فرش) فاصله شود، مى توان بر آن سجده كرد يا نه؟ آيا خواندن سوره هايى كه سجده واجب دارد در قرائت نماز جايز است و…، در حالى كه اهل سنت در اين امور به فهم و رأى خود استناد كرده اند.

2- تغييرات و تشريعاتى كه از سوى خلفا، پس از رحلت رسول اكرم (ص) صورت گرفت، عموما از زمان عمر خليفه دوم مرسوم شد. به عنوان نمونه وقتى اسيران فارس را نزد وى آوردند، آنان مقابل عمر دست بسته ايستادند. وى علت اين عمل را جويا شد، گفتند ما مقابل اميران و بزرگان خود به جهت احترام اين گونه مى ايستيم. عمر از اين نحوه اظهار ادب خوشش آمد و گفت خوب است ما هم در مقابل خداوند در نماز اين گونه بايستيم. (1)

در مسأله وضو آمده است كه وضوى همه ى مسلمانان تا خلافت عثمان صورت واحدى داشته و مانند وضوى كنونى شيعه بوده است. اين مسأله با آيه قرآن نيز تطبيق دارد كه مى فرمايد: «وامسحوا برؤوسكم و ارجلكم» (2)

در اين آيه خداوند امر به مسح سر و پاها نموده است، در حالى كه اهل تسنن پاها را مى شويند، علت تغيير وضو اين بود كه عثمان در اواسط دوران خلافت خود نسبت به چگونگى وضوى پيامبر گرفتار ترديد شد، او سپس وضوى پيامبر را به شكلى كه اكنون در ميان اهل سنت مرسوم است اعلام نمود. اين قضيه مورد مخالفت بسيارى از صحابه پيامبر واقع شد، لكن حكومت اموى بنا به اغراض سياسى در نقاط مختلف اسلامى شيوه عثمان را تبليغ كردند و شرايطى به وجود آوردند كه برخى از صحابه جرأت مخالفت با روش دستگاه حاكم را نداشت و در نتيجه اين گونه وضو گرفتن رواج يافت.

براى آگاهى بيشتر در باره وضوء به كتاب «وضوء النبى من خلال ملابسات التشريع»، على الشهرستانى، نشر مشعرمراجعه كنيد.على عليه السلام و همه صحابه پشت سر خلفا نماز مى خواندند و نمى توانستند نخوانند ولى دست بسته نمى خواندند بلكه دست باز مى خواندند. توجه داشته باشيد كه چنين نيست كه از نظرهمه اهل سنت دست بسته خواندن ضرورت داشته باشد.

پرسمان