جایگاه قیام‌های قبل از ظهور امام زمان (عج)

پرسش:
بر اساس روایتی از امام صادق (ع) که در آن هر قیام و خروجی را قبل از ظهور امام زمان(عج) مایه بلا و اندوه ائمه(ع) و شیعیان می‌داند، چگونه با انقلاب اسلامی قابل توجیه است؟
پاسخ:

روایات نفی قیام قبل از ظهور

در این زمینه روایات زیادی نقل شده که از میان آن‌ها به چهار مورد اهم  بسنده می‌کنیم:
1- در صحیفه سجادیه در بیان اسناد صحیفه  صفحه 75 روایتی از امام صادق(ع) نقل شده که می‌فرماید: هیچ یک از ما اهل‌بیت تا روز قیام قائم ما (حضرت مهدی(عج)) برای جلوگیری از ستمی و یا برای بپا داشتن حتی خروج نمی‌کند، جز آنکه بلا و آفتی او را از بیخ می‌کند، و قیامش اندوهی بر اندوه ما و شیعیان ما بیفزاید.»

2- امام سجاد(ع) می‌فرماید: به خدا سوگند! هرکسی از ما خاندان پیامبر قبل از قیام قائم قیام کند، همچون جوجه‌ای است که قبل از کامل شدن بالهایش از لانه‌اش پرواز کند، سپس کودکان او را بگیرند و با وی بازی کنند» (الکافی، ج 8، ص 264)

3- امام صادق (ع) می‌فرماید: هر پرچمی پیش از قیام قائم برافراشته شود، پس صاحبش طاغوت است که اطاعتش در مقابل اطاعت خدا است» (همان، ص 295)

4- امام صادق(ع) به سدیر می‌فرماید: ای سدیر! در خانه‌‌ات بنشین و مراقب زندگی‌ات باش و مادامی که شب و روز آرام است، آرام گیر. پس هنگامی که به تو خبر رسید که سفیانی خروج کرده است حرکت کن، و اگر شده با پای پیاده به سوی ما بیا» (وسایل‌الشیعه، ج 11، ص 36)

دسته‌بندی روایات و بررسی سندیت و دلالت

روایاتی که حکومت اسلامی و قیام‌های قبل از ظهور را نفی می‌کند به چند دسته و گروه می‌توان تقسیم کرد:

1- نفی مطلق هر نوع قیام

این دسته از روایات به صورت مطلق و عام هر نوع قیام و برافراشتن پرچمی را قبل از ظهور حضرت مهدی(عج) محکوم می‌کند. روایت اول را ابی‌بصیر از امام صادق(ع) نقل می‌کند که در بخش روایات به آن اشاره شد. و روایات دوم را مالک ابن‌ اعین از امام‌باقر(ع) نقل کرده که آن حضرت فرمود: هر پرچمی که قبل از پرچم حضرت قائم برافراشته شود، صاحب آن طاغوت است (مستدرک‌الوسائل، ج2، ص 248)

الف) سندیت
روایت «مالک ابن‌ اعین» به دلیل وجود «حسن‌بن‌علی‌بن‌حمزه) مخدوش است و سند آن قابل اعتماد نیست اما روایت «ابی‌بصیر» از نظر سندی صحیح است و به آن می‌توان اعتماد کرد.

ب) دلالت
این دسته روایات پرچم‌ها و قیام‌هایی را که دعوت به خویشتن می‌کند محکوم به بطلان و غیرقابل اطاعت دانسته است. در واقع اینها قیام‌هایی هستند که در مقابل حضرت قائم(عج) واقع شده‌اند و خود را امام زمان می‌نامند که رهبران چنین قیام‌هایی به طور طبیعی طاغوتی خواهند بود. ولی در این روایات پرچم‌ها و قیام‌هایی که در مسیر و جهت اهداف امام زمان(عج) باشد، مورد انکار قرار نگرفته‌اند، کما اینکه از سوی امامان معصوم(ع) قیام‌هایی مانند قیام زید و قیام یمانی مورد تعریف و تمجید قرار گرفته است.

2- شکست و به ثمر نرسیدن قیام‌ها
روایات بسیاری در این زمینه وجود دارد که مفاد آنها خبر از شکست و به نتیجه نرسیدن همه قیام‌هایی می‌دهد که قبل از ظهور حضرت قائم(عج) به وقوع می‌پیوندند. روایت اول از امام سجاد(ع) است که در مقدمه صحیفه سجادیه آمده و در بخش قبلی به آن اشاره شد. روایت دوم از امام صادق(ع) است که می‌فرماید: هیچ یک از ما اهل بیت، تا روز قیام قائم، برای جلوگیری از سمتی و به پا داشتن حقی قیام نمی‌کند مگر اینکه بلا و آفتی به او می‌رسد و قیام او بر اندوه ما و شیعیان ما می‌افزاید.(همان) همچنین روایتی دیگر از «ابی جارود» از امام باقر(ع) با همین مضمون نقل شده است. (مستدرک الوسایل، ج 2، ص 48)
الف) سندیت
در یک کلام تمامی روایاتی که در این زمینه از معصومین(ع) نقل شده است، سند آن مخدوش بوده و صحیح و قابل اعتماد نمی‌باشند.
ب) دلالت
آنچه از این دسته روایات استفاده می‌شود (بر فرض صحت سند) این است که امام(ع) درصدد بیان جواز یا عدم جواز قیام نیست، بلکه یک خیر غیبی را با توجه به شرایط و اوضاع جامعه بیان می‌کند که اگر کسی از ما اهل بیت قبل از قیام قائم بخواهد قیام کند پیروز نمی‌شود و به اهداف خود نمی‌رسد. اگرچه ممکن است آثار مهمی بر آن مترتب گردد. زیرا اگر منظور حضرت تخطئه هر گونه قیام قبل از ظهور قائم(عج) باشد، در این صورت قیام پدرش امام حسین(ع) نیز مورد تخطئه قرار خواهد گرفت. از طرفی برخی شیعیان در پاره‌ای از مقاطع خواهان قیام امام معصوم بوده‌اند به عنوان نمونه وقتی سدیر صیرفی از امام صادق(ع) می‌پرسد چرا قیام نمی‌کنید؟ و حضرت در پاسخ می‌فرماید: اگر به تعداد این گوسفندان (که هفده رأس بوده است) یاور داشتم، قیام می‌کردم. (کافی، ج 2، ص 242) بنابراین، مواضع امام در چنین شرایطی برای ایجاد روحیه تعادل و میانه‌روی در میان اصحاب خود بوده است.

کیهان