اقسام کافر ذمی و حربی و معاهد و بی طرف

حضرت آیت الله مکارم شیرازی

اقسام کفار و احکام آنان [احکام غرب نشینان]

پرسش : آیا در تقسیم متعارف کافر به ذمّی و حربی که غیرذمی را حربی می دانند، می توان به همه احکام آن ملتزم شد که کفاری که در حکومت جمهوری اسلامی هستند، ذمی و بقیه در هر کجای دنیا که باشند حربی باشند و همه اقدامات درباره کافر حربی درباره آنان جایز باشد یا حربی اختصاص دارد به حالت محاربه و در غیر حالت جنگ، قسم سومی داریم که نه ذمی و نه حربی است و جان و مال و عرض آنان که در جنگ نیستند محترم است؟

پاسخ : کفار به چهار گروه تقسیم می شوند:

گروه اول: کفار ذمی

آنها اهل کتابی هستند که در کشور اسلامی زندگی می کنند و پیمان ذمه دارند. یعنی با مسلمانان همزیستی مسالمت آمیز دارند و به قوانین اسلام احترام می گذارند و در صورت درخواست حکومت اسلامی، جزیه می پردازند که در شرایط فعلی همان مالیات است و حکومت اسلامی، جان و مال و ناموس آنها را مانند سایر شهروندان حفظ می کند.

گروه دوم: کفار معاهَد

کفاری که خارج از کشورهای اسلامی هستند ولی با مسلمانان عهد و پیمان دارند و در زمان حاضر، مبادله سفیر و کاردار و مانند آن نوعی عهد و پیمان محسوب می شود. مسلمانان با این گروه نیز با مسالمت و رعایت حقوق یکدیگر مراوده می کنند.

نکته: کفار مستامن، که موقتا از حکومت اسلامی طلب امنیت می کنند و با دریافت ویزا و پذیرش گذرنامه آنها توسط حکومت، وارد کشور می شوند را جزء گروه دوم می شماریم. زیرا استیمان، نوعی عهد و پیمان است هرچند با آنها مبادله سفیر و نماینده نداشته باشیم. بنابراین جهانگردها و امثال آنها حتی از کشورهای محارب، که ویزا می گیرند و وارد کشور می شوند، باید در امنیت کامل باشند.

گروه سوم: کفار مهادِن

کفاری که نه با مسلمانان عهد و پیمانی دارند و نه در جنگ هستند؛ مانند بعضی از کشورها که در زمان حاضر هیچ ارتباطی با مسلمانان ندارند، این گروه نیز در امنیت قرار دارند. قرآن مجید می فرماید: «لایَنْهاکُمُ اللهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ اَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا اِلَیْهِمْ اِنَّ اللهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ»، آنها مصداق این آیه هستند و به صراحت قرآن (لا ینهاکم)، می توان حتی به آنها نیکی کرده، و باید عدالت را درباره آنها رعایت نمود و در امنیت باشند. هرچند عهد و پیمانی با مسلمانان ندارند.

گروه چهارم: کفار محارب

کفاری که در حال جنگ با مسلمانان هستند یا به محاربین کمک می کنند. در عصر ما بعضی کشورها مانند اسرائیل و برخی دیگر از کشورها مستقیم با مسلمانان در حال جنگ هستند و بعضی ها هم به آنها کمک می کنند.
در مورد شهروندان این کشورها، آنهایی که به حکومت کمک می کنند، در حکم محارب هستند مانند مردم اسرائیل که با ساخت شهرک ها و سکونت در آنها و خوشحالی در شکست مسلمانان سبب کمک و تقویت اسرائیل هستند.
ما مسئول حفظ امنیت این گروه نیستیم. ولی نباید جز به سربازان و مهاجمین آنها، آن هم در میدان جنگ، آسیب رساند. همان طور که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «افرادی که در میدان جنگ نیستند و زنان و پیرمردها و بچه ها را از بین نبرید و اموالشان را آتش نزنید و …» بر خلاف عمل تاسف بار وهابی های تندرو که اقدام به نابودی افراد بی گناه و حتی مسلمانان می کنند. و نیز به همین دلیل، ما اجازه تولید و استفاده از سلاح های کشتار جمعی و بمب اتم را نمی دهیم. چون غیر جنگجویان را هم هدف قرار می دهد.

اقسام کافر [احکام غرب نشینان]

پرسش : آیا در تقسیم متعارف کافر به ذمّى و حربى که غیر ذمّى را حربى مى دانند، مى توان به همه احکام آن ملتزم شد که کفّارى که در حکومت جمهورى اسلامى هستند، ذمّى و بقیّه در هر کجاى دنیا که باشند حربى باشند و همه اقدامات درباره کافر حربى درباره آنان جایز باشد، یا حربى اختصاص دارد به حالت محاربه و در غیر حالت جنگ، قسم سوّمى داریم که نه ذمّى و نه حربى است و جان و مال و عرض آنان که در جنگ نیستند محترم است؟

پاسخ : کافر، قسم سوّم و چهارمى نیز دارد و قسم سوّم آن کافر«معاهد» است و بسیارى از دول امروز که با ما روابط سیاسى دارند و با ما در حال جنگ نیستند مصداق آن محسوب مى شوند و مادام که به نحوى از آنحا با مسلمین وارد محاربه نشوند همه چیز آنها و جان و مالشان محترم است، زیرا طبق تعهّداتى که از طریق روابط سیاسى و قوانین پذیرفته شده بین المللى با آنان داریم داخل در معاهد هستند. در ضمن باید توجّه داشت که کافر معاهد بر خلاف آنچه بعضى گفته اند زمان محدودى ندارد و شامل اهل كتاب و غیر اهل كتاب نیز مى شود.

این نکته نیز قابل توجّه است که اهل كتاب در صورتى به عنوان کافر ذمّى شناخته مى شوند که در داخل کشورهاى اسلامى زندگى کنند، ولى اهل کتابى که در داخل کشور خودشان زندگى مى کنند آنها فقط جزء معاهد مى توانند باشند و پیمان ذمّه در مورد آنها مفهوم ندارد (مگر این که کشورى خود را در پناه کشور اسلامى قرار دهد) زیرا در احکام ذمّه قرائن زیادى وجود دارد که نشان مى دهد مربوط به اقلیّتهاى داخل کشورهاى اسلامى است.

قسم چهارم، کفّارى هستند که نه جزء کفّار ذمّى مى باشند و نه معاهد و نه حربى و در واقع در بى طرفى کامل نسبت به مسلمین به سر مى برند که مى توان آنها را «کفّار بى طرف» نامید که در دو آیه از قرآن به وضع آنها اشاره شده است، در سوره ممتحنه آیه 8 مى فرماید:

(لاَیَنْهَاکُمُ اللّهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَاتِلُوکُمْ فِى الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرجُوکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ اَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا الَیْهِمْ انَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ) و سوره نساء آیه 90 بعد از اشاره به کفّار حربى مى فرماید:

(اِلاَّ الَّذِینَ یَصِلُونَ اِلَى قَوْمِ بَیْنَکُمْ وَبَیْنَهُمْ میِثَاقٌ اَوْ جَاءُوکُمْ مَاحَصِرَتْ صُدُورُهْم اَنْ یُقَاتِلُوکُمْ اَوْ یُقَاتِلُوا قَوْمَهُمْ ….. فَاِنِ اعْتَزَلُوکُمْ فَلَمْ یُقَاتِلُوکُمْ وَ الْقَوا اِلَیْکُمْ السَّلَمَ فَمَا جَعَلَ اللّهُ لَکُمْ عَلَیْهِمْ سَبِیلاً).

بنابر این که مراد از «القاى سلم» پیش گرفتن راه مسالمت آمیز باشد نه برقرارى پیمان صلح، زیرا تعبیر به القاى سلم تناسب با همین معنا دارد و آیه بعد نیز شاهد بر این مطلب است، به هر حال کافر بى طرف هم، جان و مال و ناموسش محفوظ است شرح بیشتر در مورد اقسام چهارگانه کافر نیاز به بحث مبسوط ترى دارد.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی

ویژه نامه کفار و بلاد کفر و احکام غرب نشینان