اعمال ماه شوال
تقويم اين ماه
اوّل شوّال:
روز اوّل این ماه، روز عید فطر است که از اعیاد بزرگ اسلامى است.
عید روزه داران واقعى است همانها که اعمال آنان پذیرفته شده و گناهانشان بخشوده گردیده; لذا باید این روز را عید بگیرند.
هشتم شوّال:
روز ویران کردن قبور ائمّه بقیع توسّط گروه متعصّب و گمراه وهّابى در سال 1344 هجرى قمرى است.
وهّابیّون که گروهى اندک، متعصّب و نادان در میان مسلمانان به شمار مى روند داراى عقاید افراطى عجیبى هستند و با همه مذاهب اسلامى در امورى به مخالفت برخاسته اند که از جمله آنها، توسّل به اولیاءاللّه، ساختن ضریح و گنبد براى آنان و مسأله شفاعت است. از همین رو، بناى قبور امامان بقیع و حمزه سیّدالشّهدا و دیگر بزرگان اسلام و قبور صحابه و حتّى قبر پدر بزرگوار پیامبر(صلى الله علیه وآله) را در مدینه و دیگر شهرها تخریب نمودند، و در پى تخریب ضریح و گنبد رسول گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) نیز بودند که بر اثر واکنش هاى شدید جهان اسلام، از آن دست کشیدند.
آنان به سبب همین عقاید جاهلانه و خشک، با تأسّف بسیار آثار تاریخى اسلامى فراوانى را در حرمین شریفین تخریب کردند; آثار ارزشمندى که مى توانست سبب پیوند نسل حاضر با تاریخ گذشته اسلام باشد. متأسّفانه همه آنها از دست رفت.
بیست و پنجم شوّال:
روز رحلت امام صادق(علیه السلام) پیشواى بزرگ مذهب ما (در سال 148 هجرى) است.(1)
فضيلت ماه شوّال
این ماه نخستین ماه از ماههاى حج است; زیرا «عمره حجّ تمتّع» را مى توان در سه ماه، شوّال، ذى القعده و ذى الحجّه انجام داد و قبل از آن جایز نیست (هرچند عمره مفرده را مى توان در تمام سال انجام داد) و این خود دلیل بر اهمّیّت و فضیلت این ماه است.
ماهى است که خداوند بندگان خویش را به سوى خانه خود دعوت کرده است و آنان نیز با گوش جان نداى او را شنیده و به سوى او از نقاط دور و نزدیک به حرکت در مى آیند (این سه ماه را «اشهر الحج» مى نامند، ولى ماه شوّال جزء ماههاى حرام نیست).
وجود عید بزرگ اسلامى فطر در ابتداى این ماه نیز، فضیلت مهمّ دیگرى براى این ماه به شمار مى آید.
اعمال ماه شوّال
براى این ماه اعمال مشترکه خاصّى ذکر نشده است و امّا اعمال مخصوص آن:
شب اوّل ماه (شب عید فطر)
از شب هاى بسیار مبارک است و در فضیلت و اهمّیّت آن، همین بس که در بعضى از روایات آمده است، اهمّیّت آن کمتر از شب قدر نیست، و در روایات توصیه به عبادت و احیاى این شب شده است.(1)
براى این شب چند عمل ذکر شده است:
اوّل: غسل است به هنگامى که آفتاب غروب کند.(2)
دوم: این شب را به نماز و دعا و استغفار زنده نگه دارد و در مسجد بیتوته کند، یعنى شب را در آن جا سپرى نماید و به عبادت مشغول باشد، همانگونه که امام على بن الحسین(علیهما السلام) چنین مى کرد.(3)
سوم: امام صادق(علیه السلام) فرمود: پس از نماز مغرب و نماز عشا و نماز صبح و نماز عید، این ذکرها را بگوید:
شاید این مطالب را هم بپسندید:
اَللهُ اَکْبَرُ، اَللهُ اَکْبَرُ، لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ، وَاللهُ اَکْبَرُ، اَللهُ اَکْبَرُ، و للهِِ الْحَمْدُ،
خدا بزرگتر است… نیست معبودى جز خدا و خدا بزرگتر است… و ستایش خاص خداست
اَللهُ اَکْبَـرُ عَلى ما هَـدانـا، وَلَهُ الشُّکْرُ عَلى ما أَوْلانا.(4)
خدا بزرگتر است بر آنچه ما را راهنمائى فرمود وبراى اوست سپاس بر آنچه به ما بخشود.
چهارم: طبق روایتى از امام صادق(علیه السلام) پس از خواندن نماز مغرب و نافله آن، دست ها را به سوى آسمان بلند کند و بگوید:
یا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، یا ذَا الْجُودِ، یا مُصْطَفِىَ مُحَمَّد وَناصِرَهُ،
اى صاحب نعمت و فضل اى صاحب جود و بخشش اى برگزیننده محمّد و یاور او
صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَاغْفِرْ لى کُلَّ ذَنْب اَحْصَیْتَهُ، وَهُوَ عِنْدَکَ فى کِتاب مُبین.
درود فرست بر محمّد و آل محمّد و بیامرز از من هر گناهى را که شماره کرده اى و در کتابى روشن در پیش تو ثبت است.
آنگاه به سجده برود و صد مرتبه بگوید: أتُوبُ إلَى اللّهِ. سپس هر حاجتى که دارد از خداوند طلب کند که ان شاء اللّه برآورده خواهد شد.(5)
پنجم: زیارت امام حسین(علیه السلام) در این شب فضیلت بسیار دارد (زیارت مخصوصه آن حضرت در شب عید فطر، در بخش زیارات ـ صفحه 416 ـ گذشت).
ششم: ده رکعت نماز بخواند (که چگونگى آن در اعمال شب آخر ماه رمضان گذشت).
هفتم: این ذکر را که در شب جمعه نیز گفتنش مستحب است، ده بار بگوید:
یا دائِمَ الْفَضْلِ عَلَى الْبَرِیَّةِ، یا باسِطَ الْیَدَیْنِ بِالْعَطِیَّةِ، یا صاحِبَ الْمَواهِبِ السَّنیَّةِ،
اى کسى که فضل و بخششت بر خلق دائمى است و اى آن که دو دست احسانت به عطابخشى باز است اى دارنده بخششهاى ارجمند
صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ خَیْرِ الْوَرى سَجِیَّةً، وَاغْفِرْ لَنا یا ذَالْعُلى فی هذِهِ الْعَشِیَّةِ.(6)
درود فرست بر محمّد و آلش که بهترین مردمند در سرشت و نهاد، و بیامرز ما را اى خداى بلندمرتبه در این شب.
هشتم: دو رکعت نماز معروف شب عید را بخواند; در رکعت اوّل بعد از سوره حمد، هزار مرتبه سوره قل هو اللّه و در رکعت دوم، پس از سوره حمد، یک مرتبه سوره قل هو اللّه را بخواند پس از سلام سر به سجده بگذارد و صد مرتبه بگوید: أَتُوبُ إِلَى اللّهِ. آنگاه بگوید:
یا ذَا الْمَنِّ وَالْجُودِ، یا ذَا الْمَنِّ وَالطَّوْلِ، یا مُصْطَفِىَ مُحَمَّد صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ، صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ، وَافْعَلْ بى کَذا وَکَذا.
اى صاحب منّت و جود اى صاحب نعمت و بخشش اى برگزیننده محمّد صلى الله علیه و آله درود فرست بر محمّد و آلش و بکن درباره من چنین و چنان.
بجاى افعل بى کذا و کذا حاجات خود را ذکر کند.
در روایت است که امیر مؤمنان(علیه السلام) این نماز را به همین کیفیّت که ذکر شد، انجام مى داد وسر از سجده برمى داشت و مى فرمود: «به حقّ آن خدایى که جانم به دست اوست، هر کس این نماز را بجا آورد، هر حاجتى که از خداوند طلب کند، به وى عنایت خواهد شد و گناهان زیادى را از او بیامرزد».(7)
در روایت دیگرى از امیرمؤمنان(علیه السلام) به جاى خواندن هزار مرتبه سوره قل هو اللّه، صد مرتبه آمده است; ولى در این روایت آمده است که این نماز را باید بعد از نماز مغرب و نافله آن بجا آورد.(8) (هر دو نماز خوب است).
مرحوم «شیخ طوسى» و «سیّد بن طاووس»، این دعاى نورانى را بعد از خواندن این نماز نقل کرده اند:
یا اَللهُ یا اَللهُ یا اَللهُ، یا رَحْمنُ یا اَللهُ، یا رَحیمُ یا اَللهُ، یا مَلِکُ یا اَللهُ، یا قُدُّوسُ یا اَللهُ،
اى خدا اى خدا اى خدا اى بخشاینده اى خدا اى مهربان اى خدا اى پادشاه اى خدا اى منزه از هر عیب اى خدا
یا سَلامُ یا اَللهُ، یا مُؤْمِنُ یا اَللهُ، یا مُهَیْمِنُ یا اَللهُ، یا عَزیزُ یا اَللهُ، یا جَبّارُ یا اَللهُ،
اى سلامت بخش اى خدا اى ایمنى بخش اى خدا اى مراقب اى خدا اى نیرومند اى خدا اى مقتدر اى خدا
یا مُتَکَبِّرُ یا اَللهُ، یا خالِقُ یا اَللهُ، یا بارِئُ یا اَللهُ، یا مُصَوِّرُ یا اَللهُ، یا عالِمُ یا اَللهُ،
اى عظیم الشأن اى خدا اى آفریننده اى خدا اى موجد اى خدا اى صورت بخش اى خدا اى دانا اى خدا
یا عَظیمُ یا اَللهُ، یا عَلیمُ یا اَللهُ، یا کَریمُ یا اَللهُ، یا حَلیمُ یا اَللهُ، یا حَکیمُ یا اَللهُ،
اى بزرگ اى خدا اى آگاه اى خدا اى بزرگوار اى خدا اى بردبار اى خدا اى فرزانه اى خدا
یا سَمیعُ یا اَللهُ، یا بَصیرُ یا اَللهُ، یا قَریبُ یا اَللهُ، یا مُجیبُ یا اَللهُ، یا جَوادُ یا اَللهُ،
اى شنوا اى خدا اى بینا اى خدا اى نزدیک اى خدا اى اجابت کننده اى خدا اى بخشنده اى خدا
یا ماجِدُ یا اَللهُ، یا مَلِىُّ یا اَللهُ، یا وَفِىُّ یا اَللهُ، یا مَوْلى یا اَللهُ، یا قاضى یا اَللهُ،
اى با شوکت اى خدا اى توانگر مقتدر اى خدا اى وفادار اى خدا اى سرور اى خدا اى داور اى خدا
یا سَریعُ یا اَللهُ، یا شَدیدُ یا اَللهُ، یا رَؤُوفُ یا اَللهُ، یا رَقیبُ یا اَللهُ، یا مَجیدُ یا اَللهُ،
اى سریع اى خدا اى سخت گیر اى خدا اى مهربان اى خدا اى نگهبان اى خدا اى شوکتمند اى خدا
یا حَفیظُ یا اَللهُ، یا مُحیطُ یا اَللهُ، یا سَیِّدَ السّادَةِ یا اَللهُ، یا اَوَّلُ یا اَللهُ، یا اخِرُ یا اَللهُ،
اى نگهبان اى خدا اى احاطه کننده اى خدا اى بزرگ بزرگان اى خدا اى آغاز اى خدا اى انجام اى خدا
یا ظاهِرُ یا اَللهُ، یا باطِنُ یا اَللهُ، یا فاخِرُ یا اَللهُ، یا قاهِرُ یا اَللهُ، یا رَبّاهُ یا اَللهُ،
اى پیدا اى خدا اى ناپیدا اى خدا اى با فخر اى خدا اى چیره اى خدا اى پروردگار من اى خدا
یا رَبّاهُ یا اَللهُ، یا رَبّاهُ یا اَللهُ، یا وَدُودُ یا اَللهُ، یا نُورُ یا اَللهُ، یا رافِعُ یا اَللهُ،
اى پروردگار من اى خدا اى پروردگار من اى خدا اى دوستدار اى خدا اى نور اى خدا اى رفعت ده اى خدا
یا مانِعُ یااَللهُ، یا دافِعُ یا اَللهُ، یا فاتِحُ یااَللهُ، یا نَفّاعُ یا اَللهُ، یا جَلیلُ یا اَللهُ،
اى بازدارنده اى خدا اى جلوگیرنده اى خدا اى گشاینده اى خدا اى بسیار نفع رسان اى خدا اى با جلالت اى خدا
یا جَمیلُ یا اَللهُ، یا شَهیدُ یا اَللهُ، یا شاهِدُ یا اَللهُ، یا مُغیثُ یا اَللهُ، یا حَبیبُ یا اَللهُ،
اى زیبا اى خدا اى گواه اى خدا اى شاهد اى خدا اى فریادرس اى خدا اى دوست اى خدا
یا فاطِرُ یا اَللهُ، یا مُطَهِّرُ یا اَللهُ، یا مَلِکُ یا اَللهُ، یا مُقْتَدِرُ یا اَللهُ، یا قابِضُ یا اَللهُ،
اى خالق اى خدا اى پاک کننده اى خدا اى پادشاه اى خدا اى نیرومند اى خدا اى گیرنده اى خدا
یا باسِطُ یا اَللهُ، یا مُحْیى یا اَللهُ، یا مُمیتُ یا اَللهُ، یا باعِثُ یا اَللهُ، یا وارِثُ یا اَللهُ،
اى گسترنده اى خدا اى زنده کننده اى خدا اى میراننده اى خدا اى برانگیزنده اى خدا اى ارث برنده
یا مُعْطى یا اَللهُ، یا مُفْضِلُ یا اَللهُ، یا مُنْعِمُ یا اَللهُ، یا حَقُّ یا اَللهُ، یا مُبینُ یا اَللهُ،
اى خدا اى عطا کننده اى خدا اى فزون بخش اى خدا اى نعمت بخش اى خدا اى برحق اى خدا اى آشکار کننده اى خدا
یا طَیِّبُ یا اَللهُ، یا مُحْسِنُ یا اَللهُ، یا مُجْمِلُ یا اَللهُ، یا مُبْدِئُ یا اَللهُ، یا مُعیدُ یا اَللهُ،
اى پاکیزه اى خدا اى نیکوکننده اى خدا اى زیبا پرور اى خدا اى آغازنده اى خدا اى بازگرداننده اى خدا
یا بارِئُ یا اَللهُ، یا بَدیعُ یا اَللهُ، یا هادى یا اَللهُ، یا کافى یا اَللهُ، یا شافى یا اَللهُ،
اى پدیدآرنده اى خدا اى نوآفرین اى خدا اى راهنما اى خدا اى کفایت کننده اى خدا اى شفابخش اى خدا
یا عَلِىُّ یا اَللهُ، یا عَظیمُ یا اَللهُ، یا حَنّانُ یا اَللهُ، یا مَنّانُ یا اَللهُ، یا ذَاالْطَّوْلِ یا اَللهُ،
اى والا مرتبه اى خدا اى بزرگ اى خدا اى بسیار مهربان اى خدا اى بسیار بخشنده اى خدا اى صاحب نعمت اى خدا
یا مُتَعالى یا اَللهُ، یا عَدْلُ یا اَللهُ، یا ذَا الْمَعارِجِ یا اَللهُ، یا صِدْقُ یااَللهُ، یا دَیّانُ یا اَللهُ،
اى برتر اى خدا اى دادگر اى خدا اى داراى مراتب بلند اى خدا اى راستى محض اى خدا اى جزاده اى خدا
یا باقى یا اَللهُ، یا واقى یا اَللهُ، یا ذَا الْجَلالِ یا اَللهُ، یا ذَا الاِْکْرامِ یا اَللهُ، یا مَحْمُودُ یا اَللهُ،
اى باقى اى خدا اى نگهدارنده اى خدا اى صاحب جلالت اى خدا اى صاحب بزرگوارى اى خدا اى پسندیده اى خدا
یا مَعْبُودُ یا اَللهُ، یا صانِعُ یا اَللهُ، یا مُعینُ یا اَللهُ، یا مُکَوِّنُ یا اَللهُ، یا فَعّالُ یا اَللهُ،
اى معبود اى خدا اى سازنده اى خدا اى یاور اى خدا اى بوجود آرنده اى خدا اى کننده هر کار اى خدا
یا لَطیفُ یا اَللهُ، یا جَلیلُ یا اَللهُ، یا غَفُورُ یااَللهُ، یا شَکُورُ یااَللهُ، یا نُورُ یا اَللهُ،
اى با لطف اى خدا اى آمرزنده اى خدا اى سپاس دارنده اى خدا اى نور اى خدا
یا قَدیرُ یااَللهُ، یا رَبّاهُ یا اَللهُ، یا رَبّاهُ یا اَللهُ، یا رَبّاهُ یا اَللهُ، یا رَبّاهُ یا اَللهُ،
اى توانا اى خدا اى پروردگار اى خدا اى پروردگار اى خدا، اى پروردگار اى خدا، اى پروردگار اى خدا،
یا رَبّاهُ یا اَللهُ، یا رَبّاهُ یا اَللهُ، یا رَبّاهُ یا اَللهُ،یا رَبّاهُ یا اَللهُ، یا رَبّاهُ یا اَللهُ، یا رَبّاهُ یا اَللهُ،
اى پروردگار اى خدا، اى پروردگار اى خدا، اى پروردگار اى خدا، اى پروردگار اى خدا، اى پروردگار اى خدا
اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَتَمُنَّ عَلَىَّ بِرِضاکَ، وَتَعْفُوَ عَنّى بِـحِلْمِکَ،
از تو خواهم که درود فرستى بر محمّد و آل محمّد و به خشنودى خود بر من منّت گذارى و به بردباریت از من بگذرى
وَتُـوَسِّعَ عَلَىَّ مِـنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ الطَّیِّبِ، وَمِنْ حَیْثُ اَحْتَسِبُ وَمِنْ حَیْثُ لا اَحْتَسِبُ،
و فراخ گردانى بر من از روزى حلال و پاکیزه ات و از جایى که گمان دارم و از جایى که گمان ندارم
فَاِنّى عَبْدُکَ لَیْسَ لى اَحَدٌ سِواکَ، وَلا اَحَدٌ اَسْئَلُهُ غَیْرُکَ،
زیرا من بنده توام و کسى را جز تو ندارم و نه هیچ کس است که از او درخواست کنم جز تو
یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ، ما شآءَ اللهُ لا قُوَّةَ اِلاَّ بِاللهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ
اى مهربانترین مهربانان، آنچه خدا خواهد نیرویى نیست جز به خداى والاى بزرگ
سپس به سجده مى روى و مى گویى:
یا اَللهُ یا اَللهُ، یا رَبِّ یا اَللهُ، یا رَبِّ یا اَللهُ، یا رَبِّ یا اَللهُ،
اى خدا اى خدا اى پروردگار من اى خدا، اى پروردگار من، اى خدا، اى پروردگار من اى خدا،
یا اَللهُ یا اَللهُ، یا رَبِّ یا رَبِّ یا رَبِّ، یا مُنْزِلَ الْبَرَکاتِ، بِکَ تُنْزَلُ کُلُّ حاجَة،
اى خدا، اى خدا، اى پروردگار من، اى پروردگار من، اى پروردگار من اى فرستنده برکات هر حاجتى بدست تو فرود آید
اَسْئَلُکَ بِکُلِّ اسْم فى مَخْزُونِ الْغَیْبِ عِنْدَکَ، وَالاَْسْمآءِ الْمَشْهُوراتِ عِنْدَکَ،
از تو خواهم به هر نامى که در خزینه غیب تو محفوظ است و نامهایى که پیش تو آشکار است
اَلْمَکْتُوبَةِ عَلى سُرادِقِ عَرْشِکَ، اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد،
آنها که بر سراپرده هاى عرشت نوشته شده که درود فرستى بر محمّد و آل محمّد
وَاَنْ تَقْبَلَ مِنّى شَهْرَ رَمَضانَ، وَتَکْتُبَنى مِنَ الْوافِدینَ اِلى بَیْتِکَ الْحَرامِ،
و از من بپذیرى ماه رمضان را و نامم را در زمره رفتگان بسوى خانه محترمت (کعبه) بنویسى
وَتَصْفَحَ لى عَنِ الذُّنُوبِ الْعِظامِ، وَتَسْتَخْرِجَ یا رَبِّ کُنُـوزَکَ یا رَحْمـنُ.(9)
و از گناهان بزرگم چشم پوشى کنى و گنجهاى خود را برایم بیرون آورى اى خداى بخشاینده.
نهم: چهارده رکعت نماز بخواند (هر دو رکعت به یک سلام) و در هر رکعتى، سوره حمد و آیة الکرسى و سه مرتبه سوره قل هو الله را بخواند. در روایت است هر کس چنین کند، خداوند در برابر هر رکعتى ثوابهاى بسیار زیادى به او مى دهد.(10)
دهم: مرحوم «شیخ طوسى» در «مصباح المتهجّد» فرموده است: در پایان شب نیز غسل کن و تا طلوع صبح در مصلاّیت (محل خواندن نماز) بنشین (و ذکر خدا بگو).(11)
