استطاعت با شهریه و سایر وجوه شرعی
![لگو احکام حج و عمره]()
فهرست این نوشتار:
وجوه شرعيه و استطاعت
60- با وجوه شرعيّه- مثل سهم امام عليه السلام و سهم سادات- كسى مستطيع نمىشود؛[1] و اگر حج بجا آورد، كفايت از حَجّةالاسلام نمىكند.[2]
61- كسى كه از وجوه شرعى- نظير خمس و زكات- ارتزاق مىكند، اگر از آن وجوه، مقدارى اضافه آيد كه به اندازه مخارج حج باشد، آيا با وجود ساير شرايط، مستطيع مىگردد، يانه؟[3]
[1] ( 1). آيات عظام بهجت، تبريزى، خامنه اى، خويى، سيستانى، گلپايگانى: به حاشيه مسأله 76 مراجعه شود.
آية اللَّه تبريزى، آية اللَّه خويى: كسى كه مالى را كه بتواند با آن حج به جا آورد، در اختيار دارد هر چند ملك او نباشد ولى تصرفش در آن جايز باشد با تحقق ساير شرايط مستطيع است.
آية اللَّه فاضل: چنانچه به عنوان شهريه يا از روى استحقاق و خدمات دينى از طريق حاكم شرع به او داده شده، مالك مىشود و اگر به مقدار حج باشد مستطيع است و بايد حَجّةالاسلام به جا آورد.
[2] ( 2). آية اللَّه مكارم: هرگاه در شأن او باشد مانعى ندارد و حج او صحيح است.
[3] ( 3). آيت اللَّه خامنهاى: اگر استحقاق دريافت را به وجه شرعى داشت و باقيمانده وافى به هزينه حج بود و ساير شرايط را هم دارا بود مستطيع است.
آيات عظام: بهجت، فاضل و مكارم: مستطيع است.
آية اللَّه تبريزى: كسى كه در زمان اخذ زكات و سهم سادات مستحق آن باشد، آن را مالك مىشود و جزو تركه او حساب مىشود. و اگر با آن كسب كند و از راه كسب يا نماء منافعى داشته باشد، با وجود ساير شرايط مستطيع مىشود و در سهم امام عليه السلام چنانچه عين آن باقى باشد، ملك گيرنده نيست و جزو تركه او حساب نمىشود و اگر با آن چيزى را خريده و با سهم امام عليه السلام ثمن آن را ادا كرده، آنچه را كه خريده مالك مىشود و احكام ملك بر آن بار مىشود.
آية اللَّه خويى: عين سهم امام كه به اهل علم براى ارتزاق داده مىشود ملك آنها نيست.
آية اللَّه سيستانى: در مورد سهم امام عليه السلام اگر فقط مجاز در تصرف باشد مالك نمىشود و جزو تركه نيست و موجب استطاعت نمىباشد و اگر از سوى حاكم شرع تمليك شده باشد جزو تركه است و موجب استطاعت و امّا سهم سادات و زكات، اگر مستحق بوده مالك است و جزو تركه است و موجب استطاعت.
مستطيع نمودن خود با وام
3/ 61- آيا افرادى كه با شهريه حوزه ارتزاق مىكنند، مىتوانند به وسيله وام خود را مستطيع كنند و حجةالاسلام بهجا آورند و بدهى آن را از شهريه بپردازند؟[1]
[1] ( 1). آيةاللَّه بهجت: پس از اخذ وام و فرض حصول استطاعت از ساير جهات مصداق مسأله استطاعت مديون است كه تفصيل آن در مناسك مذكور است.
آيت اللَّه خامنه اى: كسى كه هزينه حج را ندارد اما مىتواند آن را قرض بگيرد و بعداً به آسانى قرض خود را ادا كند گرچه واجب نيست قرض كند، اما اگر قرض كرد حج بر او واجب مىشود.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
آيةاللَّه فاضل: واجب نيست وام بگيرند ولى اگر گرفتند، كفايت از حجةالاسلام مىكند.
آية اللَّه مكارم: كفايت نمىكند.
وجوه شرعى و رجوع به كفايت
77- كسى كه از راه كسب يا غير كسب، مخارج حج را دارد ولى مقدارى از مؤونه زندگى خود را از درآمدِ كسب، تأمين كند و در تأمين بقيّه، به شهريه نيازمند باشد، مستطيع نيست.[1]
[1] ( 1). نظر مراجع عظام در ذيل مسأله 76 بيان شد.
رجوع به کفایت
76- يكى ديگر از شرايط استطاعت، «رجوع به كفايت» است؛[1] يعنى حج گزار بعد از بازگشت از حج، تجارت، يا زراعت، يا صنعت، يا منفعت ملك- مثل باغ و دكان- داشته باشد، به طورى كه براى زندگانى، به شدت و حرج نيفتد؛ و اگر قدرت بر كسبِ لايق به حالش هم داشته باشد، كافى است؛[2] و اگر بعد از مراجعت، نياز به مثل زكات و خمس و ساير وجوه شرعيه داشته باشد، كفايت نمىكند؛[3] بنابراين بر طلاب و اهل علمى كه در بازگشت از حج، نياز به شهريّه دارند،[4] حج واجب نيست.[5]
[1] ( 1). آية اللَّه بهجت: اظهر اعتبار رجوع به كفايت است؛ به اين معنا كه به سبب حج، از غنا به فقر يا از فقر به اوسع از آن، واقع نشود.( كتاب حج، ص 26).
[2] ( 2). آية اللَّه فاضل: و همچنين اگر از طريق زكات يا خمس و يا استعطا، امور خود را اداره كند، كافى است وهمچنين كسى كه آنچه دارد در راه حج خرج كند زندگى او قبل و بعد از حج تفاوتى نكند، حج بر او واجب مىشود و نيز بر طلاب كه با شهريه اداره مىشوند؛ چنانچه هزينه حج و مخارج خانواده خود را داشته باشند يا به عنوان روحانى مشرّف شوند حج واجب است و از حَجّةالاسلام كفايت مىكند.
[3] ( 3). آيات عظام تبريزى، خويى، سيستانى: كسى كه از وجوه شرعيه، مانند خمس و زكات و امثال اينهازندگى خود را اداره مىكند و بر حسب عادت مخارجش بدون مشقت، مضمون و حتمى باشد، در صورتى كه داراى مقدارى پول گردد كه وافى به هزينه حج و مخارج عيالش باشد، بعيد نيست حج بر او واجب باشد، و همچنين است كسى كه شخص ديگر در تمام مدت زندگى او، مخارجش را متكفل باشد و همچنين كسى كه اگر آنچه دارد در راه حج صرف كند زندگى بعد از حجّش با قبل از آن تفاوتى نكند.
آية اللَّه خامنه اى: اگر بعد از مراجعت، زندگى آنها با شهريه اداره مىشود، كفايت مىكند و حج واجب است.
[4] ( 4). آية اللَّه بهجت: اگر زندگى آنها با وجوهات، بر حسب عادت بدون مشقّت مضمون و حتمى باشد. در صورتى كه داراى مقدارى پول گردد كه وافى به هزينه حج و مخارج عيالش باشد حج بر او واجب است.( مناسك، مسأله 25).
[5] ( 5). آية اللَّه صافى: ولى رعايت احتياط به اينكه به نحوى خود را واجد شرط استطاعت نمايد، ترك نشود.
آية اللَّه گلپايگانى: افرادى كه از وجوه خاصّى مثل سهم سادات و وجوهات شرعيه و نذورات استفاده مىكنند؛ مانند طلّاب و سادات و اشخاص ديگرى كه مورد توجّه مردم هستند، در صورتى كه هزينه حج آية اللَّه مكارم: در تمام مواردى كه افراد به عنوان خدمه يا روحانى يا غير آن به حج مىروند، چنانچه زندگى خانواده آنها در همان مدت تأمين باشد حجشان حَجةالاسلام و تأمين زندگى آنها در بازگشت شرط نيست. و مخارج عيالات را تا بازگشت داشته باشند، بعيد نيست كه حج بر آنان واجب باشد.
دستگردان براى حصول استطاعت
79- افرادى كه امور خود را از وجوه شرعيّه مىگذرانند، بنابر احوط[1] با دستگردانِ هزينه حج، مستطيع نمىشوند.
[1] ( 3). تفصيل اين مسأله و نظر مراجع در ذيل مسأله 76 گذشت.
منبع: سایت هدانا برگرفته از مناسك حج با حواشى و مطابق با فتاوای دوازده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: خامنه ای، سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، وحید خراسانی، بهجت،فاضل ، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
ویژه نامه احکام جامع سایت هدانا
