احكام روزه حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی

وجوب روزه (1314)
مساله 1314ـ در هر سال واجب است همه افراد مکلّف یک ماه مبارک رمضان را به شرحى که در مسائل آینده گفته مى شود روزه بدارند.

تعريف روزه (1315)
مساله 1315ـ روزه آن است که انسان براى اطاعت فرمان خدا، از اذان صبح تا مغرب، از چیزهایى که روزه را باطل مى کند و شرح آن در مسائل بعد مى آید خوددارى کند.

چگونگی نیت روزه (1316)
مساله 1316ـ روزه از عبادات است و لازم است با نیّت به جا آورده شود، در موقع نیّت لازم نیست به زبان بگوید، یا از قلب خود بگذراند همین اندازه که در نظرش این باشد که براى اطاعت فرمان خدا از اذان صبح تا مغرب کارهایى که روزه را باطل مى کند ترک نماید کافى است.

زمان نيّت روزه واجب (1317)
مساله 1317ـ باید احتیاطاً کمى قبل از اذان صبح و کمى هم بعد از مغرب، از انجام این کارها خوددارى کند تا یقین حاصل کند که تمام این مدّت را روزه داشته است

نيّت هرروز در شب قبل (1318)
مساله 1318ـ کافى است که در هر شب از ماه مبارک رمضان براى روزه فردا نیّت کند، ولى بهتر است که در شب اوّل ماه، علاوه براین، نیّت روزه همه ماه را نیز بنماید.

زمان نيّت روزه ماه رمضان (1319)
مساله 1319ـ نیّت وقت معیّنى ندارد، بلکه هر موقعى تا قبل از اذان صبح نیّت کند کافى است و همین که براى خوردن سحرى برمى خیزد و اگر از او سوال شود منظورت چیست؟ بگوید: «قصد روزه دارم» کافى است.

وقت نيّت براي روزه مستحبي (1320)
مساله 1320ـ وقت نیّت براى روزه مستحبّى در تمام روز نیز ادامه دارد حتّى اگر مختصرى به مغرب باقى مانده باشد و تا آن موقع کارهایى که روزه را باطل مى کند انجام نداده است مى تواند نیّت روزه مستحبّى کند و روزه او صحیح است.

فراموشى نيّت روزه ماه رمضان (1321)
مساله 1321ـ اگر در ماه رمضان نیّت را فراموش کند چنانچه تا قبل از اذان ظهر یادش بیاید و فوراً نیّت کند و کارى که روزه را باطل مى کند انجام نداده باشد روزه اش صحیح است، امّا اگر بعد از ظهر نیّت کند صحیح نیست.

تعيين روزه در غير از ماه رمضان (1322)
مساله 1322ـ هرگاه کسى بخواهد روزه اى غیر از روزه ماه رمضان به جا آورد باید آن را معیّن کند، مثلاً نیّت کند روزه قضا مى گیرم، یا روزه نذر به جا مى آورم ولى در ماه مبارک رمضان همین اندازه که نیّت کند فردا را روزه مى گیرم کافى است، بلکه اگر نداند ماه رمضان است یا بداند و فراموش کند و روزه دیگرى را قصد کند روزه ماه رمضان حساب مى شود، ولى اگر عمداً در ماه مبارک رمضان نیّت روزه غیر ماه رمضان را کند (در حالى که مى داند در ماه رمضان روزه غیر ماه رمضان صحیح نیست) روزه او باطل است، یعنى نه از رمضان حساب مى شود و نه از غیر آن.

نيّت روزه غير از ماه رمضان در ماه رمضان (1322)
مساله 1322ـ هرگاه کسى بخواهد روزه اى غیر از روزه ماه رمضان به جا آورد باید آن را معیّن کند، مثلاً نیّت کند روزه قضا مى گیرم، یا روزه نذر به جا مى آورم ولى در ماه مبارک رمضان همین اندازه که نیّت کند فردا را روزه مى گیرم کافى است، بلکه اگر نداند ماه رمضان است یا بداند و فراموش کند و روزه دیگرى را قصد کند روزه ماه رمضان حساب مى شود، ولى اگر عمداً در ماه مبارک رمضان نیّت روزه غیر ماه رمضان را کند (در حالى که مى داند در ماه رمضان روزه غیر ماه رمضان صحیح نیست) روزه او باطل است، یعنى نه از رمضان حساب مى شود و نه از غیر آن.

تعيين روزهاى ماه رمضان در نيّت (1323)
مساله 1323ـ لازم نیست در موقع نیّت، معیّن کند که روز اوّل ماه است یا دوم یا غیر آن، حتّى اگر روزى را تعیین کند مثلاً بگوید به نیّت روز دوم ماه روزه مى گیرم بعد معلوم شود سوم بوده، روزه او صحیح است.

بى هوشى در بخشى از روز (1324)
مساله 1324ـ اگر پیش از اذان صبح نیّت روزه کند و بعد بیهوش یا مست شود و در بین روز به هوش آید در حالى که هیچ کار خلافى به جا نیاورده، احتیاط واجب آن است روزه آن روز را تمام کند و قضاى آن را هم به جا آورد.

وظيفه کسي که فراموش کرده ماه رمضان است (1325)
مساله 1325ـ اگر نداند یا فراموش کند ماه رمضان است و روزه نگیرد و بعد از ظهر ملتفت شود و یا قبل از ظهر در حالى که افطارکرده باشد، باید به احترام ماه رمضان تا مغرب کارهایى که روزه را باطل مى کند ترک نماید و بعد از ماه رمضان آن روز را قضا کند.

وظيفه کودکى که قبل از اذان صبح يا بعد از آن بالغ شده (1326)
مساله 1326ـ اگر کودکى پیش از اذان صبح بالغشود باید روزه بگیرد و اگر بعد از اذان بالغشود و کارى که روزه را باطل کند انجام نداده باشد احتیاط واجب آن است که روزه را بگیرد و بعد هم قضا کند.

عدم جواز روزه مستحبى براى کسى که روزه قضا دارد (1327)
مساله 1327ـکسى که روزه قضاى ماه رمضان یا روزه واجب دیگرى بر ذمّه دارد جایز نیست روزه مستحبّى بگیرد و اگر فراموش کند و روزه مستحبّى بگیرد چنانچه قبل از ظهر یادش بیاید مى تواند نیّت خود را به روزه واجب برگرداند، ولى اگر بعد از ظهر باشد روزه او باطل است.

جواز روزه قضا براى کسى که براى روزه مرده أجير شده (1328)
مساله 1328ـ کسى که براى روزه شخص مرده اى اجیرشده مى تواند روزه مستحبّى براى خودش بگیرد.

وقت نيّت روزه واجب اگر غير از روزه ماه مبارک باشد (1329)
مساله 1329ـ اگر غیر از روزه ماه مبارک روزه دیگرى بر انسان واجب باشد، مثلاً نذر کرده که روز معیّنى را روزه بگیرد، چنانچه عمداً تا اذان صبح نیّت نکند روزه اش باطل است، ولى اگر یادش برود و پیش از ظهر یادش بیاید مى تواند نیّت کند.

زمان نيّت روزه واجب غير معين (1330)
مساله 1330ـ هرگاه روزه واجب غیر معیّن بر ذمّه دارد (مانند روزه قضاى ماه رمضان یا روزه کفّاره) وقت نیّت آن تا ظهر باقى است، یعنى چنانچه چیزى که روزه را باطل مى کند انجام نداده باشد وقبل از ظهر نیّت کند روزه او صحیح است.

کافرى که پيش از ظهر مسلمان شود (1331)
مساله 1331ـ هرگاه کافرى در ماه رمضان پیش از ظهر مسلمان شود چنانچه تا آن وقت کارى که روزه را باطل مى کند انجام نداده، بنابر احتیاط واجب روزه بگیرد و قضا هم ندارد، همچنین اگر مریض پیش از ظهر خوب شود و کارى که روزه را باطل مى کند انجام نداده باشد باید نیّت روزه کند و احتیاطاً قضا هم نماید، ولى اگر بعد از ظهر خوب شود روزه آن روز واجب نیست فقط باید قضاى آن را به جا آورد.

وظيفه مکلف در يوم الشک (1332)
مساله 1332ـ یوم الشّک یعنى روزى که انسان شک دارد آخر ماه شعبان است یا اوّل ماه رمضان، روزه آن واجب نیست و اگر بخواهد روزه بگیرد باید نیّت ماه شعبان کند، یا اگر روزه قضا به ذمه دارد نیّت قضا کند و چنانچه بعداً معلوم شود ماه رمضان بوده از رمضان حساب مى شود، ولى اگر در اثناء روز بفهمد باید فوراً نیّت خود را به روزه ماه رمضان برگرداند.

ترديد يا عدول از نيّت در روزه واجب (1333)
مساله 1333ـ هرگاه در ماه رمضان یا هر روزه واجب معیّن دیگر، از نیّت روزه برگردد، یا مردّد شود که روزه بگیرد یا نه، روزه اش باطل مى شود، همچنین اگر نیّت کند چیزى که روزه را باطل مى کند به جا آورد، مثلاً تصمیم بر خوردن غذا بگیرد، روزه اش باطل مى شود، هرچند اصلاً غذا هم نخورد، مگر این که در آن حال توجّه نداشته باشد که فلان عمل روزه را باطل مى کند.

ترديد يا عدول از نيّت در روزه مستحب يا واجب غير معين (1334)
مساله 1334ـ در روزه واجبى که وقت آن معیّن نیست (مانند روزه قضا) اگر قصد کند یکى از مبطلات روزه را انجام دهد یا مردّد شود که به جا آورد یا نه، چنانچه به جا نیاورد و پیش از ظهر دوباره نیّت کند روزه اش صحیح است و اگر روزه مستحبی باشد تا پیش از غروب آفتاب می تواند دوباره نیت کند.

کارهایی که روزه را باطل می کند (1335)
مساله 1335ـ کارهایى که روزه را باطل مى کند بنابر احتیاط نُه چیز است:

1ـ خوردن و آشامیدن، 2ـ جماع، 3ـ استمناء، 4ـ دروغ بستن به خدا و پیغمبر(صلى الله علیه وآله)و ائمّه(علیهم السلام)، 5ـ رساندن غبار غلیظ به حلق، 6ـ فرو بردن سر در آب، 7ـ باقى ماندن بر جنابت یا حیض یا نفاس تا اذان صبح، 8ـ امالهکردن با مایعات، 9ـ قى کردن عمدى.

خوردن و آشاميدن عمدى (1336)
مساله 1336ـ خوردن و آشامیدن از روى عمد روزه را باطل مى کند، خواه از چیزهاى معمولى باشد مانند نان و آب و یا غیر معمولى مانند برگ درختان، کم باشد یا زیاد، حتّى اگر مسواک را از دهانبیرون آورده، دوباره داخل دهانکند و رطوبت آن را فرو برد روزه اش باطل مى شود، مگر آن که رطوبت مسواک کم باشد و در آب دهاناز بین برود.

اگر در حال خوردن يا آشاميدن بفهمد صبح شده (1337)
مساله 1337ـ اگر هنگامى که مشغول خوردن غذا یا نوشیدن آب است بفهمد صبح شده، باید آنچه را در دهاناست بیرون آورد و اگر عمداً فرو برد روزه اش باطل است و کفّاره نیز دارد.

خوردن و آشاميدن سهوى (1338)
مساله 1338ـ خوردن و آشامیدن از روى سهو و فراموشى روزه را باطل نمى کند.

تزريق آمپول در حال روزه (1339)
مساله 1339ـ تمام انواع آمپول هاى دارویى یا تقویتى که به صورت عضلانى تزریق مى شوند و همچنین تزریق عضلانى واکسن براى افراد روزه دار اشکالى ندارد ولى تزریق آمپول ها و سرم هاى وریدى (که در رگ تزریق می¬شوند) جایز نیست.

همچنین، تزریق خون بنابر احتیاط واجب، روزه را باطل می کند؛ امّا باید تا آخر روز از کارهایی که روزه را باطل می کند خود داری نماید و بنابر احتیاط واجب قضای آن روز را نیز بجا آورد.

استحباب خلال کردن پيش از أذان (1340)
مساله 1340ـ کسى که مى خواهد روزه بگیرد بهتر است پیش از اذان صبح دندانهایش را بشوید و خلال کند و اگر بداند غذایى که لاى دندان مانده در روز فرو مى رود احتیاط واجب آن است که قبلاً آن را بشوید و خلال کند و اگر نکند و غذا فرو رود روزه را تمام کند و بعد قضا نماید.

فرو بردن آب دهان و اخلاط سر و سينه (1341)
مساله 1341ـ فرو بردن آب دهان، هر چند به واسطه خیال کردن ترشى و مانند آن در دهانجمع شده باشد، روزه را باطل نمى کند، و فرو بردن اخلاط سر و سینه تا به فضاى دهاننرسیده اشکال ندارد، امّا اگر داخل فضاى دهانشود احتیاط واجب آن است که آن را فرو نبرد.

جويدن غذا براى بچه و چشيدن آن (1342)
مساله 1342ـ جویدن غذا براى بچّه و همچنین چشیدن غذا و مانند آن و شست و شوى دهانبا آب یا داروها اگر چیزى از آن فرو نرود روزه را باطل نمى کند و اگر بدون اراده به حلق برسد اشکالى ندارد، ولى اگر از اوّل بداند بى اختیار به حلق مى رسد روزه اش باطل است و قضا و کفّاره دارد.

آب خوردن براى روزه دارى که طاقت تشنگى ندارد (1343)
مساله 1343ـ اگر روزه دار به اندازه اى تشنه شود که طاقت تحمّل آن را ندارد و یا ترس بیمارى و تلف داشته باشد، مى تواند به اندازه ضرورت آب بنوشد، ولى روزه او باطل مى شود و اگر ماه رمضان باشد باید بقیّه روز را بنابر احتیاط واجب امساكکند.

عدم جواز افطار به خاطر ضعف (1344)
مساله 1344ـ انسان نمى تواند به خاطر ضعف، روزه را بخورد، ولى اگر بقدرى ضعف پیدا کند که تحمّل آن بسیار مشکل شود، مى تواند روزه را بخورد و همچنین اگر خوف بیمارى داشته باشد.

مبطل بودن جماع(1345)
مساله 1345ـ «جماع» (نزدیکى با زن) روزه هر دو طرف را باطل مى کند، هرچند فقط به مقدار ختنه گاه داخل شود و منى هم بیرون نیاید و اگر کمتر از آن باشد و منى هم بیرون نیاید باطل نمى شود و هرگاه شک کند که این مقدار داخل شده یا نه روزه اش صحیح است.

جماع از روى فراموشى (1346)
مساله 1346ـ هرگاه از روى فراموشى جماع کند و یا از روى اجبار بطورى که هیچ اختیارى نداشته باشد، روزه باطل نمى شود، ولى چنانچه در بین جماع یادش بیاید، یا اجبار برطرف شود، باید فورا ترک کند و الاّ روزه او باطل است.

مبطل بودن استمنا(1347)
مساله 1347ـ اگر روزه دار با خود کارى کند که منى از او بیرون آید روزه اش باطل مى شود، امّا اگر بى اختیار در حال خواب یا بیدارى بیرون آید، روزه باطل نمى شود

احتلام روزه را باطل نمى کند (1348)
مساله 1348ـ هرگاه روزه دار مى داند که اگر در روز بخوابد محتلم مى شود، یعنى در خواب منى از او بیرون مى آید، جایز است بخوابد و چنانچه محتلم شود براى روزه او اشکالى ندارد.

کسي که در حال بيرون آمدن مني از خواب بيدار مي شود (1349)
مساله 1349ـ هرگاه روزه دار در حال بیرون آمدن منى از خواب بیدار شود واجب نیست از بیرون آمدن آن جلوگیرى کند.

حکم بول و استبراء از بول براي کسي که محتلم شده (1350)
مساله 1350ـ شخص روزه دارى که محتلم شده مى تواند بول و استبراء از بول کند هر چند مى داند به واسطه آن باقیمانده منى از مجرا بیرون مى آید، حتّى اگر غسل کرده باشد این کار براى روزه اش ضررى ندارد هر چند با خارج شدن باقیمانده منى از مجرا باید مجدّداً غسل کند.

وظيفه کسي که مي داند مني در مجرا باقي مانده (1351)
مساله 1351ـ روزه دارى که محتلم شده اگر بداند منى در مجرا باقى مانده و در صورتى که پیش از غسل بول نکند بعد از غسل منى بیرون مى آید بهتر است قبلاً بول کند ولى واجب نیست.

حکم روزه کسي که به قصد بيرون آمدن مني استمناء کرده (1352)
مساله 1352ـ اگر روزه دار به قصد بیرون آمدن منى استمناء کند روزه اش باطل مى شود هر چند منى از او بیرون نیاید.

بازى با همسر بدون قصد بيرون آمدن منى (1353)
مساله 1353ـ اگر روزه دار بدون قصد بیرون آمدن منى مثلاً با همسر خود بازى و شوخى کند در صورتى که عادت نداشته باشد که به این مقدار بازى و شوخى منى از او خارج شود ولى اتّفاقاً منى بیرون آید روزه اش صحیح است.

دروغ بستن با گفتار نوشتار یا اشاره(1354)
مساله 1354ـ هرگاه روزه دار دروغى به خدا و پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و جانشینان معصوم او(علیهم السلام) نسبت دهد خواه با گفتن باشد، یا نوشتن، یا اشاره و مانند آن، بنابراحتیاط واجب روزه اش باطل مى شود، هر چند بلافاصله توبه کند. دروغ بستن به سایر انبیا و فاطمه زهرا(علیها السلام) نیز همین حکم را دارد.

وظيفه کسي که از راست يا دروغ بودن روايتي خبر ندارد (1355)
مساله 1355ـ هرگاه بخواهد خبرى را نقل کند که از راست یا دروغ بودن آن اطّلاعى ندارد، باید از کسى که آن خبر را گفته، یا از کتابى که در آن نوشته شده نقل نماید، مثلاً بگوید: فلان راوى چنین مى گوید و یا در فلان کتاب چنان نوشته شده است که پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود…

اگر چيزى را به اعتقاد اين که راست است به خدا يا پيغمبر(ص) نسبت دهد (1356)
مساله 1356ـ اگر چیزى را به اعتقاد این که راست است از قول خدا یا پیغمبر(صلى الله علیه وآله)نقل کند و بعد بفهمد دروغ بوده روزه اش صحیح است، ولى بعکس اگر چیزى را دروغ مى دانست و به خدا و پیغمبر نسبت داد و بعداً معلوم شد صحیح بوده، روزه اش اشکال دارد.

اگر چيزى را به اعتقاد اين که دروغ است به خدا يا پيغمبر(ص) نسبت دهد (1356)
مساله 1356ـ اگر چیزى را به اعتقاد این که راست است از قول خدا یا پیغمبر(صلى الله علیه وآله)نقل کند و بعد بفهمد دروغ بوده روزه اش صحیح است، ولى بعکس اگر چیزى را دروغ مى دانست و به خدا و پیغمبر نسبت داد و بعداً معلوم شد صحیح بوده، روزه اش اشکال دارد.

نسبت دادن دروغي که ديگري ساخته به خدا و پيغمبر(ص) (1357)
مساله 1357ـ اگر دروغى را که دیگرى ساخته عمداً به خدا و پیغمبر نسبت دهد روزه اش اشکال دارد.

دروغ بستن به پيامبر(ص) در جواب سوال (1358)
مساله 1358ـ اگر از شخص روزه دار سوال کنند که آیا پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) چنین مطلبى را فرموده، و او عمداً بگوید: آرى، در حالى که پیغمبر(صلى الله علیه وآله) نگفته باشد، یا بگوید: نه، درحالى که پیغمبر(صلى الله علیه وآله) گفته باشد، روزه اش اشکال دارد.

حکم کسي که در نقل احکام شرعي عمداً دروغ گفته (1359)
مساله 1359ـ اگر در نقل احکام شرعیّه عمداً دروغ گوید، مثلاً واجبى را غیر واجب و حرامى را حلال ذکر کند، اگر منظورش نسبت دادن آن حکم به خدا یا پیغمبر(صلى الله علیه وآله)باشد، روزه اش اشكال داردو اگر قصدش نسبت دادن فتوا به مجتهد است کار حرامى کرده، امّا روزه اش باطل نمى شود و کسى که بدون اطّلاع، حکم مشکوکى را نقل مى کند، نیز همین حکم را دارد.

رسیدن غبار غلیظ بر اثر عدم مواظبت(1361)
مساله 1361ـ هرگاه به واسطه باد یا جارو کردن زمین، غبار غلیظى برخیزد و بر اثر عدم مواظبت به حلق برسد، روزه اش باطل مى شود (همانطور که در مساله قبل آمد)

سيگار کشيدن روزه دار (1362)
مساله 1362ـ لازم است تمام افراد از کشیدن سیگار و استعمال هر گونه دخانیات در هر حال پرهیز کنند بعلاوه سبب باطل شدن روزه مى شود بنابر احتیاط واجب و نیز احتیاط واجب آن است که روزه دار بخار غلیظ را به حلق نرساند، ولى رفتن به حمّام اشکال ندارد، هرچند فضاى حمّام را بخار گرفته باشد.

رساندن غبار غليظ بى اختيار و بدون اراده (1363)
مساله 1363ـ اگر فراموش کند که روزه است و مواظبت نکند، یا بى اختیار و بدون اراده، غبار و مانند آن به حلق او رسد، روزه اش باطل نمى شود.

وظيفه کسي که احتمال مي دهد غبار يا دود به حلقش مي رسد (1364)
مساله 1364ـ درجایى که احتمال مى دهد غبار یا دود به حلق برسد باید احتیاط کند، ولى اگر یقین یا گمان داشته باشد به حلق نمى رسد روزه اش صحیح است.

روزه نجات غريق (1367)
مساله 1367ـ کسى که براى نجات غریق مجبور است سر را در آب فرو ببرد روزه اش اشکال دارد، ولى به عنوان نجات جان مسلمانى این کار واجب است و بعداً قضا کند.

کسي که سر خود را با کلاهک غواصي پوشانده (1368)
مساله 1368ـ غوّاصان اگر سر خود را در کلاهک پنهان کنند و با آن زیر آب روند روزه آنها صحیح است

فرو رفتن سر در آب بدون اختيار يا سهواً (1369)
مساله 1369ـ اگر روزه دار بى اختیار در آب بیفتد، یا او را در آب بیندازند و سر او زیر آب رود، یا فراموش کند که روزه است سر در آب فرو برد، روزه او باطل نمى شود، ولى اگر یادش بیاید بنابر احتیاط واجب باید فوراً سر را از آب بیرون آورد.

غسل ارتماسى در حال روزه (1370)
مساله 1370ـ اگر فراموش کند که روزه است و به نیّت غسل سر را زیر آب کند روزه و غسل او هر دو صحیح است، ولى اگر بداند روزه واجب معیّن است و عمداً چنین کند بنابر احتیاط واجب هم روزه را باید قضا کند و هم غسل را دوباره انجام دهد.

فراموشى غسل براى چند روز (1373)
مساله 1373ـ اگر جنب در ماه رمضان غسل را فراموش کند و بعد از یک یا چند روز یادش بیاید، باید روزه هر چند روزى را که یقین دارد جنب بوده قضا نماید، مثلاً اگر نمى داند سه روز جنب بوده یا چهار روز، باید سه روز را قضا کند و قضاى روز چهارم احتیاط مستحبّ است.

جنب شدن براى کسى که وقت براى غسل و تيمم ندارد (1374)
مساله 1374ـ کسی که در شب ماه رمضان وقت برای غسل ندارد اگر خود را جنب کند، چنانچه وقت برای تیمم داشته باشد و تیمم کرده است روزه اش صحیح است هر چند کاری بر خلاف احتیاط انجام داده است.

حکم کسي که خود را جنب کرده به گمان اينکه وقت دارد (1375)
مساله 1375ـ اگر گمان کند به اندازه غسل وقت دارد و خود را جنب کند و بعد بفهمد وقت تنگ بوده و تیمّم کند روزه اش صحیح است.

خوابيدن براى جنبى که مى داند تا صبح بيدار نمى شود(1376)
مساله 1376ـ کسى که در شب ماه رمضان جنب است و مى داند اگر بخوابد تا صبح بیدار نمى شود نباید بخوابد و چنانچه بخوابد و بیدار نشود روزه اش اشكال داردو بنابر احتیاط واجب باید قضا و کفّاره به جا آورد، امّا اگر احتمال دهد که بیدار مى شود، مى تواند بخوابد، و احتیاط این است که در دفعه دوم که بیدار شد نخوابد تا غسل کند.

شخص جنبي که احتمال مي دهد پيش از اذان صبح بيدار مي شود(1377)
مساله 1377ـ کسى که در شب ماه رمضان جنب است و مى داند یا احتمال مى دهد که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار مى شود، چنانچه تصمیم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند و با این تصمیم بخوابد و تا اذان بیدار نشود روزه اش صحیح است، ولى اگر تصمیم بر غسل نداشته باشد یا مردّد باشد که غسل بکند یا نه، در این صورت اگر بیدار نشود روزه اش اشکال دارد.

شخص جنبي که قبل از اذان صبح دو يا سه بار بيدار مي شود و دوباره مي خوابد (1378)
مساله 1378ـ هرگاه چنین کسى بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح براى غسل کردن بیدار مى شود چنانچه بخوابد و بیدار نشود احتیاطاً باید روزه آن روز را قضا کند، هم چنین است اگر براى دفعه سوم بخوابد و بیدار نشود، ولى در هیچ یک از اینها کفّاره بر او واجب نمى شود.

منظور از خواب أوّل (1379)
مساله 1379ـ خوابى که در آن محتلم شده خواب اوّل حساب نمى شود ولى اگر از آن خواب بیدار شود و دوباره بخوابد خواب اوّل حساب مى شود.

وظيفه روزه داري که در روز جنب شده(1380)
مساله 1380ـ هرگاه روزه دار در روز محتلم شود بهتر است فوراً غسل کند امّا اگر نکند براى روزه اش اشکالى ندارد.

اطلاع بر احتلام پس از أذان صبح(1381)
مساله 1381ـ هرگاه در ماه رمضان بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده روزه اش صحیح است، خواه بداند پیش از اذان محتلم شده، یا بعد از آن و یا شک داشته باشد.

بقاء بر جنابت در قضاى روزه هاى رمضان(1382)
مساله 1382ـ کسى که مى خواهد قضاى روزه ماه رمضان را بگیرد اگر بعد از اذان صبح بیدار شود و ببیند محتلم شده و بداند پیش از اذان صبح محتلم شده، اگر وقت قضاى روزه تنگ نیست بنابر احتیاط واجب روز دیگرى را روزه بگیرد، اگر وقت قضاى روزه تنگ است مثلاً پنج روز قضا به ذمّه دارد پنج روز هم بیشتر به ماه رمضان باقى نمانده، همان روز را روزه بگیرد و روزه اش صحیح است.

پاک شدن از حيض يا نفاس قبل از أذان صبح(1383)
مساله 1383ـ اگر در ماه مبارک رمضان پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و براى غسل وقت ندارد تیمّم کند و روزه اش صحیح است، امّا اگر براى هیچ کدام از غسل و تیمّم وقت ندارد باید بعداً غسل کند و روزه او نیز صحیح است.

پاک شدن از حيض يا نفاس بعد از أذان صبح (1384)
مساله 1384ـ اگر زن بعد از اذان صبح از خون حیض یا نفاس پاک شود نمى تواند روزه بگیرد، همچنین اگر در اثناء روز خون حیض یا نفاس ببیند اگر چه نزدیک مغرب باشد

کوتاهى در غسل کسى که قبل از أذان پاک شده(1385)
مساله 1385ـ اگر زن پیش از اذان صبح از حیض یا نفاس پاک شود و در غسل کردن کوتاهى کند، بنابراحتیاط واجب روزه اش باطل است، ولى چنانچه کوتاهى نکند، مثلاً منتظر باشد که حمّام باز شود یا آب حمّام گرم شود و تا اذان غسل نکند در صورتى که تیمّم کرده باشد روزه او صحیح است.

روزه زن مستحاضه(1386)
مساله 1386ـ زنى که در حال استحاضه است باید غسل خود را به تفصیلى که در احکام استحاضه گفته شد به جا آورد و روزه او صحیح است.

بقاء بر مسّ ميّت در حال روزه(1387)
مساله 1387ـ کسى که مسّ میّت کرده و غسل مسّ میّت بر او واجب شده، مى تواند بدون غسل مسّ میّت روزه بگیرد و اگر در حال روزه هم مسّ میّت کند روزه اش باطل نمى شود، ولى براى نماز باید غسل کند.

اماله با مايعات (1388)
مساله 1388ـ تنقیه (اماله کردن) با مایعات روزه را باطل مى کند هر چند براى معالجه بیمارى و از روى ناچارى باشد، ولى استعمال شیافها براى معالجه اشکال ندارد و احتیاط واجب آن است که از استعمال شیافهایى که براى تغذیه است خوددارى شود.

قی کردن از روی عمد(1389)
مساله 1389ـ قى کردن از روى عمد روزه را باطل مى کند، هرچند براى نجات از مسمومیّت و درمان بیمارى و مانند آن باشد، ولى قى کردن بدون اختیار یا از روى سهو روزه را باطل نمى کند.

وظيفه کسي که مي تواند از قي کردن جلوگيري کند (1391)
مساله 1391ـ واجب نیست روزه دار با فشار آوردن به خود از قى کردن خوددارى کند، ولى اگر ضرر و مشقّتى نداشته باشد بهتر است جلوگیرى کند.

خرده غذاها و حشراتى که وارد گلوي روزه دار مي شود (1392)
مساله 1392ـ اگر خرده هاى غذا یا حشره اى مانند مگس بى اختیار در گلوى روزه دار برود چنانچه بقدرى پایین برود که نمى توان آن را بیرون آورد روزه اش صحیح است و اگر بتواند آن را بیرون آورد باید چنین کند و بیرون آوردنش ضررى براى روزه ندارد، بلکه اگر در این حال فرو برد روزه اش باطل است.

آروغ زدن در حال روزه (1393)
مساله 1393ـ هرگاه یقین دارد که به واسطه آروغ زدن چیزى از گلو بیرون مى آید که به آن قى کردن مى گویند نباید عمداً آروغ بزند، ولى اگر یقین نداشته باشد اشکال ندارد و هر گاه بر اثر آروغ زدن بدون اختیار چیزى در گلو یا دهانش بیاید باید آن را بیرون بریزد و اگر عمداً فرو ببرد روزه اش باطل است، ولى اگر بى اختیار فرو رود اشکالى ندارد.

انجام سهوي مبطلات (1394)
مساله 1394ـ هرگاه یکى از امور نه گانه اى که قبلاً گفته شد سهواً یا بدون اختیار به جا آورد روزه اش صحیح است، ولى جنب اگر بخوابد و تا اذان صبح غسل نکند روزه اش به شرحى که قبلاً گفته شد اشکال دارد.

انجام مبطلات به گمان اينکه روزه باطل شده (1395)
مساله 1395ـ اگر روزه دار سهواً یکى از کارهایى که روزه را باطل مى‏کند انجام‏ دهد و بعد به گمان این‏که روزه‏اش باطل شده دوباره یکى از آنها را عمداً بجا آورد بنابر احتیاط واجب علاوه بر امساكآن روز، قضاى آن را نیز بجا می ‏آورد، ولى کفّاره ندارد.

تفاوت اجبار بر افطار و غذا ريختن در دهان صائم بدون اختيارش (1396)
مساله 1396ـ اگر چیزى را به زور در گلوى روزه دار بریزند، یا سر او را در آب فرو برند، روزه اش باطل نمى شود، ولى اگر مجبورش کنند که خودش افطارکند، مثلاً به او بگویند اگر غذا نخورى ضرر جانى یا مالى به تو مى زنیم و او براى جلوگیرى از ضرر، غذا بخورد روزه اش باطل مى شود.

حکم رفتن به جايي که انسان مي داند به زور چيزي در گلويش مي ريزند (1397)
مساله 1397ـ احتیاط واجب آن است که روزه دار به جایى نرود که مى داند چیزى در گلویش مى ریزند یا مجبورش مى کنند که روزه را افطارکند، امّا اگر قصد رفتن کند و نرود یا بعد از رفتن چیزى به خوردش ندهند روزه اش صحیح است.

موارد مستحبي ترک مبطلات (1472)
مساله 1472ـ براى شش گروه روزه گرفتن ممکن (صحیح) نیست هرچند مستحبّ است اعمالى که روزه را باطل مى کند ترک کنند:

1ـ مسافرانى که در سفر روزه خود را خورده اند و پیش از ظهر به وطن یا جایى که مى خواهند ده روز اقامت کنند وارد شوند.

2ـ مسافرانى که بعد از ظهر به وطن یا محلّ اقامت مى رسند.

3ـ بیمارانى که قبل از ظهر بهبودى یابند، ولى کارى که روزه را باطل مى کند قبلاً انجام داده اند و نمى توانند روزه بگیرند.

4ـ بیمارانى که بعد از ظهر خوب شوند هرچند تا آن ساعت چیزى نخورده اند.

5ـ زنانى که در بین روز از عادت ماهانه، یا نفاس پاک شوند.

6ـ افراد غیر مسلمانى که در روز ماه رمضان بعد از ظهر مسلمان شوند، ولى اگر قبل از ظهر باشد و چیزى نخورده باشند احتیاط واجب آن است که روزه بگیرند.

کارهائى که براى روزه دار مکروه است (1398)
مساله 1398ـ چند کار براى روزه دار مکروه است از جمله:

1ـ ریختن دوا در چشم؛ اما اگر یقین دارد به فضای حلق می رسد و فرو می رود برای روزه اشکال دارد.

2ـ سرمه کشیدن در صورتى که مزه یا بوى آن به حلق برسد.

3ـ انجام کارهایى که باعث ضعف مى شود، مانند خون گرفتن و حمّام رفتن.

4ـ انفیه کشیدن اگر نداند به حلق مى رسد، ولى اگر بداند به حلق مى رسد جایز نیست.

5ـ بو کردن گیاههاى معطّر

6ـ نشستن زن در آب، بنابر احتیاط

7ـ استعمال شیاف بنابر احتیاط

8ـ تر کردن لباس بر بدن

9ـ کشیدن دندان و هر کارى که سبب خون آمدن از دهانو موجب ضعف شود.

10ـ مسواک کردن با چوب تازه

11ـ بوسیدن همسر بدون قصد بیرون آمدن منى و هر کارى که شهوت را به حرکت در آورد، امّا اگر به قصد بیرون آمدن منى باشد روزه او باطل مى شود.

خوردن در صورت شک در صبح (1426)
مساله 1426ـ هرگاه انسان شک دارد مغرب شده یا نه نمى تواند افطارکند و اگر افطارکند هم قضا دارد و هم کفّاره.

وظيفه مجنون پس از عاقل شدن (1427)
مساله 1427ـ روزه هایى که در حال جنون به جا نیاورده بعد از عاقل شدن لازم نیست قضا کند، همچنین اگر کافرى مسلمان شود قضاى روزه هاى گذشته واجب نیست، امّا اگر مسلمانى مرتد شود و دوباره برگردد و مسلمان شود روزه هاى دوران مرتد بودن را باید قضا نماید.

وظيفه کافر پس از مسلمان شدن (1427)
مساله 1427ـ روزه هایى که در حال جنون به جا نیاورده بعد از عاقل شدن لازم نیست قضا کند، همچنین اگر کافرى مسلمان شود قضاى روزه هاى گذشته واجب نیست، امّا اگر مسلمانى مرتد شود و دوباره برگردد و مسلمان شود روزه هاى دوران مرتد بودن را باید قضا نماید.

وظيفه مسلمان پس از ارتداد (1427)
مساله 1427ـ روزه هایى که در حال جنون به جا نیاورده بعد از عاقل شدن لازم نیست قضا کند، همچنین اگر کافرى مسلمان شود قضاى روزه هاى گذشته واجب نیست، امّا اگر مسلمانى مرتد شود و دوباره برگردد و مسلمان شود روزه هاى دوران مرتد بودن را باید قضا نماید.

وظيفه انسان مست پس از هوشيارى (1428)
مساله 1428ـ هرگاه به واسطه مستى روزه او ترک شده باید قضا کند، هرچند مادّه مست کننده را از روى اشتباه و یا براى معالجه خورده باشد، بلکه اگر نیّت روزه را قبلاً کرده بعد در حال مستى روزه را تمام کند بنابر احتیاط واجب باید قضا نماید.

قضاى روزه هايى که به خاطر سفر و مرض ترک شده (1429)
مساله 1429ـ روزه هایى که به خاطر مسافرت یا بیمارى و مانند آن ترک شده باید قضا کند، امّا اگر نداند تعداد روزه هاى فوت شده چه اندازه بوده، کافى است مقدارى که یقین دارد قضا کند و اضافه بر آن واجب نیست، هرچند احتیاط مستحبّ است.

ترتيب در قضاي روزه چند ماه رمضان (1430)
مساله 1430ـ اگر از چند ماه رمضان روزه قضا بر ذمّه دارد قضاى هر کدام را اوّل بگیرد مانعى ندارد، ولى اگر وقت براى قضاى رمضان آخر تنگ شده باشد باید بنابر احتیاط اوّل قضاى رمضان آخر را بگیرد.

افطار روزه قضا قبل از ظهر جايز است (1431)
مساله 1431ـ کسى که روزه قضاى ماه رمضان را به جا مى آورد مى تواند پیش از ظهر روزه را افطارکند، به شرط این که وقت براى قضاى روزه تنگ نباشد، ولى بعد از ظهر جایز نیست، همچنین اگر قضاى روزه غیر معیّنى (مانند قضاى روزه نذر) را گرفته باشد احتیاط واجب آن است که بعد از ظهر روزه را باطل نکند.

کسى که بر أثر عذر شرعى روزه نگرفته و با همان عذر فوت کرده (1432)
مساله 1432ـ کسى که به واسطه بیمارى یا حیض و نفاس روزه ماه رمضان را نگیرد و پیش از پایان ماه رمضان از دنیا برود لازم نیست روزه هایى را که نگرفته براى او قضا نمایند.

وظيفه کسي که تا ماه رمضان سال آينده نتواند قضاي روزه هاي خود را به جا آورد (1433)
مساله 1433ـ هرگاه به واسطه بیمارى، روزه ماه رمضان را نگیرد و بیمارى او تا ماه رمضان سال بعد طولانى شود، قضاى روزه هایى را که نگرفته واجب نیست، فقط باید براى هر روز یک مد (تقریبا 750 گرم) گندم یا جو و مانند آن به فقیر بدهد، ولى اگر به واسطه عذر دیگرى (مثلاً بخاطر مسافرت) روزه نگرفته باشد و عذر او تا رمضان بعد باقى بماند احتیاط واجب آن است که روزه هایى را که نگرفته بعد از ماه رمضان قضا کند و براى هر روز یک مد طعام به فقیر دهد، همچنین اگر ترک روزه بخاطر بیمارى بوده، بعد بیمارى رفع شده و عذر دیگرى مانند مسافرت پیش آمده است.

وظيفه کسي که تا ماه رمضان سال آينده عمداً قضاي روزه هاي خود را به جا نياورد (1434)
مساله 1434ـ هرگاه روزه ماه رمضان را به واسطه عذرى نگیرد و تا رمضان آینده عمداً قضاى آن را به جانیاورد در حالى که عذرش برطرف شده، باید بعداً روزه را قضا کند و براى هر روز یک مد طعام کفّاره بدهد، همچنین اگر در قضاى روزه کوتاهى کند تا وقت تنگ شود و در تنگى وقت عذرى پیدا کند، باید بعداً هم قضا به جا آورد و هم کفّاره دهد، امّا اگر کوتاهى نکرده و اتّفاقاً در تنگى وقت عذرى پیدا شده فقط قضا لازم است.

وظيفه کسي که عذر چند ساله اش برطرف شده (1435)
مساله 1435ـ هرگاه بیمارى انسان چند سال طول کشد و بعداً خوب شود اگر تا رمضان آینده به مقدار قضا وقت باقى است باید فقط قضاى رمضان آخر را بگیرد و براى هر روز از سالهاى پیش یک مد طعام بدهد

وظيفه کسي که روزه ماه رمضان را چند سال به تأخير انداخته (1436)
مساله 1436ـ هرگاه قضاى روزه ماه رمضان را چند سال به تاخیر اندازد باید قضا را به جا آورد و براى هر روز یک مد طعام به فقیر دهد و با گذشت سالها کفّاره متعدّد نمى شود.

کيفيت پرداخت کفاره (1437)
مساله 1437ـ لازم نیست کفّاره هر روز را به یک فقیر بدهد، بلکه مى تواند کفّاره چندین روز را به یک نفر بدهد و اگر مقدارى نان دهد که گندم آن به اندازه یک مد باشد کافى است، ولى پول آن را نمى تواند بدهد مگر این که اطمینان داشته باشد آن را براى خرید نان مصرف مى کند.

قضاى روزه هاى پدر و مادر بر پسر بزرگتر (1438)
مساله 1438ـ بعد از مرگ پدر یا مادر باید پسر بزرگتر قضاى نماز و روزه آنها را به شرحى که در مسائل قضاى نماز گفته شد (1205) به جا آورد.

وظيفه ولىّ ميّت در صورت شک در اشتغال ذمه ميّت (1439)
مساله 1439ـ اگر ولى میّت نداند که میّت قضاى روزه بر ذمّه دارد یا نه، واجب نیست براى او قضا بگیرد و اگر اجمالاً بداند مقدارى قضاى روزه بر ذمّه اوست باید به اندازه اى که یقین دارد به جا آورد و بیش از آن لازم نیست

عدم جواز روزه برای مسافر(1440)
مساله 1440ـ شخص مسافر (با شرایطى که در مساله نماز مسافر گفته شد) نباید روزه بگیرد، و بطور کلّى در هر موردى نماز شکسته است روزه را باید ترک کرد و در جایى که نماز را باید تمام بخواند (مانند کسى که شغلش مسافرت است و یا در محلّى قصد ماندن ده روز کرده) باید روزه را بگیرد.

حکم سفر در ماه رمضان (1441)
مساله 1441ـ مسافرت در ماه رمضان حرام نیست، ولى اگر براى فرار از روزه باشد مکروه است.

حکم سفر در روزى که روزه غير رمضان بر انسان واجب است (1442)
مساله 1442ـ هرگاه روزه روز معیّنى غیر از ماه رمضان بر انسان واجب باشد (مثل این که نذر کرده نیمه شعبان را روزه بگیرد) بنابر احتیاط واجب نباید در آن روز مسافرت کند، و اگر در سفر است چنانچه امکان دارد در جایی قصد توقّف ده روز کند و آن روز را روزه بگیرد.

حکم روزه گرفتن در سفر (1443)
مساله 1443ـ اگر نذر روزه کند ولى روز آن را معیّن نسازد نمى تواند آن را در سفر بجا آورد، حتّى اگر نذر کند در سفر روزه بگیرد یا فلان روز را روزه بگیرد خواه در سفر باشد یا در حضر این نذر هم اشکال دارد.

سه روز روزه حاجت در مدينه (1444)
مساله 1444ـ مسافر مى تواند براى گرفتن حاجت، سه روز در مدینه روزه مستحبّى بگیرد (هر چند قصد ده روز نکند) ولى احتیاط آن است که روز چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه را اختیار کند.

روزه مسافرى که جاهل به بطلان روزه در سفر است (1445)
مساله 1445ـ کسى که اصلاً نمى داند روزه مسافر باطل است اگر در سفر روزه بگیرد روزه اش صحیح است، ولى اگر در بین روز مساله را بفهمد روزه اش باطل مى شود.

روزه مسافرى که موضوع يا حکم را فراموش کرده است (1446)
مساله 1446ـ هر گاه فراموش کند مسافر است،یا فراموش کند که روزه مسافر باطل است و در این حال روزه بگیرد، بنابر احتیاط واجب باید روزه را قضا کند.

سفر قبل يا بعد از ظهر (1447)
مساله 1447ـ هرگاه روزه دار بعد از ظهر مسافرت نماید باید روزه خود را تمام کند، امّا اگر پیش از ظهر مسافرت نماید روزه اش باطل است، ولى قبل از آن که به حدّ ترخص برسد نمى تواند روزه را افطارکند و اگر پیش از آن افطارکند کفّاره بر او واجب است (منظور از حدّ ترخص جایى است که صداى اذان شهر را نشنود، یا به جایى برسد که از نظر مردم شهر پنهان گردد).

بازگشت به وطن قبل يا بعد از ظهر (1448)
مساله 1448ـ هرگاه مسافر پیش از ظهر به حدّ ترخّص وطن یا جایى که قصد دارد ده روز در آن‏جا توقّف کند برسد، چنانچه کارى که روزه را باطل مى‏کند انجام نداده باشد باید روزه بگیرد و اگر انجام داده باید بعداً قضا کند و مستحبّ است باقیمانده آن روز را امساكنماید، ولى اگر بعد از ظهر وارد شود نمى‏تواند روزه بگیرد.

حکم سير غذا خوردن و جماع براى معذورين از روزه (1449)
مساله 1449ـ مسافر و کسى که از روزه گرفتن معذور است مکروه است در روز ماه رمضان در خوردن و آشامیدن، خود را کاملاً سیر کنند، همچنین جماع براى آنها مکروه است.

افراد پيرى که روزه گرفتن برايشان مشکل است (1450)
مساله 1450ـ مرد و زن پیر که روزه گرفتن براى آنها مشکل است مى توانند روزه را ترک کنند، ولى باید براى هر روز یک مد (تقریباً 750 گرم) گندم یا جو و مانند اینها به فقیر دهند و بهتر آن است به جاى گندم و جو نان را انتخاب کنند و در این صورت احتیاط واجب این است به اندازه اى باشد که گندم خالص آن مقدار یک مد شود.

وظيفه افراد سالخورده پس از ماه مبارک (1451)
مساله 1451ـ کسانى که به خاطر پیرى روزه نگرفته اند اگر در فصل مناسبى که هوا ملایم و روزها کوتاه است بتوانند قضاى آن را به جا آورند احتیاط آن است که آن را قضا کنند.

مبتلايان به بيمارى استسقاء (1452)
مساله 1452ـ روزه بر کسانى که مبتلا به بیمارى استسقاء هستند، یعنى زیاد تشنه مى شوند و توانایى روزه گرفتن را ندارند و یا براى آنها بسیار مشکل است واجب نیست، ولى باید براى هر روز یک مدّ طعام که در مساله قبل به آن اشاره شد کفّاره بدهند و بهتر است که بیش از مقدار ضرورت آب نیاشامند و اگر بعداً بتوانند قضا کنند احتیاط واجب قضا کردن است.

زنان باردارى که وضع حمل آنها نزديک است (1453)
مساله 1453ـ زنان باردارى که وضع حمل آنها نزدیک است و روزه براى حمل آنها ضرر دارد روزه گرفتن بر آنها واجب نیست، ولى کفّاره اى را که در مساله قبل گفته شد باید بدهند و بعدا نیز باید روزه را قضا کنند، امّا اگر روزه براى خودش ضرر دارد روزه بر او واجب نیست کفّاره هم ندارد، ولى بعداً قضا مى کند.

افراد پيرى که روزه گرفتن برايشان مشکل است (1450)
مساله 1450ـ مرد و زن پیر که روزه گرفتن براى آنها مشکل است مى توانند روزه را ترک کنند، ولى باید براى هر روز یک مد (تقریباً 750 گرم) گندم یا جو و مانند اینها به فقیر دهند و بهتر آن است به جاى گندم و جو نان را انتخاب کنند و در این صورت احتیاط واجب این است به اندازه اى باشد که گندم خالص آن مقدار یک مد شود

وظيفه افراد سالخورده پس از ماه مبارک (1451)
مساله 1451ـ کسانى که به خاطر پیرى روزه نگرفته اند اگر در فصل مناسبى که هوا ملایم و روزها کوتاه است بتوانند قضاى آن را به جا آورند احتیاط آن است که آن را قضا کنند.

مبتلايان به بيمارى استسقاء (1452)
مساله 1452ـ روزه بر کسانى که مبتلا به بیمارى استسقاء هستند، یعنى زیاد تشنه مى شوند و توانایى روزه گرفتن را ندارند و یا براى آنها بسیار مشکل است واجب نیست، ولى باید براى هر روز یک مدّ طعام که در مساله قبل به آن اشاره شد کفّاره بدهند و بهتر است که بیش از مقدار ضرورت آب نیاشامند و اگر بعداً بتوانند قضا کنند احتیاط واجب قضا کردن است.

زنان باردارى که وضع حمل آنها نزديک است (1453)
مساله 1453ـ زنان باردارى که وضع حمل آنها نزدیک است و روزه براى حمل آنها ضرر دارد روزه گرفتن بر آنها واجب نیست، ولى کفّاره اى را که در مساله قبل گفته شد باید بدهند و بعدا نیز باید روزه را قضا کنند، امّا اگر روزه براى خودش ضرر دارد روزه بر او واجب نیست کفّاره هم ندارد، ولى بعداً قضا مى کند.

وظیفه زنان شیرده (1454)
مساله 1454ـ زنانى که بچّه شیر مى دهند خواه مادر بچّه باشند یا دایه، اگر روزه گرفتن باعث کمى شیر آنها و ناراحتى بچّه شود روزه بر آنها واجب نیست، ولى براى هر روز همان کفّاره (یک مدّ طعام) واجب است، بعداً نیز باید روزه را قضا کنند، امّا اگر روزه براى خودشان ضرر داشته باشد، نه روزه واجب است و نه کفّاره، ولى باید بعداً روزه هایى را که نگرفته اند قضا نمایند.

وجوب روزه بر زنان شيرده در صورت وجود شيرده مجانى (1455)
مساله 1455ـ اگر کسى پیدا شود که بدون اجرت، بچّه را شیر دهد یا شخصى پیدا شود که اجرت دایه را بى منّت بپردازد، در این صورت روزه گرفتن واجب است.

اثبات اول ماه از پنج طریق(1456)
مساله 1456ـ اوّل ماه از پنج طریق ثابت مى شود:

1ـ دیدن ماه با چشم، امّا دیدن با دوربین و وسایل دیگرى از این قبیل کافى نیست.

2ـ شهادت عدّه اى که از گفته آنها یقین پیدا شود (هر چند عادل نباشند، همچنین هر چیزى که مایه یقین گردد).

3ـ شهادت دو مرد عادل، ولى اگر این دو شاهد صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند، یا نشانه هایى بدهند که دلیل بر اشتباه آنهاست به گفته آنها اوّل ماه ثابت نمى شود.

4ـ گذشتن سى روز تمام از اوّل ماه شعبان که اوّل ماه رمضان با آن ثابت مى شود، یا گذشتن سى روز تمام از اوّل ماه رمضان که اوّل ماه شوال ثابت مى شود (البتّه این در صورتى است که اوّل ماه قبل مطابق همین طریق ثابت شده باشد).

5ـ حکم حاکم شرع، به این صورت که براى مجتهد عادلى اوّل ماه ثابت شود و سپس حکم کند که آن روز اوّل ماه است، در این صورت پیروى از او بر همه لازم است، مگر کسى که یقین به اشتباه او دارد.

حکم ثبوت اول ماه به وسيله محاسبات نجومي (1457)
مساله 1457ـ اوّل ماه به وسیله تقویمها و محاسبات منجّمین ثابت نمى شود، هرچند آنها اهل اطّلاع و دقّت باشند، مگر این که از گفته آنها یقین حاصل گردد، همچنین بلند بودن ماه و دیر غروب کردن آن دلیل بر این نمى شود که شب قبل شب اوّل ماه بوده است.

ثابت شدن ماه در شهرى براى شهرهاى ديگر (1458)
مساله 1458ـ اگر در شهرى اوّل ماه ثابت شود براى شهرهاى دیگر که با آن نزدیک است کافى است و همچنین شهرهاى دور دستى که افق آنها باهم متّحد است.

لزوم قضاى روزه أگر بعداً أوّل ماه ثابت شود (1459)
مساله 1459ـ اگر اوّل ماه رمضان ثابت نشود روزه واجب نیست، ولى اگر بعداً ثابت شود که آن روزى را که روزه نگرفته اوّل ماه بوده باید آن را قضا کند.

يوم الشّک (1460)
مساله 1460ـ روزى را که انسان شک دارد آخر رمضان است یا اوّل شوّال باید روزه بگیرد، امّا اگر در اثناء روز ثابت شود که اوّل شوّال است باید افطارکند هر چند نزدیک مغرب باشد.

وظيفه شخص زندانى (1461)
مساله 1461ـ هرگاه شخص زندانى نتواند به ماه رمضان یقین پیدا کند باید به گمان خود عمل نماید و آن ماه را که بیشتر احتمال مى دهد که ماه رمضان است روزه بگیرد و اگر گمان براى او حاصل نشود هر ماهى را که روزه بگیرد صحیح است، ولى احتیاط واجب آن است که اگر زندان او ادامه یابد در سال آینده نیز همان ماه را روزه بگیرد.

روزه روز عید فطر و قربان(1462)
مساله 1462ـ دو روز از سال روزه اش حرام است: عید فطر (اوّل ماه شوّال) و عید قربان (دهم ماه ذى الحجّه).

روزه مستحبّى زن بدون اذن شوهر (1463)
مساله 1463ـ روزه گرفتن زن (روزه مستحبّى) در صورتى که حقّ شوهرش از بین برود بدون اجازه او جایز نیست، و اگر حقّ او از بین نرود نیز، بنابر احتیاط واجب باید با اجازه شوهر باشد، همچنین روزه مستحبّى اولاد اگر اسباب اذیّت پدر و مادر شود جایز نیست، ولى اجازه گرفتن از آنها لازم نمى باشد.

روزه در صورت ضرر (1464)
مساله 1464ـ کسى که مى داند روزه براى او ضرر دارد باید روزه را ترک کند و اگر روزه بگیرد صحیح نیست، همچنین اگر یقین ندارد امّا احتمال قابل توجّهى مى دهد که روزه براى او ضرر دارد، خواه این احتمال از تجربه شخصى حاصل شده باشد یا از گفته طبیب

وظيفه کسي که با تجربه دريافته روزه برايش ضرر ندارد (1465)
مساله 1465ـ اگر طبیب بگوید روزه ضرر دارد امّا او با تجربه دریافته است که ضرر ندارد، باید روزه بگیرد و در صورت معلوم نبودن ضرر، مى تواند یکى دو روز تجربه کند و بعد طبق دستور بالا عمل نماید.

وظيفه کسي که بعد از مغرب فهميد روزه برايش ضرر داشته (1466)
مساله 1466ـ هرگاه عقیده اش این بود که روزه براى او ضرر ندارد و روزه گرفت و بعد از مغرب فهمید روزه براى او ضرر داشته، احتیاط آن است که قضاى آن را به جا آورد.

روزه يوم الشّک به قصد أوّل رمضان (1467)
مساله 1467ـ روزى که انسان شک دارد که آخر ماه شعبان است یا اوّل ماه رمضان، اگر مى خواهد روزه بگیرد باید به قصد آخر شعبان باشد و اگر به نیّت اوّل ماه رمضان روزه بگیرد حرام و باطل است.

روزه هاى مکروه (1469)
مساله 1469ـ روزه روز عاشورا مکروه است، همچنین روزى که انسان شک دارد روز عرفه است یا عید قربان و روزه میهمان بدون اجازه میزبان نیز کراهت دارد

روزهایی که روزه آن مستحب است(1470)
مساله 1470ـ روزه تمام روزهاى سال، غیر از روزه هاى حرام و مکروه که دربالا گفته شد، مستحبّ است، ولى بعضى از روزها تاکید بیشترى دارد از جمله:

1ـ پنجشنبه اوّل و آخر هر ماه و اوّلین چهارشنبه بعد از روز دهم ماه، حتّى اگر کسى اینها را به جا نیاورد مستحبّ است قضا کند.

2ـ سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه.

3ـ تمام ماه رجب و شعبان و اگر نتواند قسمتى از آن را روزه بگیرد، هر چند یک روز باشد.

4ـ روز بیست و چهارم ذى الحجّه و بیست و نهم ذى القعده.

5ـ روز اوّل ذى الحجّه تا روز نهم، ولى اگر به واسطه ضعف روزه نتواند دعاهاى روز عرفه را بخواند روزه آن روز مکروه است.

6ـ عید سعید غدیر (هیجده ذى الحجّه).

7ـ روز اوّل و سوم و هفتم محرم.

8ـ روز تولّد پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله)(17 ربیع الاول).

9ـ روز مبعث رسول خدا(صلى الله علیه وآله)(27 رجب).

10ـ روز عید نوروز.

عدم وجوب اتمام روزه مستحبّى (1471)
مساله 1471ـ هرگاه کسى روزه مستحبّى بگیرد واجب نیست آن را به آخر برساند و هر موقع بخواهد مى تواند روزه خود را بخورد، بلکه اگر برادر مومنى او را به غذا دعوت کند مستحبّ است دعوت او را قبول کرده در اثناء روز افطارنماید.

استحباب خواندن نماز مغرب و عشاء قبل از افطار (1473)
مساله 1473ـ مستحبّ است روزه دار نماز مغرب و عشا را پیش از افطاربخواند، ولى اگر حضور قلب ندارد، یا کسى منتظر اوست، بهتر است اوّل افطارکند، امّا بقدرى که بتواند نماز را در وقت فضیلت به جا آورد.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی