آيا تفأل زدن اساسا كار صحيحى است و به چه معناست مثلا به حافظ يا قرآن؟
استخاره با تفأل فرق دارد، طبق روايات وارده از معصومين (ع) استخاره معمولا با قرآن و تسبيح انجام مى گيرد، ولى در تفائل بيشتر كتاب هاى عرفانى و ذوقى مثل ديوان حافظ مطرح است و از طرفى در استخاره طلب خير دنيا و آخرت است از خداى سبحان، بدين معنا كه كسى كه استخاره مى كند تنها خير دنيا را در نظر نمى گيرد بلكه خير دنيا و آخرت را توائمان در نظر مى گيرد، بنابراين چه بسا كسى استخاره مى كند واستخاره بد مى آيد و شخص به آن توجه نمى كند و خير دنيايى را مى بيند ولى در باطن امر ضرر اخروى مى باشد. در روايات نيز آمده است كه شخصى كه مى خواست به تجارت برود از امام صادق (ع) طلب استخاره كرد. امام (ع) در جواب فرمودند كه خير نيست. آن شخص توجهى به استخاره نكرد و به دنبال تجارت رفت. بعد از آمدن از سفر تجارت خدمت امام (ع) رسيد و سودى كه در تجارت برده بود به امام (ع) گزارش داد. امام (ع) فرمود: در اين سفر شما ضرر كرده ايد تا سود، چون كه نماز صبح شما در سفر قضا شده است، لذا مى بينيم كه در استخاره خير دنيا و آخرت هر دو منظور است. عكس قضيه نيز صادق است مانند جايى كه انسان استخاره مى كند خوب مى آيد ولى در ظاهر امر ضرر مى كند ولى باطن امر خير است و اين ناظر به جهت اخروى قضيه مى باشد و نكته ديگر اين كه، استخاره الزام آور نيست ولى بهتر است بعد از استخاره كردن به آن عمل كند. اما در مورد تفائل بايد گفت: اولا، به قرآن تفائل نمى زنند. ثانيا، در روايات اسلامى از فال نيك نهى نشده است اما فال بد به شدت محكوم گرديده است، در حديث معروفى از پيامبر اسلام (ص) نقل شده:» تفائلوا بالخير تجدوه كارها را به فال نيك بگيريد (و اميدوار باشيد) تا به آن برسيد «جنبه اثباتى اين موضوع منعكس است.
اما در مورد فال بد كه عرب آن را» تطير «و» طير «مى نامد در قرآن مجيد و روايات اسلامى شديدا مذمت شده است. در سوره يس آيه 19 و سوره نمل، آيه 47 و اعراف آيه 131 از فال بد زدن مذمت و نكوهش شده است و در حديثى نيز رسول اكرم (ص) فرموده است:» الطيره شرك فال بد زدن (و آن را موئثر در سرنوشت آدمى دانستن) يك نوع شرك به خدا است «، (الميزان، ذيل آيه مورد بحث).
در روايتى از امام صادق (ع) تفأل زدن به قرآن مورد نهى قرار گرفته است لا تتفأل بالقرآن. بنا به آنچه برخى از فقيهان و اهل حديث فرمودهاند مراد از تفأل در اين حديث آيندهنگرى و پيشبينى آينده به وسيله قرآن است. مثل تفأل زدن به جهت اين كه براى ما معلوم شود مريض خوب مىشود يا مىميرد و يا گمشدهاى پيدا مىشود يا نه. اينگونه تفأل زدن به قرآن مورد نهى قرار گرفته است و اين غير از استخاره گرفتن به وسيله قرآن است. برخى تفأل را در اين روايت اينگونه نيز معنى كردهاند كه شخص هنگام خواندن يا شنيدن آيهاى، آن آيه را تفأل به چيزى بزند و بگويد فلان طور خواهد شد. ازاينرو با تفأل به قرآن نمىتوان مسير زندگى خود را تعيين كرد و به يافتههاى خود اعتماد پيدا كرد، و آنچه مورد نهى واقع شده همين است كه شخص بجاى تفكر و مشاوره به تفأل روى آورد و امور خود را به فال واگذارد و الا صرف بازكردن قرآن و تطبيق با خواسته خود مانعى ندارد و بالاتر آن كه انس با قرآن و تلاوت آيات الهى را وابسته به امور زودگذر و ناپايدار نكنيد بلكه با نگاه معرفتيابى و انس با ياد خداوند قرآن بخوانيد، در اين صورت خداوند نظر لطف و رحمت به شما دارد و بيش از انتظار زندگى شما سامان مىيابد.
درباره تفأل به قرآن مجيد، احاديثى وارد شده است ولى در مورد ديوان حافظ و يا مثنوى و بعضى كتابهاى ديگر، دليلى در مورد صحت تفأل به آنها در دست نيست. البته ديوان حافظ و يا مثنوى، به دليل آن كه داراى مفاهيم بسيار متنوع و قابل تفسيرهاى گوناگون است، در بسيارى از موارد با منويات فرد نوعى انطباق حاصل مىكند. آنچه كه در اين بين توجه به آن لازم است، پرهيز از معتقد شدن به نتيجه تفأل است چرا كه نوعا اعتقاد به مضامين آنها، زمينه را براى بروز همان معتقدات، ايجاد مىكند. اما كيفيت تفأل به قرآن مجيد و دعاها و برنامههاى خاص آن، در كتابهاى روايى ذكر گرديده است. براى توضيح بيشتر در اين زمينه ر. ك: 1 بحار الانوار، ج 91، ص 241 به بعد علامه مجلسى 2 مفاتح الغيب در آداب استخاره علامه مجلسى 3 كند و كاوى در باب استخاره و تفأل ابوالفضل طريقهدار گفتنى است كسى كه مىخواهد به قرآن تفأل بزند و يا استخاره كند، بايستى توان فهم آيات قرآن و استنباط از آن را داشته باشد. توضيح آخر اين كه استخاره با تفأل كاملاً متفاوت است. پرسمان
