آیات قرآن در مورد زیارت
از آنجا كه در قرآن مجيد آمده است: «وَ نَزَّلْنا عَلَيْكَ الْكِتابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَىْ ءٍ»(1) و هر آنچه براى پرورش و تربيت انسان لازم باشد بيان مى كند به بررسى كوتاه پيرامون زيارت در آن مى پردازيم و به اشاراتى از آن بسنده مى كنيم.
«وَ لا تُصَلِّ عَلى أَحَدٍ مِنْهُمْ ماتَ أَبَدًا وَ لا تَقُمْ عَلى قَبْرِهِ إِنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللّهِ وَ رَسُولِهِ وَ ماتُوا وَ هُمْ فاسِقُونَ»(2) «هرگز بر هيچ مرده اى از آنان، نماز نخوان و بركنار قبرش (براى دعا و طلب آمرزش) نايست، چرا كه آنان به خدا و رسولش كافر شدند و در حال فسق از دنيا رفته اند».
اين آيه دلالت بر مشروعيت زيارت مى كند. سنّت پيغمبر اكرم صلى الله عليه وآله آن بود كه بر جنازه مردگان نماز مى خواند و بر سر مزارشان مى ايستاد و برايشان دعا و طلب مغفرت مى كرد. لذا در اين آيه نسبت به اين عمل در خصوص كفار و منافقين نهى شده است.
«وَ كَذلِكَ أَعْثَرْنا عَلَيْهِمْ لِيَعْلَمُوا أَنَّ وَعْدَ اللّهِ حَقٌّ وَ أَنَّ السّاعَهَ لا رَيْبَ فيها إِذْ يَتَنازَعُونَ بَيْنَهُمْ أَمْرَهُمْ فَقالُوا ابْنُوا عَلَيْهِمْ بُنْيانًا رَبُّهُمْ أَعْلَمُ بِهِمْ قالَ الَّذينَ غَلَبُوا عَلى أَمْرِهِمْ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيْهِمْ مَسْجِدًا»(3) «و اين چنين مردم را متوجه حال آن ها (اصحاب كهف كه به صورت معجزه 309 سال در خواب بودند و سپس بيدار شدند و بعد از مدتى از خداوند تقاضاى مرگ كردند) كرديم، تا بدانند كه وعده خداوند (در مورد رستاخيز) حق است، و در پايان جهان و قيام قيامت شكى نيست، در آن هنگام كه ميان خود درباره كار خويش نزاع داشتند، گروهى مى گفتند بنايى بر آنان بسازيد (تا براى هميشه از نظر پنهان شوند و از آن ها سخن نگوييد كه) پروردگارشان از وضع آنها آگاه تر است ولى آن ها كه از رازشان آگاهى يافتند (و آن را معجزه اى بر رستاخيز ديدند) گفتند ما مسجدى در كنار (مدفن) آن ها مى سازيم. (تا خاطره آنان فراموش نشود و مورد زيارت قرار گيرند)».
معلوم مى شود بعد از فوت اصحاب كهف مردم به زيارت آن قبور آمدند و به همين جهت بنا و مسجدى ساختند، و خداوند بعد از اين داستان از چنين عملى نهى نفرموده است. حتى با جمله غلبوا على امرهم ايشان را مورد تأييد قرار داده است.(4) به علاوه اين آيات كريمه بر جواز و مشروعيت ساختن مساجد و اماكن متبركه نزد قبور اولياى الهى و بزرگان را دلالت مى كند.
(بخش ديگرى از كتاب هم كه مربوط به اين موضوع بود، در ادامه آورده شد.)
زيارت امامان
«فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى»(5).
1 نخست طهارت ظاهرى مانند وضو و غسل زيارت و طهارت باطنى كه همان قصد قربت و صفاى دل است براى كسب فيض.
«فيهِ رِجالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا وَ اللّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرينَ»(6).
2 پوشيدن لباس پاك و نو و عطرآگين كردن خود.
«يا بَنى آدَمَ خُذُوا زينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ»(7).
3 كنار گذاشتن صدقه و انفاق به فقرا.
«وَ أَنْفِقُوا مِمّا جَعَلَكُمْ مُسْتَخْلَفينَ فيهِ فَالَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ أَنْفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ كَبيرٌ»(8).
4 پرهيز از سخنان بيهوده و لغو، تمركز حواس و حضور قلب.
«وَ الَّذينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ»(9).
5 تسبيح و حمد خداوند و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمدصلى الله عليه وآله و استغفرالله ربى و اتوب اليه.
«إِنَّ اللّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِىِّ يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْليمًا»(10).
6 خواندن اذن دخول و اجازه ورود خواستن.
«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِىِّ إِلاّ أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ»(11).
7 هرگاه ضريح مطهر را ديديد قبل از شروع به خواندن زيارت ذكر الله اكبر را چندين بار تكرار كنيد.
«وَ قُلِ الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَريكٌ فِى الْمُلْكِ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِىٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ كَبِّرْهُ تَكْبيرًا»(12).
شاید این مطالب را هم بپسندید:
8 چنانچه عذرى ندارد زيارت را ايستاده بخواند.
9 خواندن زيارات مأثوره اى هم چون «امين اللَّه، جامعه كبيره، صلوات خاصه…».
10 هنگام خواندن زيارت صداى خود را بلند نكند.
«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْواتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِىِّ وَ لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ»(13).
11 دو ركعت نماز زيارت پس از اتمام زيارت.
«قُلْ لِعِبادِىَ الَّذينَ آمَنُوا يُقيمُوا الصَّلاهَ وَ يُنْفِقُوا مِمّا رَزَقْناهُمْ سِرًّا وَ عَلانِيَهً»(14).
12 تلاوت آياتى از كلام الله مجيد (قرآن) و هديه به روح مقدس امام عليه السلام.
«فَاقْرَؤُا ما تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ»(15).
13 عزم و تصميم بر ترك گناه و توبه در حضور امام عليه السلام.
«تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَهً نَصُوحاً»(16).
14 مهمترين ادب زيارت، حضور قلب نسبت به ياد خدا و فروتنى و تواضع به درگاه اولياى خدا مى باشد.
«ادْخُلُوا الْبابَ سُجَّداً وَ قُولُوا حِطَّهٌ نَغْفِرْ لَكُمْ خَطاياكُمْ وَ سَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ»(17) «و (- (نيز به يادآريد)-) هنگامى را كه گفتيم: «بدين شهر درآييد، و از (- (نعمت هاى)-) آن، هر گونه خواستيد، فراوان بخوريد، و سجده كنان از در (- (بزرگ)-) درآييد و بگوييد: (- (خداوندا،)-) گناهان ما را بريز. تا خطاهاى شما را ببخشاييم، و (- (پاداش)-) نيكوكاران را خواهيم افزود».
نكته ها و پيام ها
«ادْخُلُوا الْبابَ» دستور به حركت و ورود، حكايت از اهميت و لزوم همت و تلاش براى فراهم سازى زمينه هاى سفر به مكان هاى مقدس دارد.
«سُجَّداً» بر لزوم تواضع و فروتنى هنگام انجام زيارت تأكيد دارد.
«قُولُوا» خداوند مى فرمايد: «بگوييد» يعنى خودتان را به اين حد از آمادگى و پذيرش برسانيد كه اعتراف كنيد و دعا كنيد.
«حِطَّهٌ» گناهان ما را بريز.
«نَغْفِرْ لَكُمْ خَطاياكُمْ» نتيجه ورود همراه با تواضع و دعا و اعتراف به درگاه الهى، بشارت آمرزش خطاهاست.
«وَ سَنَزِيدُ الْمُحْسِنِينَ» البته چه بسا زائران انسان هاى پاك و به دور از خطاها باشند كه در اين صورت زيارت موجب ترفيع درجات و افزايش پاداش مى شود.
در پايان دعا جهت سلامتى و فرج امام زمان زمان عليه السلام و حفظ نظام اسلامى و طلب رحمت و آمرزش براى همه مسلمانان و سفارش كنندگان انجام گيرد.
(1) نحل (16)، آيه. 89
000 (2) توبه (9)، آيه. 84
000 (3) كهف (18)، آيه. 21
000 (4) الميزان، ج 3، ص. 285
000 (5) طه (20)، آيه. 12
000 (6) توبه (9)، آيه. 108
000 (7) اعراف (7)، آيه. 31
000 (8) حديد (57)، آيه. 7
000 (9) مؤمنون (23)، آيه. 3
000 (10) احزاب (33)، آيه. 56
000 (11) احزاب (33)، آيه. 53
000 (12) اسراء (17)، آيه
111
(13) حجرات (49)، آيه. 2
000 (14) ابراهيم (14)، آيه. 31
000 (15) مزمل (73)، آيه. 20
000 (16) تحريم (66)، آيه. 8
000 (17) بقره (2)، آيه. 58
پرسمان
