راهکار ترک گناه

زمینه برای گناه دارم چه کار انجام بدهم تا دچار آن نشوم

عملكرد شيطان و نفس اماره بسيار پيچيده است و گناه ريشه هاى فراوانى در وجود انسان دارد كه بايد آنها را شناخت و به تدريج قطع كرد. تحصيل تقوى خود يك فرايند جامعى است كه بايد با تنظيم يك برنامه عالمانه د رجهت سير مطالعاتى و عملى بدان دست يافت. ريشه حالت هاى شما در بلوغ جنسى و نياز به ازدواج است. در مورد ازدواج سخت گيرى نكنيد، اگر جوان با ايمانى به خواستگارى شما آمد، ازدواج نماييد دراين صورت بسيارى از اين مشكلات منتفى خواهد شد.

براى رهايى از گناه و مبارزه با شيطان راه هاى زير توصيه مى شود: 

1- مبارزه مستقيم با گناه از طريق شناخت گناهان و تفكر در آثار و عواقب دنيوى و اخروى آنها. دراين زمينه مطالعه كتاب هاى كيفر گناه از رسولى محلاتى و گناه شناسى از محسن قرائتى و گناهان كبيره از شهيد دستغيب مفيد است.

2- مبارزه غير مستقيم از طريق مبارزه با زمينه هاى گناه و تقويت اراده.

به طول كلى زمينه هاى گناه عبارتند از:

الف. زمينه هاى گرايشى: باورهاى غلط، بى ايمانى يا ضعف ايمان و گرايش اعتقادى، زمينه ضعف گرايش عملى و درنتيجه گناه و نافرمانى خواهد شد.

ب. زمينه هاى اخلاقى: رذايل اخلاقى مانند حسد، كبر، خود خواهى، غرور، خود پسندى و مانند آن در بسيارى از موارد زمينه گناه را فراهم مى كند.

ت. زمينه هاى نفسانى: محبت دنيا، هواى نفس، شيطان، عادت، دوست بد، تجمل گرايى، مد گرايى افراطى و مانند آن اراده را ضعيف و زمينه گناه را در انسان فراهم مى آورد.

جهت توضيح بيشتر توجه شما را به مطالب زير جلب مى كنيم:

دغدعه شما براى نظارت و كنترل نفس خويش، خصلتى ستودنى و نعمتى بزرگ است. البته اين را بدان جهت نگفتيم كه شما را مغرور كنيم بلكه واقعيت آن است كه برخى به كلى از نفس خود غافل مى شوند و آن را به فراموشى مى سپارند. ولى برخى نيز اين توفيق را مى يابند كه اگر چه لغزش هايى دارند ولى همواره از طرف نفس خويش نگران و در جدال و كشمكش با آن هستند. گاهى كسى دشمنى در خانه ويا بيمارى در اندام خود دارد ولى از آن مطلع نيست و اقدامى براى دفع آن نمى كند. اين خطرناك ترين نوع دشمن و زيانبارترين نوع بيمارى است. جمله اى را به حضرت مسيح (ع) نسبت مى دهند كه فرموده است: بيمار كسى نيست كه از دردى رنج مى برد، بيمار حقيقى آن است كه بيمار است ولى خود را سالم مى پندارد. لذا اين دغدغه و نگرانى را در خود حفظ و تقويت كنيد، اگر چه نگرانى ها براى انسان مفيد نيستند، ولى اين نوع نگرانى سود محض است.

در اين زمينه بايد چند چيز را دقيقا و حتما بدون سهل‏انگارى عمل نماييد:

1- ترك زمينه گناه: اين خود زيرمجموعه‏اى دارد كه مهمترين آن عبارت از است:

كنترل چشم: دقيقا بايد مواظب چشم خود بود كه مبادا به نامحرم و كلاً هر آنچه كه شهوت‏انگيز است، نگاه شود. عن الصادق (ع): «النظر سهم من سهام ابليس مسموم و كم من نظره اورثت حسره طويله» نظر دوختن تيرى مسموم از تيرهاى ابليس است و چه بسا نگاهى كه حسرت درازمدتى را (در دل) به ارث بگذارد».(1)

تا حد امكان انسان از حضور در مجالس مختلط يا برخورد با نامحرم پرهيز نمايد.

* كنترل گوش: بايد از شنيدنى‏هايى كه ممكن است به حرام منجر شوند و زمينه‏ساز حرام هستند پرهيز شود. مانند نوار موسيقى، صداى شهوت‏انگيز نامحرم و…

* ترك مصاحبت با دوستان ناباب: دوستانى كه باعث مى‏شوند انسان مزه گناه را مزمزه كند، در واقع دشمن هستند و بايد از آنها پرهيز كرد.

از امام سجاد (ع) نقل شده:

«النهى عن مصاحبه خمسه و محادثتهم و مرافقتهم فى طريق و هم الكذاب والفاسق والبخيل والاحمق والقاطع لرحمه»

حضرت از همراهى و سخن گفتن و رفيق بودن با پنج كس را نهى فرموده: كذاب، گناهكار، بخيل، احمق و كسى كه قطع رحم كرده است».(2)

البته اينها از مهمترين زمينه‏هاى گناه هستند كه بايد ترك شوند ولى كلاً هر چيزى كه زمينه گناه را فراهم مى‏كندبايد ترك شود.

2- ترك فكر گناه: ترك زمينه گناه سهم به سزايى در ترك فكر گناه دارد ازاين‏رو هر چه بيشتر و دقيقتر زمينه گناه ترك شود فكر گناه كمتر به سراغ انسان مى‏آيد. اين فكر گناه است كه شوق در انسان ايجاد مى‏نمايد و بعد از شوق اراده‏ى عمل سپس خود گناه محقق مى‏شود، مسلما تا اراده و شوق و ميل نسبت به كارى نباشد انسان مرتكب آن كار نمى‏گردد.

3- اشتغال به برنامه شبانه ‏روزى: حتما بايد شبانه‏روز خود را با برنامه‏ريزى صحيح و متناسب وضع روحى و جسمى خود پر كنيد و هيچ ساعت بيكارى نداشته باشيد تا نفس شما را مشغول كند. در اوقات بيكارى وسوسه‏هاى نفس و شيطان به سراغ انسان مى‏آيد و او را به فكر گناه و سپس به خود گناه مى‏كشاند قال اميرالمؤمنين على (ع): «ان هذه النفس لاماره بالسوء، فمن اهملها، جمحت به الى المآثم براستى و حقيقت كه اين نفس (انسانى) پيوسته و مرتب به بدى امر مى‏كند در نتيجه هر كس آن را به خود واگذارد (و به كارى نگمارد) نفس او را به سمت گناهان مى‏كشاند».(3)

4- روزه گرفتن: روزه گرفتن قواى حيوانى و شهوانى انسان را تضعيف مى‏كند اگر قواى شهوانى ضعيف گشت قهرا فكر گناه هم كم‏رنگ مى‏شود. عن ابى جعفر (ع) قال: «اذا شبع البطن طغى» هرگاه شكم پر شود طغيان مى‏كند.(4) مفهومش اين است اگر شكم بر نشود طغيان نمى‏كند و بهترين قسم جوع و گرسنگى همان روزه گرفتن است.

تذكر اين نكته بسيار ضرورى است كه : 

اولاً: روزه نبايد براى بدن ضررى داشته باشد وگرنه شرعا حرام است.

ثانيا: براى كارهاى روزمره مخل نباشد.

ثالثا: اگر نه مضر بود ونه مخل فقط روزهاى دوشنبه و پنج‏شنبه باشد نه بيشتر ولى در هر صورت اگر براى روزه گرفتن عذرى است مورد بعدى يعنى ورزش دو برابر شود.

5- ورزش: هر روز ورزش لازم است البته آن ورزش‏ هايى باشد كه براى بدن ضررى ندارد مثل نرم دويدن و نرم طناب زدن و انجام حركت‏ هاى كششى و اگر براى روزه گرفتن عذرى هست زمان ورزشى دوبرابر شود مثلاً از بيست دقيقه به چهل دقيقه افزايش يابد.

6- فكر در مرگ: اين يكى ديگر از چيزهاى بسيار مفيد است كه فكر گناه را يا از بين مى‏برد و يا كم مى‏كند كه اين به شدت و ضعف فرو رفتن در فكر مرگ بستگى دارد اگر انسان با اين واقعيت انس بگيرد و مردن را باور دل سازد نقشى سازنده و بالا برنده دارد. قال اميرالمؤمنين على (ع):

«اذكروا هادم اللذات و منغص الشهوات و داعى الشتات»

ياد كنيد (مرگ را) درهم كوبنده لذات را و تيره و تلخ كننده شهوات را و دعوت كننده جدايى‏ها را».(5)

ياد مرگ دل را از تعلق به شهوات جدا مى‏سازد و انسان را از گناه و فكر گناه باز مى‏دارد آنچه كه بسيار مهم است اين است كه اولاً اين فكر هر روز و مستدام باشد اگر شبانه‏روزى نيم‏ساعت باشد كافى است ثانيا در مكان خلوتى باشد مخصوصا اگر آن مكان خلوت خود محيط قبرستان باشد به هر گونه كه اين فكر در مرگ با جان عجين شود و باور دل گردد بسيار مطلوب است مثلاً يكى از كيفيت‏هاى فكر در مرگ را يكى از بزرگان چنين مى‏فرمود: تمام خاطرات تلخ و شيرين گذشته را در حد امكان مثل يك فيلم از ذهن بگذراند و به خود بباوراند كه همه اينها گذشت و چند روز باقى مانده عمر هم مى‏گذرد لحظات جان دادن، وقتى كه خويشان و نزديكان را رها مى‏سازد و از تمام تلخ و شيرينى‏ها وداع مى‏كند و… همه و همه را به خوبى تأمل كند تا دل بلرزند و چشم بگريد.

سخن آخر اين است كه اين دستورات وقتى نتيجه مى‏بخشد كه هر چه دقيق‏تر به آن عمل شود زمان نتيجه آن بستگى به شرايط و خصوصيات افراد دارد، ازاين‏رو پى‏گير زمان نتيجه نبايد بود فقط هم و غمّ صرف عمل به دستورات شود.

7- در نهايت بهترين و اساسى ترين راهكار ترك گناه ازدواج است. بيشتر گناهان يك جوان ناشى از بر افروختگى نيروى شهوت در او است و راهكار اصلى حفظ تعادل در غرايز انسان ازدواج است. اگر ازدواج به هيچ و جه مقدور نيست، در اين صورت چاره اى جز استفاده از روش هاى كنترلى و پيشگيرى هايى كه گفته شد نيست.

توصیه کنترل شهوت

چند توصيه ديگر در موردكنترل شهوت:

بى‏ترديد يكى از نيرومندترين غرايز، نيروى شهوت و غريزه جنسى است. اين نيرو كه از ابتداى تولد به صورت نهفته در وجود آدمى به وديعه نهاده شده است، تا زمان بلوغ هم چنان دوران آرام و كم تحركى را پشت سر مى‏گذارد، اما به محض شروع دوران نوجوانى آرام، آرام زمان بيدارى و شكفتگى آن فرا مى‏رسد و رفته رفته تمامى وجود نوجوان را دربرمى‏گيرد و بر تمامى رفتار انسان اثر مى‏گذارد. به همين دليل غريزه جنسى و نيروى شهوت فرد را با مشكلاتى مواجه مى‏سازد.

براى تعديل و كنترل غريزه جنسى راه‏هاى متعددى وجود دارد كه به برخى از آن‏ها اشاره مى‏كنيم. اما قبل از آن بيان اين نكته لازم است كه كنترل غريزه جنسى به صورتى كه منطبق با فطرت انسانى باشد، امرى ممكن و در عين حال پيچيده و دشوار است. آن‏هايى كه از مبانى اخلاقى و معنوى محكم و متينى برخوردارند و نيز از شرايط خانوادگى خوب و مطلوبى از حيث ارزش‏هاى اخلاقى بهره‏مند هستند و اراده قوى دارند، به خوبى مى‏توانند از پيامدهاى منفى آن مصون باشند.

براى كنترل غريزه جنسى هم خود فرد و هم والدين و اطرافيان مسئوليت دارند. آن چه مربوط به خود شما مى‏شود و سؤال شما از اين زاويه است عبارتند از:

1- برنامه‏ ريزى براى كار مداوم

جوانان و نوجوانان از نيروى سرشار و فوق‏العاده‏اى برخوردارند. اين نيرو اگر در زمينه‏هاى ديگر مورد استفاده قرار نگيرد و به صورت مطلوب از آن استفاده نشود، با توجه به شرايط سنى آن‏ها در قالب امور جنسى و شهوانى ظاهر خواهد شد. اگر جوانان و نوجوانان به كار مداوم عادت كنند و نيرو و توان خود رادر اين زمينه به مصرف برسانند تا حدودى از انحرافات اخلاقى و شهوت و غريزه جنسى در آنان پيشگيرى مى‏شود. كارهاى بدنى موجب تعادل جسم و روان مى‏شود. اگر نيك بنگريم افرادى كه به كار مداوم مشغول هستند و نيرو و استعدادشان را در زمينه‏هاى مثبت و سالم به كار مى‏اندازند، كم‏تر دچار انحرافات اخلاقى و بحران‏هاى روحى مى‏شوند. كار موجب مى‏شود نيرو و انرژى جوان قبل از آن كه به چربى‏هاى اضافى تبديل گردد و اختلالاتى در ساز و كار اندام‏هاى بدن ايجاد گردد، از طريق سوخت و ساز مفيد و سالم به مصرف برسد.

2- تنظيم خواب

تحقيقات نشان مى‏دهد كه بيشتر انحرافات به خصوص در زمينه مسايل جنسى از فكرهاى ناسالم و خيال‏پردازى‏هايى كه جوانان قبل از خواب رفتن دارند، ناشى مى‏شود. اگر جوان قبل از آن كه به خواب برود، فكرش به خودش و يك سرى مسايل و موضوعات مربوط به دوره جوانى، معطوف گردد، كم كم به انحرافات كشيده خواهد شد. بنابراين، يكى از روش‏هاى پيشگيرى از انحرافات اين است كه برنامه خواب به صورت دقيق تنظيم شود و تا زمانى كه خواب بر شما غالب نشده به رختخواب نرويد. وقتى به رختخواب برويد كه كاملاً خسته و آماده خواب هستيد. لازمه اين كا اين است كه در طول روز مشغول فعاليت‏هاى مهم بوده و به اندازه كافى كار كرده باشد.

طبيعى است اگر جوان با خستگى به رختخواب نرود، به ناچار مدت زمانى را در بستر بيدار خواهد ماند تا به تدريج به خواب رود و چون افكار و انديشه‏هاى شهوانى و تحريك‏آميز معمولاً در اين مواقع به سراغ جوان مى‏آيند، تنظيم ساعات خواب براى جوان، ضرورت خاصى مى‏يابد. يكى از روان شناسان در اين باره مى‏گويد: نيمه اول شب بيش از نيمه دوم آن به بدن نيرو مى‏دهد بنابراين بايد از آن به نحوى مفيد استفاده شود. و صبحگاهان به محض اينكه از خواب بيدار شديد. بى‏درنگ از بستر برخيزيد و توجه داشته باشيد كه بامدادان بيدار ماندن در بستر خواب، بسيار زيان‏بار است، جسم را سست و ناتوان مى‏سازد و وسوسه‏هاى شوم در دل فرد ايجاد مى‏شود.

3- دورى از محيطهاى آلوده و ناسالم

يكى از علل و عوامل انحرافات جنسى و به طور كل انحرافات اخلاقى، محيط آلوده و محرك‏هاى شهوانى است. محيط از طريق وارد نمودن عناصر محرك در گرايش‏هاى انحرافى، منجر به طغيان غريزه جنسى در جوان مى‏شود. مسايلى از قبيل بدحجابى، روابط ناسالم و آزاد دختر و پسر، برخى از سريال‏هاى تلويزيونى و فيلم‏هاى خارجى و هم چنين استفاده نادرست از اينترنت در تحريك شهوت و غريزه جنسى جوان مؤثر است شايد براى برخى از نوجوانان يادآورى و تذكر مسايل دينى و اخلاقى چيزى بيهوده و غير ضرورى تلقى شود، زيرا آن‏ها نه در فكر سلامت خويش هستند و نه مسايل اخلاقى و دينى را مى‏پذيرند، اما براى شما كه روحيه مذهبى قوى داريد و همين مسأله باعث شد تا نگران آينده‏تان باشيد، گفتن اين مسايل مهم و ضرورى است. اگر واقعاً مى‏خواهيد از جوانى‏تان به خوبى استفاده كنيد و در راه درست و سالم گام برداريد، سعى كنيد از محيطهاى آلوده و ديدن عوامل تحريك كننده، جداً پرهيز نماييد.

4- استفاده درست و مطلوب از اوقات فراغت

يكى از زمينه‏هاى پيدايش انحرافات در جوانان و نوجوانان، استفاده نادرست آن‏ها از اوقات فراغت است. اوقات فراغت طولانى و بى‏برنامه نوجوانان را عاصى و سرگردان مى‏كند. آن‏ها به تدريج سرخورده و مأيوس مى‏شوند و در نتيجه به دنياى درون خويش پناه مى‏برند و در كنج خلوت و انزوا راهى براى مشغوليت خود مى‏جويند.

5- بر خوردارى از روابط سالم انسانى

جوانان و نوجوانانى كه روابط نامطلوب و ناسالم دارند و با افراد منحرف و بى‏بند و بار دوست و رفيق هستند، كم كم به انحرافات كشيده مى‏شوند و تحت تأثير امور شهوانى قرار مى‏گيرند. نفوذپذيرى جوانان از دوستان و همسالان بيش از ساير گروه‏ها است. در سنين بلوغ صحبت هاى آهسته و در گوشى بين نوجوانان بيش‏تر مى‏شود و محور اين گفتگوها، غالباً مسايل جنسى و امور شهوانى است كه به صورت مخفيانه و به دور از انظار بزرگ‏ترها طرح مى‏شود. براى پيشگيرى از انحرافات اخلاقى سعى كنيد از دوستى‏هاى آلوده و مشكوك جداً پرهيز نموده و با افراد سالم و مذهبى ارتباط برقرار نماييد.

6- پرورش تقوا و معنويت در وجود خويش

همه آنچه بيان شد، به نحوى مى‏توانند در پيشگيرى از انحرافات اخلاقى و طغيان شهوت و غريزه جنسى نقش داشته باشند، اما آن چه بيش از همه ضرورى است و به صورت زيربنايى در شخصيت و رفتار جوان مؤثر است. پرورش معنويت و تقويت ايمان و تقواى الهى است. ما در عصرى زندگى مى‏كنيم كه جهان به شدت در ماديات فرو رفته و يك سره غرق در جاذبه‏هاى نفسانى و امور شهوانى گرديده است. در شرايط كنونى، خلأ عظيم و هولناكى از اخلاق و معنويت پديد آمده و تمامى مشكلات انسان‏ها نيز از همين جا ناشى شده است.

اگر با تقويت ايمان و نيروى اراده، باورها و اعتقادات نوجوانان تقويت گردند، بدون شك بخشى از مشلكات آنان به ويژه در زمينه مسايل اخلاقى و شهوت و غريزه جنسى درمان مى‏شود.

اگر نوجوان از ته دل باور نمود كه تمام اعمال و رفتار او را خدا مى‏بيند و بر اساس عملكرد افراد به آن‏ها پاداش مى‏دهد و اساساً سعادت و خوشبختى انسان به دست خودش مى‏باشد، در اين صورت احتمال اينكه مرتكب گناه نشود بسيار زياد است.

يقين داشته باشيد، تا زمانى كه نيروى ايمان و تقوا در وجود انسان بارور و تقويت نگردد، هيچ ضمانتى از شهوت و انحرافات اخلاقى وجود ندارد. به خصوص در وضعيت كنونى كه عوامل تحريك كننده بسيار زياد است. بنابراين قبل از هر چيزى سعى كنيد نيروى ايمان و تقوا را در وجود خويش بارور كنيد. اگر فكر و ذهن شما متوجه خدا باشد و هميشه نماز خود را اول وقت انجام دهيد، خداوند شما را يارى مى‏كند تا از هر گناهى مصون بمانيد و تحت تأثير شهوت و غريزه جنسى قرار نگيريد. خداوند متعال در قرآن كريم مى‏فرمايد: «ان الصلوه تنهى عن الفحشاء و المنكر» به درستى كه نماز انسان را از هر گونه آلودگى و عمل زشت و گناه دور نگه مى ‏دارد. نماز واقعى نه تنها والاترين عامل كنترك شهوت و دفاع در برابر هجوم انحرافات اخلاقى تلقى مى ‏شود، بلكه عامل تهاجمى عليه انحرافات و شهوت‏ها نيز محسوب مى‏گردد.

7- تسهيل و تسريع درازدواج

علاوه بر آن كه جوان سعى در كنترل شهوت و غريزه جنسى مى‏كند، بايد براى ازدواج كه يگانه راه درست ارضاى غريزه جنسى مى‏باشد، نيز اقدام كند به اين معنا كه پسرها از 18 سالگى به بعد مى‏توانند به فكر ازدواج باشند و اگر شرايط را مساعد مى‏بينيد، از همين سن مقدمات آن را فراهم كنند و دخترها هم چنان چه مورد مناسبى به خواستگارى آن‏ها آمد به دلايل نوعاً غير موجه و پوچ مثل هنوز زود است، مى‏خواهم درس بخوانم، داماد وضع مادى خوبى ندارد و… از ازدواج خوددارى نكنند و والدين هم سنگ اندازى‏هاى غيز منطقى نداشته باشند.

اميد است با رعايت اين نكات و به خصوص توجه به تقوا و نماز بتوانيد غريزه جنسى و حس شهوت را در خويش كنترل و مهار نماييد و زمانى كه فرصت مناسب براى ازدواج فراهم گرديد، به ازدواج اقدام كنيد.

البته توجه داريد كه ازدواج كردن غير از فرزند آورى است اگرمى گوييم در اين سن ازدواج كنيد منظور رسيدن به تمام كار كردهاى ازدواج نيست.

در پايان علاوه بر راهكارهاى ارائه شده كه رعايت آن‏ها مى‏تواند به شكل زيربنايى اين مشكل را برطرف كند يك سرى توصيه ‏هاى كاربردى ‏تر به اختصار ارائه مى‏شود:

1- مراقب نگاه‏تان باشيد.

2- از خلوت با نامحرم، سخن گفتن و شوخى كردن با آن‏ها جداً خوددارى كنيد.

3- از فكر كردن، تصور و تخيل جنس مخالف و مسايل جنسى خوددارى كنيد.

4- از نگاه كردن به تصاوير و فيلم‏هاى تحريك كنند جداً خوددارى كنيد.

5- از شوخى‏هاى جنسى و محرك پرهيز كنيد.

6- در صورت شدت شهوت، خوردن غذاهاى محرك و داراى كالرى زياد مانند خرما، پياز، فلفل و… را به حداقل برسانيد.

7- براى تعديل نيروى جنسى خود حتماً ورزش و تحرك جسمانى و كار فيزيكى و بدنى را در زندگى روزمره خود لحاظ كنيد.

8- دعا و توسل براى نگهدارى ايمان و رفع مشكلات مى‏تواند مفيد باشد.

9- روزه گرفتن موجب كاهش نيروى جنسى مى‏شود.

10- سعى كنيد در طول روز با وضو باشيد و از نورانيت آن استفاده كنيد.

در پايان توجه شما و همه جوانان عزيز را به اين روايت جلب مى‏كنم:

امام على (علیه السلام) مى‏فرمايند:

«اكره نفسك على الفضائل فان الرذائل انت مطبوع عليها» [ غرر الحكم : 2477 . ]

با سعى و مجاهدت فضايل اخلاقى را به نفس سركش خود تحميل كن، زيرا خواهش طبيعى بشر بر شهوات و رذايل اخلاقى است.

كتب زير سفارش مى ‏شود:

1- نردبان آسمان (دروس اخلاق حضرت آيت الله بهاءالدينى)، تدوين و ويرايش: اكبر اسدى

2- سلوك معنوى، تدوين و ويرايش: آقاى اكبر اسدى

3- خودشناسى براى خودسازى، محمد تقى مصباح يزدى

معناى مطالعه اين كتب عمل كردن به آن از آغاز تا پايان نيست بلكه براى عمل به دستورالعمل‏هاى اخلاقى ترتيبى لازم است كه بايد با علماى اخلاق يا مشاورين مربوط به مسائل اخلاقى همين نهاد نمايندگى مشورت شود.

(1) (سفينه ‏البحار، شيخ عباسى قمى، ماده نظر)
 (2) (همان، ماده صحب)
 (3) (الغرر والدرر، باب النفس به نقل از سرالاسراء، استاد على سعادت‏پرور، ج 1، ص 544، ح 4)
 (4) (المحجه‏البيضاء، ملا محسن فيض كاشانى، ج 5، ص 150)
 (5) (الغرر والدرر، باب الموت، به نقل از سرالاسراء، استاد على سعادت‏ پرور، ج 2، ص 159)

پرسمان/