خدا بر چه اساسى پيامبر تعيين مى کند؟ چرا عيسى ع پيامبر شد ولى مثلا پسر همسايه ما نشد؟
براساس ادله نبوت عامه، خداوند براى هدايت بشر مىبايست افرادى را از جنس خود بشر، از ميان انسانها به عنوان الگو و هادى برگزيند و آنان را از ويژگىهايى چون علم و عصمت و… برخوردار كند. بنابراين بدون شك پيامبران و امامان مورد عنايت خاص الهى قرار گرفتهاند.
اما سؤال اين است كه بر چه اساسى و با چه ملاكى، آنان از ميان افراد بشر برگزيده شدهاند آيا خود، هيچ ويژگى و نقشى در اين انتخاب نداشته اند؟
پاسخ اين است كه خداوند به علم ازلى و مطلق خود مىدانست كه عده خاصى از بندگانش- هر چند با استعداد معمولى و در شرايط عادى كه همه افراد بشر دارند- با اختيار خود، بيش از ديگران و در بالاترين حد ممكن از استعداد خود بهره بردارى مىكنند و مسير تكامل را مى پيمايند.
علم خداوند به اين شايستگى و منزلتى كه اين افراد در شرايط عادى، با سير اختيارى خويش بدان مى رسيدند، سبب شد كه خداوند از ميان افراد بشر آنان را برگزيند و تفضّلاً اين پاداش و موهبت ويژه را به آنها عطا نمايد، و آنان را از علم و ارادهاى برخوردار كند كه به واسطهى آن به مصونيت كامل و مطلق (عصمت) برسند، تا در پرتو آن، راهنمايانى موثق و مطمئن براى همهى افراد بشر گردند. به عبارت ديگر، اعطاى موهبت ويژه معلول شايستگى هاى آنان است، نه اين اعطا بدون حساب است و نه معلول استعداد جبرى ايشان.و حكمت اعطاى چنين موهبتى، علاوه بر پاداش به خود آنان، فراهم نمودن وسايل هدايت براى ساير انسانهاست. اين معنا به خوبى در بخشهاى آغازين دعاى ندبه آمده است:
«خداوندا تو را سپاس… تو با آنها [اوليائت] شرط نمودى كه نسبت به زينتها و منزلتهاى دنيوى بىاعتنا باشند [جز به مقام قرب تو نيانديشند] و آنها نيز اين شرط را پذيرفتند و چون مىدانستى به اين شرط عمل خواهند كرد، آنان را پذيرفتى و مقرب خويش ساختى [و به خاطر همين شايستگى]… فرشتگان را بر آنها نازل كردى و با وحى خود ايشان را گرامى داشتى و از خوان علم بىكران خويش بهرهها دادى» ((1)).
امام صادق (ع) در همين زمينه مى فرمايند:
شاید این مطالب را هم بپسندید:
«ان الله اختار من ولد آدم اناسا طهّر ميلادهم، و طيّب ابدانهم و حفظهم فى اصلاب الرجال و ارحام النساء، اخرج منهم الانبياء و الرسل، فهم ازكى فروع آدم ففعل ذلك لا لأمر استحقوه من الله عزوجلّ و لكن علم الله منهم حين ذرأهم انّهم يطيعونه و يعبدونه و لا يشركون به شيئا فهولاء بالطاعه نالو من الله الكرامه و المنزله الرفيعه عنده»
به درستى كه خداوند متعال، انسانهايى را از فرزندان آدم انتخاب كرد و تولد آنها را پاك و بدنهاى آنان را پاكيزه گردانيد و آنها را در پشت مردان و رحم زنان در حفظ خويش قرار داد، نه به خاطرطلبى كه از خداوند داشته باشند بلكه از آنجا كه خداوند، در هنگام خلقت مىدانست كه از او فرمانبردارى مىكنند و او را عبادت مىنمايند و هيچ گونه شركى نسبت به او روا نمىدارند.
پس اينان به واسطهى فرمان بردارى از خداوند به اين كرامت و منزلت والا در نزد خداوند، نايل شده اند»،(2)
حاصل سخن:
مواهب ويژه به معصومين نه تفضّلى محض است و نه اكتسابى محض. بلكه تركيبى از هر دو عنصر است يعنى ناشى از تفضّل الهى به آنان، به خاطر شايستگى ارادى آنان است يعنى علم خداوند به اينكه اين افراد در شرايط عادى بالاترين حدّ ممكن استعداد خود را كه در نهاد هر انسان معمولى نهاده شده، در طاعت و بندگى و قرب به خداوند به كار مىگيرند، سبب گرديده تا از ميان افراد بشر، آنان را برگزيند و با اعطاى موهبت علم لدنّى ضمن پاداش و اكرام خود آنان، اين افراد را راهنما و پيامبر و امام در جهت هدايت ساير افراد بشر قرار دهد. با توجه به بيان فوق، خلقت ويژه پيامبر و ائمه (ع) در عين اين كه تفضل الهى به آنان است، براى آنان مزيت و ارزش هم محسوب مىشود. چون ناشى از قابليت آنان، و نهايت عبوديت و بندگىشان است.
قرآن مجيد نيز در رابطه با گزينش انبيائ مى فرمايد: «الله اعلم حيث يجعل رسالته خداوند بهتر مى داند رسالت خويش را در كجا قرار دهد»(3) اين آيه نشان مى دهد كه پيامبر شدن نيازمند شرايطى است و خداوند حكيم كسانى را بر مى گزيند كه شرايط لازم را دارا باشند. اما تشخيص مصاديق اين شرايط از عهده آدميان خارج است و تنها در خور علم بى پايان الهى است.
(1) دعاى ندبه، مفاتيحالجنان، ص 704
(2) (بحارالانوار، ج 10، ص 170).
(3) (انعام، آيه 124)..
پرسمان/
ولی من شنیده بودم که قبل از این دنیا یه دنیای دیگه هم بوده که توی اونجا هرکی نشون داده تا چه حد شایسته هستش. مثلا حضرت علی اصغر (ع) که این همه حاجت میده توی اون دنیا خیلی ارزش داشته کارهاش که توی این دنیا شایسته ی بودن بچه و آبروی امام حسین (ع) بوده.
سلام علیکم
در سایت بحث عالم ذر را سرچ کنید و بیشتر مطالعه نمایید.
وفقکم الله لکل الخیر