منظور از حق طلاق عایشه توسط امام علی علیه السلام

ابن اعثم ماجرای گفتگوهای عایشه با حضرت علی(ع) را در جریان جنگ جمل به این گونه آورده است که ،امام علی(ع) به عایشه گفت همین الان باید به مدینه برگردی اما او برنگشت ، سپس پسرش حسن را فر ستاد و پیغام داد که اگر برنگردی تو را طلاق می دهم. در اینجا عایشه مضطرب شده آماده رفتن شد. زنی از قبیله مهالبه که آنجا بود داستان را از عایشه پرسید که حسن چی گفت ؟ او هم داستانی را تعریف کرد که در آن عایشه و بعضی از زنهای پیامبر با علی (ع) در تقسیم غنایم ، به تندی سخن گفته بودند و پیامبر هم حق طلاق زنانش پس از رحلتش را به حضرت علی(ع) واگذار کرده بود.
متن الفتوح : فغضب النبي صلّى الله عليه و سلّم من ذلك و ما استقبلنا به عليا، فأقبل عليه ثم قال: يا علي! إني قد جعلت طلاقهن إليك فمن طلقتها منهن فهي بائنة، و لم يوقّت النبي صلّى الله عليه و سلّم في ذلك وقتا في حياة و لا موت، فهي تلك الكلمة، و أخاف أن أبين من رسول الله صلّى الله عليه و سلّم.

[ الفتوح، ابن اعثم کوفی،تحقیق علی شیری، بیروت : دارالاضواء، ج 2 ص 484 ؛ طرف من الانباء و المناقب، سید بن طاوس، ص 495 ؛ المناقب ابن شهر آشوب، ج 2 ص 134 ؛ ]

 عایشه گفت: رسول الله از رفتار ما با حضرت علی ناراحت شد و فرمود: من حق طلاق زنانم را پس از خودم به تو واگذار کردم، پس هر کدامشان را طلاق دادی، او دیگر همسر من نیست. حضرت زمان مشخص نکرد که در این دنیا همسر من نیست در آخرت هم همسر من نیست یانه، لذا می ترسم که دیگر همسر پیامبر نباشم.

آيه شش سورهٴ «احزاب» كه فرمود: ﴿وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ﴾ وقتي صغراي اين كبرا قرار بگيرد، از او حرمت ازدواج فهميده مي‌شود خواه ازدواج موقّت، خواه ازدواج دائم، خواه اگر حادثه‌اي پيش آمد به عنوان مِلك يمين يا تحليل به هر عنواني از اين عناوين چهارگانه، همسران پيغمبر(صلّي الله عليه و آله و سلّم) بر امّت حرام‌اند.

 

ولي آن تنزيلي كه درباره حضرت امير هم وارد شده است كه به رسول خدا(صلّي الله عليه و آله و سلّم) فرمود: «أنا و عليٌ أبواه هذه الاُمّة»[علل الشرائع، ج 1، ] آن، اين لسان تنزيل را ندارد. او پيداست كه همان اُبوّت معنوي را مي‌خواهد بيان كند، نه يك ابوّت فقهي را.

اينجا اين آيه شش سورهٴ «احزاب» درصدد بيان حُكم فقهي هم است، گرچه همين حُكم از بعضي از آيات ديگر استفاده مي‌شود كه فرمود: ﴿وَلاَ أَن تَنكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِن بَعْدِهِ﴾[سورهٴ احزاب، آيهٴ 53.] كه نكاح با همسران پيغمبر را حرام كرده است.

اينكه در جريان جمل و آن جنگ خونين، حضرت به آن زن هشدار داد فرمود كه اگر دست از اين كارها برندارد، من او را طلاق مي‌دهم[4] يعني آ‌ن حُكم فقهي را مي‌گيرم. اين حرمتي است، عظمتي است وگرنه رسول خدا(صلّي الله عليه و آله و سلّم) رحلت كرد و الآن سالهاست كه بيش از بيست سال است از رحلت پيغمبر گذشت. اينكه حضرت امير بفرمايد من اين زن را طلاق مي‌دهم يعني زن پيغمبر را طلاق مي‌دهم يعني آن حُكم فقهي را برمي‌دارم، عظمتي است براي زنهاي پيغمبر، اين شأني است كه اسلام به اين زنها داده است كه كسي حقّ ازدواج با اينها را ندارد. فرمود: من اين قداست را ممكن است بردارم، راجع به آن است كه فرمود من طلاق مي‌دهم يعني اين.

منبع: تقریرات و یادداشتهای حجت الاسلام مهدی طاها از جلسه تفسیر سوره نساء حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی؛ سایت هدانا.