سوره هاىی که ثواب ختم قرآن را دارد
ختم قرآن
آيا ثواب قرائت برخى از سوره هاى قرآن ـ كه به اندازه ختم قرآن ذكر شده است ـ انسان را از ختم قرآن بى نياز مى كند؟
در اين باره اشاره به چند نكته شايان توجه است:
1. ثواب ها براساس لطف و تفضل از سوى خداوند است و نيازى نيست كه تساوى در آن ملاحظه شود؛ برخلاف كيفرها كه بايد عدالت در آن رعايت گردد.
2. اين گونه روايات كه بيانگر ثواب بسيار براى يك كار نيك است ـ بر فرض صحت ـ به جهت تشويق مردم و ترويج يك فرهنگ هدايتگر در جامعه است؛ يعنى، اگر چنين كارهاى پسنديده به طور مستمر به وسيله افراد جامعه انجام پذيرد، شايسته چنان ثواب هاى فراوان از سوى خداوند است. به ويژه آنكه صفت رحمت خداوند، غالب است و در لطف و بخشش به بندگان هيچ گونه بخل و محدوديتى ندارد. از اين رو، اين گونه روايات براى ايجاد انگيزه انجام كارهاى خير است؛ نه آنكه انگيزه عمل به كارهاى بزرگ و گسترده را در ميان مؤمنان از بين ببرد.
3. روايات مربوط به ثواب قرائت سوره ها، همگى داراى اسناد صحيح و معتبرى نيست.
4. برخى از سوره ها كه فراوانى ثواب تلاوت براى آنها ذكر مى شود، به تناسب تدبّر و عمل به آنها مى باشد.120
5. برخى از پيام ها و محتواهايى كه در سوره اى خاص وجود دارد، نقشى كليدى در عمل كردن و باور به محتواى ديگر سوره هاى قرآن دارد؛ به گونه اى كه با پذيرش و ايمان به آن، پذيرش و باور نسبت به ديگر سوره ها حاصل مى شود. قرآن گاه مطلبى را به طور اجمال و كلى در جايى مطرح كرده و سپس تفصيل آن را در چندين سوره بيان مى كند؛ براى مثال عصاره قرآن در سوره حمد است و به عنوان كليد پذيرش تمام معارف قرآن مطرح شده است و مجموعه توحيد ذاتى، صفاتى و افعالى خداوند و تنزّه كامل او در سوره «اخلاص» آمده است. به عبارت ديگر بعضى از سوره ها، مواضع اصولى اسلام است كه در ديگر سوره ها به تبيين و تفصيل آن پرداخته مى شود.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
6. علت فضيلت يافتن يك سوره، گاهى با شرايط خاص فرهنگى و اجتماعى ارتباط دارد؛ يعنى، روايتى از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله يا ائمه اطهار عليهم السلام در فضيلت سوره اى و آيه اى وارد شده، كه تكرار آن در ميان مردم به حفظ كيان انديشه و عقيده جامعه كمك فراوانى مى كند و يا در زنده ماندن برخى رخدادهاى مهم اسلامى تأثير بسزايى دارد.
7. آنچه اهميت دارد «پايدارى ثواب» و عمق بخشى به «نورانيت» كار خير در دل و جان است. تلاوت قرآن به طور پيوسته، نورانيت را در دل و جان عمق بيشترى مى دهد، به همين جهت بيشتر رواياتى كه براى ثواب برخى سوره ها آمده؛ شرط آن را تلاوت هر شب و يا تكرار آن را به تعداد خاصى قرار داده است.
8. مقصود از روايت هايى كه آثار خاصى را براى برخى از اعمال ذكر كرده اند اين نيست كه فلان عمل «علت تامه» آن اثر است؛ بلكه مقصود «اقتضا»ى اثر است. «علت تامه» مجموع علل مؤثر بر يك چيز با رفع تمام موانع است. تأثير چنين علتى بر معلول حتمى و ضرورى است و به هيچ وجه تخلف بردار نيست. در حالى كه «مقتضى» يكى از شرايط مؤثر بر يك پديده است كه در صورت فقدان موانع مى تواند اثر كند ولى اگر مانعى بر سر راه آن قرار گيرد توان تأثير ندارد.
در پايان اشاره به يك اصل مهم شايان توجه است؛ كه «جايگزين» هم مانند «بَدَل» مى باشد و از برخى جهات مانند «اصل» است. اما تمامى حقيقت و آثار «اصل» را ندارد. چنان كه زينت آلات بدلى، از نظر زيبايى ظاهرى مانند طلاى اصل مى باشد اما از نظر پايدارى و ارزش واقعى، همانند طلاى اصل نيست.
بديهى است تلاوت تمامى آيات قرآن داراى آثار بسيار فراوان علمى، معنوى مى باشد كه با خواندن يك يا چند سوره تمامى آن بركات حاصل نخواهد شد. اما برخى از آثار مانند ثواب تفضلى را چه بسا خواهد داشت.
120. ر.ك: تفسير نمونه، مباحث آغاز سوره ها و روايات فضيلت سوره ها.
منبع: سایت هدانا برگرفته از پرسمان، پرسش ها و پاسخ ها «قرآن شناسی».
