رعایت ترتیب در نماز قضا

انسان باید نمازهاى واجب را در وقت معیّن آن بخواند و چنانچه خداى نکرده بدون عذر نمازى از او قضا شود گناهکار است و باید توبه کرده و قضاى آن راهم بجا آورد.

احکام جامع نماز قضا را از اینجا کلیک کنید و مطالعه نمایید.

[قضای نمازهای یومیه لازم نیست به ترتیب خوانده شود]

مسأله 1375 قضای نمازهای یومیه لازم نیست به ترتیب خوانده شود مثلًا کسی که یک روز نماز عصر و روز بعد نماز ظهر را نخوانده، لازم نیست اول نماز عصر و بعد از آن نماز ظهر را قضا نماید.

(اراکی:) مسأله قضای نمازهای یومیّه باید به ترتیب خوانده شود، مثلًا کسی که یک روز نماز عصر و روز بعد نماز ظهر را نخوانده، باید اوّل نماز عصر و بعد از آن نماز ظهر را قضا نماید.

(گلپایگانی، صافی:) مسأله قضای نمازهای یومیّه که ادای آنها باید به ترتیب خوانده شود، مثل ظهر و عصر از یک روز، یا مغرب و عشاء از یک شب باید قضای آنها را نیز به ترتیب بخواند. مثلًا اگر از کسی نماز ظهر و عصر یک روز فوت شود باید اول قضای ظهر را بخواند و بعد از آن عصر را، ولی اگر کسی مثلًا یک روز نماز ظهر و روز بعد نماز عصر را نخوانده، می تواند اوّل نماز عصر و بعد از آن نماز ظهر را قضا نماید و ترتیب در بین آنها لازم نیست هر چند سزاوار است تا ممکن است رعایت ترتیب را بنماید.

(خوئی، تبریزی، نوری:) مسأله در قضای نمازهای یومیه ترتیب لازم نیست، مگر در نمازهایی که در ادای آنها ترتیب هست، مثل نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشا از یک روز اگر چه بهتر (خوئی: در غیر آنها نیز) مراعات ترتیب است.

(سیستانی:) بقیه مسأله ذکر نشده.

(زنجانی:) مسأله در قضای نمازهای یومیه ترتیب لازم نیست بلکه مطابق احتیاط استحبابی است؛ مگر در نمازهایی که در ادای آنها ترتیب لازم است؛ مثل نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشا از یک روز، که در قضای آنها نیز لازم است.

(بهجت:) مسأله قضای نمازهای یومیه در صورتی که ترتیب آنها معلوم باشد باید به ترتیب خوانده شود، مثلًا کسی که یک روز نماز عصر و روز بعد نماز ظهر را نخوانده، بنا بر اظهر و أحوط باید اول نماز عصر و بعد از آن نماز ظهر را قضا نماید.

(فاضل:) مسأله احتیاط واجب، رعایت ترتیب در قضاء نمازهای یومیّه است برای کسی که ترتیب قضا شدن نمازهای خود را می داند و در نمازهایی که در اداء آنها ترتیب لازم است، مانند نماز ظهر و عصر، لازم است در قضا ترتیب بین آنها رعایت شود.

(مکارم:) مسأله در نماز قضا ترتیب لازم نیست، جز در میان قضای ظهر و عصر و مغرب و عشاء از یک روز.

[اگر بخواهد قضای چند نماز غیر یومیه را بخواند]

مسأله 1376 اگر بخواهد قضای چند نماز غیر یومیه مانند نماز آیات را بخواند، یا مثلًا بخواهد قضای یک نماز یومیه و چند نماز غیر یومیه را بخواند، لازم نیست آنها را به ترتیب به جا آورد.

(مکارم:) رجوع کنید به ذیل مسأله 1375.

[ اگر کسی نداند که نمازهایی که از او قضا شده]

مسأله 1377 اگر کسی نداند که نمازهایی که از او قضا شده کدام یک جلوتر بوده، لازم نیست به طوری بخواند که ترتیب حاصل شود و هر یک را می تواند مقدم بدارد.

این مسأله، در رساله آیات عظام: سیستانی و مکارم نیست

(گلپایگانی، صافی:) مسأله گذشت در مسأله [(1375)] که در قضای نمازها ترتیب لازم نیست، خصوصاً در صورتی که ترتیب فوت را فراموش کرده باشد مگر در جایی که در ادای آنها ترتیب واجب باشد، ولی اگر بخواهد احتیاط کند و مراعات ترتیب نماید، خوب است و اگر بخواهد طوری آنها را بخواند که یقین کند به ترتیبی که قضا شده به جا آورده است، اگر قضای یک نماز ظهر و یک نماز مغرب بر او واجب است و نمی داند کدام اوّل قضا شده، احتیاطاً باید اوّل یک نماز مغرب و بعد از آن یک نماز ظهر و دوباره نماز مغرب را بخواند، یا اوّل یک نماز ظهر و بعد از آن یک نماز مغرب و دوباره نماز ظهر را بخواند، تا یقین کند هر کدام را که اوّل قضا شده اوّل خوانده است.

(خوئی، تبریزی:) مسأله اگر ترتیب نمازهایی را که نخوانده، فراموش کند بهتر آن است که طوری آنها را بخواند که یقین کند به ترتیبی که قضا شده به جا آورده است. مثلًا اگر قضای یک نماز ظهر و یک نماز مغرب بر او واجب است و نمی داند کدام اوّل قضا شده، اوّل یک نماز مغرب و بعد از آن یک نماز ظهر و دوباره نماز مغرب را بخواند، یا اوّل یک نماز ظهر و بعد از آن یک نماز مغرب و دوباره نماز ظهر را بخواند، تا یقین کند هر کدام را که اوّل قضا شده اوّل خوانده است.

(اراکی:) باید طوری آنها را بخواند..

(زنجانی:) احتیاط مستحب آن است که طوری آنها را بخواند..

(اراکی:) باید اوّل..

(اراکی:) ولی اگر نمازهایی که ترتیب آنها را فراموش کرده به قدری زیاد باشد که اگر بخواهد به ترتیب بخواند، خیلی مشقّت دارد، لازم نیست آنها را به ترتیب به جا آورد.

(بهجت:) مسأله اگر کسی نداند و گمان هم ندارد که نمازهایی که از او قضا شده کدامیک جلوتر بوده، بنا بر اقوی لازم نیست به طوری بخواند که ترتیب حاصل شود و می تواند هر کدام را خواست، مقدّم بدارد، اگر چه احتیاط در صورتی که عسر و حرج پیش نیاید و موجب فوت آن چه یقیناً فوت شده نشود، تحصیل یقین به ترتیب است پس اگر نداند نماز مغرب و ظهر که از او فوت شده، کدامیک جلوتر بوده یک نماز مغرب بین دو ظهر یا یک نماز ظهر بین دو مغرب بنا بر احتیاط مستحب بخواند.

مسائل اختصاصی

(گلپایگانی صافی:) مسأله 1387 اگر نماز ظهر یک روز و نماز عصر روز دیگر یاد و نماز ظهر و یا دو نماز عصر از او قضا شده و نمی داند کدام اوّل قضا شده است چنانچه دو نماز چهار رکعتی بخواند، به نیّت این که اوّلی قضای نماز روز اوّل و دوّمی قضای نماز روز دوّم باشد، کافی است.

(خوئی، تبریزی، زنجانی:) در حاصل شدن ترتیب کافی است.

(گلپایگانی، صافی:) مسأله 1388 اگر یک نماز ظهر و یک نماز عشا یا یک نماز عصر و یک نماز عشا از او قضا شود و نداند کدام اوّل قضا شده است و بخواهد احتیاط نماید، باید طوری آنها را بخواند که یقین کند به ترتیب به جا آورده است. مثلًا اگر یک نماز ظهر و یک نماز عشا از او قضا شده و اوّلی آنها را نمی داند باید اوّل یک نماز ظهر، بعد یک نماز عشا دوباره یک نماز ظهر، یا اوّل یک نماز عشا بعد یک نماز ظهر دوباره یک نماز عشا بخواند.

(خوئی، تبریزی:) بهتر آن است ((زنجانی:) احتیاط مستحب آن است) که طوری آنها را بخواند که یقین کند به ترتیب به جا آورده است، مثلًا اگر یک نماز ظهر، و یک نماز عشا از او قضا شده و اوّلی آنها را نمی داند، اول یک نماز ظهر، بعد از آن یک نماز عشا دوباره یک نماز ظهر بخواند یا اول یک نماز عشا بعد یک نماز ظهر دوباره یک نماز عشا بخواند.

(بهجت:) مسأله 1122 اگر نماز ظهر و عصر از او قضا شده ولی نمی داند از یک روز بوده یا از دو روز و نمی داند کدام زودتر قضا شده، می تواند دو نماز چهار رکعتی بخواند: چهار رکعت اوّل به قصد نمازی که اوّل فوت شده و چهار رکعت دوّم به قصد نماز دوّم.

[اگر کسی که نمازهایی از او قضا شده]

مسأله 1378 اگر کسی که نمازهایی از او قضا شده می داند کدام یک جلوتر قضا شده احتیاط مستحب آن است که به ترتیب قضا کند (1). و آن چه اول قضا شده اول بخواند و دومی را بعد و همین طور.

این مسأله، در رساله آیات عظام نیست

(1) (اراکی:) باید به ترتیب قضا کند..

(نوری:) بهتر آن است که به ترتیب قضا کند، هر چند رعایت ترتیب واجب نیست.

[کسی که نماز قضا از همین روز یا روزهای پیش دارد]

مسأله 1384 کسی که نماز قضا از همین روز یا روزهای پیش دارد می تواند قبل از خواندن نمازی که قضا شده نماز ادایی را بخواند و لازم نیست نماز قضا را جلو بیندازد (1).

 (1) (بهجت:) گر چه مطابق احتیاط است.

گلپایگانی، (خویی، تبریزی، صافی:) مسأله کسی که فقط یک نماز قضا از روزهای پیش دارد، بنا بر احتیاط مستحب (خوئی، تبریزی: بهتر این است که) اگر ممکن است باید اوّل آن را بخواند بعد مشغول نماز آن روز شود. و نیز اگر از روزهای پیش نماز قضا ندارد ولی یک نماز یا بیشتر از همان روز از او قضا شده است، در صورتی که ممکن باشد بنا بر احتیاط مستحب باید (خوئی، تبریزی: بهتر این است که) نماز قضای آن روز را پیش از نماز اداء بخواند.

(فاضل:) مسأله کسی که نماز قضای روزی که می خواهد نماز اداء را بخواند بر او واجب باشد احتیاط واجب، تقدیم نماز قضاء بر نماز اداء همان روز است.

(زنجانی:) مسأله کسی که فقط یک نماز قضا از روزهای پیش دارد بنا بر احتیاط اگر ممکن است اول آن را بخواند، بعد مشغول نماز آن روز شود و نیز اگر یک نماز یا بیشتر از همان روز از او قضا شده است، در صورتی که ممکن باشد، بنا بر احتیاط نماز قضای آن روز را پیش از نماز ادا بخواند.

(سیستانی:) مسأله کسی که فقط یک نماز قضا از روزهای پیش دارد بهتر این است که اگر وقت فضیلت نماز آن روز فوت نمی شود اوّل آن را بخواند بعد مشغول نماز آن روز شود. و نیز اگر از روزهای پیش نماز قضا ندارد ولی یک نماز یا بیشتر از همان روز از او قضا شده است، در صورتی که وقت فضیلت آن نماز فوت نمی شود بهتر این است که نماز قضای آن روز را پیش از نماز اداء بخواند.

(مکارم:) مسأله کسی که نماز قضا از روزهای پیش بر ذمّه دارد می تواند قبل از خواندن نماز قضا به نماز ادای روزانه مشغول شود، مگر آن که یک یا دو نماز قبل از آن باشد که بنا بر احتیاط واجب باید قبلًا به جا آورد.

[ کسی که می داند یک نماز چهار رکعتی نخوانده]

مسأله 1385 کسی که می داند یک نماز چهار رکعتی نخوانده و نمی داند نماز ظهر است یا عصر است یا عشاء (1)، اگر یک نماز چهار رکعتی بخواند به نیت قضای نمازی که نخوانده، کافی است (2).

این مسأله، در رساله آیت اللّه فاضل نیست

(1) (خوئی، سیستانی، تبریزی:) نمی داند نماز ظهر است یا نماز عشاء..

(گلپایگانی، صافی، زنجانی:) نمی داند نماز ظهر است یا نماز عصر..

(2) (خوئی، تبریزی، سیستانی:) و نسبت به جهر و اخفات مخیّر می باشد.

(زنجانی:) و هم چنین است حکم کسی که می داند یک نماز چهار رکعتی نخوانده ولی نمی داند مثلًا نماز ظهر است یا نماز عشا و ظاهراً می تواند حمد و سوره نماز را بلند یا آهسته بخواند.

(مکارم:) و در بلند خواندن و آهسته خواندن حمد و سوره مخیّر است.

مسائل اختصاصی

(گلپایگانی، صافی:) مساله (1390) کسی که پنج نماز پشت سر هم از او قضا شده و نمی داند اوّلی آنها کدام است و بخواهد احتیاطاً مراعات ترتیب را نماید، باید نُه نماز به ترتیب بخواند مثلًا از نماز صبح شروع کند و بعد از آن که ظهر و عصر و مغرب و عشاء را خواند، دو مرتبه نماز صبح و ظهر و عصر و مغرب را بخواند و اگر شش نماز پشت سر هم از او قضا شده و اوّلی آنها را نمی داند، باید ده نماز را به ترتیب قضا کند و همین طور برای هر یک نمازی که به نمازهای قضای او اضافه می شود در صورتی که پشت سر هم قضا شده باشد، باید یک نماز به مقداری که گفته شد اضافه نماید مثلًا اگر هفت نماز او قضا شده و اوّلی آنها را نمی داند باید یازده نماز را به ترتیب به جا آورد.

(خوئی، تبریزی:) مسأله 1390 کسی که پنج نماز پشت سر هم از او قضا شده و نمی داند اولی آنها کدام است چنانچه نه نماز به ترتیب بخواند مثلًا از نماز صبح شروع کند و بعد از آن که ظهر و عصر و مغرب و عشاء را خواند، دو مرتبه نماز صبح و ظهر و عصر و مغرب را بخواند، یقین به ترتیب حاصل نموده است.

(زنجانی:) مسأله 1390 کسی که چند نماز پشت سر هم از او قضا شده و نمی داند اولی کدام است، اگر یک بار تمام آن نمازها را بخواند و بار دیگر نمازها را به همان ترتیب به غیر از نماز آخری بخواند ترتیب یقیناً حاصل می شود؛ مثلًا کسی که پنج نماز پشت سر هم از او قضا شده و نمی داند اولی آنها کدام است، چنانکه نه نماز به ترتیب بخواند؛ مثلًا از نماز صبح شروع کند و بعد از آن که ظهر و عصر و مغرب و عشا را خواند، دو مرتبه نماز صبح و ظهر و عصر و مغرب را بخواند یقین به ترتیب حاصل نموده است.

(گلپایگانی، صافی:) مسأله 1391 کسی که می داند نمازهای پنجگانه او هر کدام از یک روز قضا شده و ترتیب آنها را نمی داند چنانچه نماز یک شبانه روز را به جا آورد کافی است ولی اگر بخواهد احتیاط کند (گلپایگانی: باید پنج شبانه روز نماز بخواند و اگر شش نماز از شش روز از او قضا شده،) باید شش شبانه روز نماز بخواند و هم چنین برای هر نمازی که به نمازهای قضای او اضافه شود، باید یک روز بیشتر بخواند تا یقین کند به ترتیبی که قضا شده به جا آورده است، مثلًا اگر هفت نماز از هفت روز نخوانده باشد، باید هفت شبانه روز قضا نماید.

(خوئی، تبریزی:) مسأله 1391 کسی که می داند نمازهای پنجگانه او هر کدام از یک روز قضا شده و ترتیب آنها را نمی داند بهتر این است که پنج شبانه روز نماز بخواند و اگر شش نماز از شش روز از او قضا شده، نماز شش شبانه روز را بخواند و هم چنین برای هر نمازی که به نمازهای قضای او اضافه شود، یک شبانه روز بیشتر بخواند تا یقین کند به ترتیبی که قضا شده به جا آورده است، مثلًا اگر هفت نماز از هفت روز نخوانده باشد نماز هفت شبانه روز را قضا نماید.

(زنجانی:) مسأله 1391 کسی که می داند نمازهای پنجگانه او هر کدام از یک روز قضا شده و ترتیب آنها را نمی داند، برای رعایت ترتیب می تواند پنج شبانه روز نماز بخواند، و اگر شش نماز از شش روز از او قضا شده، می تواند برای رعایت ترتیب شش شبانه روز نماز بخواند و هم چنین برای هر نمازی که به نمازهای قضای او اضافه شود، می تواند یک شبانه روز بیشتر بخواند و یقین می کند به ترتیبی که قضا شده به جا آورده است؛ البته با کمتر از مقدارهای ذکر شده نیز می توان ترتیب را رعایت کرد، به گونه ای که در اینجا مجال توضیح آن نیست.

(خوئی، گلپایگانی، صافی، تبریزی، زنجانی:) مسأله 394 (1) (سیستانی:) مسأله 1366 اگر در بین نماز یادش بیاید که یک نماز یا بیشتر از همان روز از او قضا شده، یا فقط یک نماز قضا از روزهای پیش دارد چنانچه وقت وسعت دارد و ممکن است نیّت را به نماز قضا برگرداند بهتر این است که نیّت نماز قضا کند، مثلًا اگر در نماز ظهر پیش از رکوع رکعت سوّم یادش بیاید که نماز صبح آن روز قضا شده در صورتی که وقت نماز ظهر تنگ نباشد، (گلپایگانی، صافی: می تواند) نیّت را به نماز صبح برگرداند و آن را دو رکعتی تمام کند بعد نماز ظهر را بخواند، ولی اگر وقت تنگ است یا نمی تواند نیت را به نماز قضا برگرداند، مثلًا در رکوع رکعت سوّم نماز ظهر یادش بیاید که نماز صبح را نخوانده، چون اگر بخواهد نیّت نماز صبح کند یک رکوع که رکن است زیاد می شود، نباید نیّت را به قضای صبح برگرداند.

(سیستانی:) اگر وقت فضیلت نماز آن روز فوت نمی شود..

(گلپایگانی، صافی:) می تواند (زنجانی: بنا بر احتیاط) نیت نماز قضا کند..

(گلپایگانی، صافی:) پیش از تمام شدن رکعت دوّم..

(سیستانی:) وقت فضیلت نماز ظهر..

(سیستانی:) اگر وقت فضیلت تنگ است..

(زنجانی:) یک رکوع زیاد می شود..

(بهجت:) مسأله 1126 کسی که می داند یکی از نمازهای پنجگانه از او فوت شده و نمی داند کدام بوده، کافی است یک نماز صبح و یک مغرب و یک چهار رکعتی به قصد ما فی الذّمّه بخواند. و در بلند یا آهسته خواندن آن، مخیّر است. و اگر مسافر بوده، کافی است یک مغرب و یک دو رکعتی به قصد ما فی الذّمّه بخواند.

[ اگر از روزهای گذشته نمازهای قضا دارد]

مسأله 1386 اگر از روزهای گذشته نمازهای قضا دارد و یک نماز یا بیشتر هم از همان روز از او قضا شده (1)، اگر چه لازم نیست نمازهای قضا را پیش از نماز ادا بخواند حتی اگر چه وقت داشته باشد و ترتیب بین نمازهای قضا را هم بداند، ولی احتیاط استحبابی آن است که نمازهای قضا، مخصوصاً نماز قضای همان روز را پیش از نماز ادا بخواند (2).

این مسأله در رساله آیت اللّه فاضل نیست

(1) (گلپایگانی، خوئی، تبریزی، سیستانی، بهجت، صافی، زنجانی، نوری:) چنانچه برای قضای تمام آنها وقت ندارد یا نمی خواهد همه را در آن روز بخواند مستحب است (زنجانی: احتیاط آن است که) نماز قضای آن روز را پیش از نماز ادا بخواند و بهتر این است (گلپایگانی، زنجانی، صافی: احتیاط مستحب آن است) که بعد از خواندن قضای نمازهای سابق دوباره نماز قضایی را که در آن روز پیش از نماز ادا خوانده به جا آورد.

(سیستانی:) بقیه مسأله ذکر نشده.

(بهجت:) بلکه مطابق احتیاط است.

(نوری:) اگر چه ترتیب بین قضاها را می داند.

(2) (اراکی:) ولی باید بعد از خواندن قضای نمازهای سابق دوباره نماز قضایی را که در آن روز پیش از نماز ادا خوانده به جا آورد. (مکارم:) رجوع کنید به ذیل مسأله 1384.

• توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل،  اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.

---

س 533: در دوران جوانى نمازهاى ظهر و عصر من بيشتر از نمازهاى مغرب و عشا و صبح قضا شده‏ اند که پشت سر هم بودن و تعداد و ترتيب آنها را نمى‏ دانم. آيا در اين مورد بايد نماز دوره‏اى خوانده شود؟ و نماز دوره‏اى چيست؟ اميدواريم توضيح فرماييد.
ج: در نماز قضا مراعات ترتيب ـ غير از ظهر و عصر و مغرب و عشاء از يک روز ـ واجب نيست و خواندن مقدارى که يقين به قضا شدن آن داريد کافى است و دوره کردن به معناى تکرار نماز براى احراز ترتيب بر شما واجب نيست.اجوبه الاستفتائات.

---

حضرت آیت الله مکارم شیرازی

رعایت ترتیب در نماز قضا [وظیفه اشخاص در قبال نماز قضا ]

پرسش : اگر نمازهای متعددی از مکلف قضا شده باشد، آیا رعایت ترتیب بین نمازهای قضا لازم می باشد؟

پاسخ : رعایت ترتیب در قضاى نمازها لازم نیست؛ مگر نسبت به نماز ظهر و عصر از یک روز و همچنین مغرب و عشاى مربوط به یک روز، بنابراین در مورد قضای نمازهایی که مربوط به یک روز نیستند، مى توانید ابتدا تمام نمازهاى صبح را قضا کنید، سپس نمازهاى ظهر، سپس نمازهاى عصر، و پس از آن نمازهاى مغرب، و سپس نمازهاى عشاء.

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی

---

مطابق نظر آيت الله سيستاني

پرسش: من تعداد زیادی نماز قضا دارم که ترتیب انها را هم نمیدانم لطفا راهنمایی کنید؟