رعایت بهداشت از نظر قرآن
رعایت بهداشت فردی و جمعی
همانطور که در قسمت قبل توضیح دادیم، شستن اعضای بدن در وضو و غسل به عنوان مقدمه ای برای عبادات که چندین بار در روز صورت می گیرد، کمک شایانی به بهداشت فردی و سلامت جمعی می کند. همچنین مسلمانان لازم است برای عبادت، بدن و لباسشان از نجاساتی مانند ادرار، مدفوع، خون و … که منشأ آلودگی و بیماری هستند، پاک و طاهر باشد.
به همین خاطر التزام به دستورات شرعی اسلام، به مقدار زیادی، بهداشت و سلامتی را هم در پی دارد. در قرآن کریم، به پیامبر که الگوی مسلمانان است، در همان ابتدای وظیفه رسالت، دستور داده شده است که نظافت فردی را رعایت نماید: «وَ ثِيابَكَ فَطَهِّرْ وَ الرُّجْزَ فَاهْجُر»103؛ «و لباست را پاك كن و از پليدى دورى كن ».
پاكيزگى بدن و لباس ظاهر از مهمترين نشانه هاى شخصيت، تربيت و فرهنگ انسان است؛ به خصوص برای کسی که در ارتباط مدام با دیگران است و قصد تأثیر گذاری در آنها و جذب قلبهایشان را دارد از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ این امر با توجه به این که مردم در عصر جاهليت كمتر از آلودگيها اجتناب مى نمودند و لباسهايى بسيار آلوده داشتند، پررنگتر جلوه می کند. روایات بسیاری راجع به نحوه رعایت بهداشت و نظافت توسط پیامبر اکرم (ص) آمده است که نشان دهنده شدت اهتمام پیامبر به این مسأله بوده است104.
مبتنی بر این که قرآن کریم، پیامبر را به عنوان الگو برای مسلمانان معرفی کرده است105 مسلمانان وظیفه تأسی به پیامبر اکرم را دارند و بایستی منش ایشان را در همه جنبه ها از جمله در بهداشت فردی و نظافت، رعایت کنند. طبیعی است که وقتی تمام افراد یک جامعه تمیزی و بهداشت را رعایت کنند، تمام محیط آن جامعه نیز پاکیزه و طاهر خواهد بود.
تمیزی و پاکیزگی محیط زندگی و مکانهای عمومی، مورد تأکید دین خدا است و پیامبران بزرگی همچون ابراهیم و اسماعیل (علیهما السلام) مأمور به تطهیر و پاکیزه نمودن محل عبادت خداپرستان بودهاند: «وَ عَهِدْنا إِلى إِبْراهيمَ وَ إِسْماعيلَ أَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطَّائِفينَ وَ الْعاكِفينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُود»106؛
«و ما به ابراهيم و اسماعيل امر كرديم كه خانه مرا براى طواف كنندگان و مجاوران و ركوع كنندگان و سجده كنندگان، پاك و پاكيزه کنید». از طرف دیگر به همه انسانها دستور می دهد که هنگام حضور در مسجد، هر چیزی که موجب آراستگی ظاهر است، به همراه داشته باشند: «يا بَني آدَمَ خُذُوا زينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِد»107؛ «اى فرزندان آدم! زينت خود را به هنگام رفتن به مسجد، با خود برداريد».
شاید این مطالب را هم بپسندید:
زینت در اين آیه مى تواند هم اشاره به «زينتهاى جسمانى» باشد كه شامل پوشيدن لباسهاى مرتب و پاك و تميز و شانه زدن موها و به كار بردن عطر و مانند آن مى شود، و هم شامل «زينتهاى معنوى»، يعنى صفات انسانى و ملكات اخلاقى و پاكى نيت و اخلاص108.
قرآن کریم، مسلمانانی را که در صدر اسلام به مسجد قبا میرفتند، مردانی توصیف می کند که پاکیزگی را دوست دارند و به طور متقابل خدا هم پاکیزگان را دوست میدارد: «لا تَقُمْ فيهِ أَبَداً لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوى مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فيهِ فيهِ رِجالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرينَ»109، «هرگز در مسجد ضرار به عبادت نايست! آن مسجدى كه از روز نخست بر پايه تقوا بنا شده (مسجد قبا)، شايسته تر است كه در آن به عبادت بايستى. در آن، مردانى هستند كه دوست مى دارند پاكيزه باشند و خداوند پاكيزگان را دوست دارد».
در تفسیر این آیه روایاتی وجود دارد که منظور از طهارت مسلمانان در این آیه، طهارت جسمانی و نظافت بوده است؛ البته هیچ منافاتی ندارد که طهارت معنوی هم مد نظر بوده باشد.
در آیه ای دیگری از قرآن که حکمی شرعی در ارتباط مستقیم با مسائل بهداشتی صادر شده است110، مشابه آیه فوق، آمده است که: «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابينَ وَ يُحِبُّ الْمُتَطَهِّرين »111؛
«خداوند، توبه كنندگان را دوست دارد، و پاكان را (نيز) دوست دارد». در روایتی از پیامبر اکرم (ص) آمده است که: «إنّ اللَّه تعالى جميل يحبّ الجمال سخيّ يحبّ السّخاء، نظيف يحبّ النّظافة»112؛ «همانا خداوند متعال، زیباست و زیبایی را دوست دارد، بخشنده است و بخشندگی را دوست دارد، پاکیزه است و پاکیزگی را دوست دارد».
103- مدثر (74)، 4 و 5.
104- به عنوان نمونه میتوانید به کتاب «سنن النی» تألیف علامه طباطبائی و جلد شانزدهم بحارالانوار مراجعه فرمایید.
105- در سوره أحزاب آیه 21 آمده است: «لَقَدْ كانَ لَكُمْ في رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كانَ يَرْجُوا اللَّهَ وَ الْيَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَكَرَ اللَّهَ كَثيرا»؛ «مسلّماً براى شما در زندگى رسول خدا سرمشق نيكويى بود، براى آنها كه اميد به رحمت خدا و روز رستاخيز دارند و خدا را بسيار ياد مى كنند».
106- بقره (2)، آیه 125.
107- اعراف (7)، آیه 31.
108- تفسير نمونه، ج 6، ص 148.
109- توبه (9)، آیه 108.
110- در قسمت «اجتناب از روابط جنسی در ایام قاعدگی» در همین بخش راجع به این آیه، بحث کردهایم.
111- بقره (2)، آیه 222.
112- ابو القاسم پاينده ، نهج الفصاحة مجموعه كلمات قصار حضرت رسول، تهران، انتشارات دنياى دانش ، 1382، چاپ چهارم، ص 391، حدیث 690.
منبع: سایت هدانا برگرفته از قرآن و پزشکی.
