حرمت شراب در قرآن

جزء 6
سوره مائده، آيه 90

 

 

حرمت شراب

 

«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»164؛ «اى كسانى كه ايمان آورده ايد! شراب و قمار و بت ها و تيرهاى قرعه پليدند [و ]از عمل شيطانند. پس، از آنها دورى گزينيد؛ باشد كه رستگار شويد».

پرسش . اگر واقعا دليل حرمت خمر و شراب اين است كه عقل را زايل مى كنند و مست كننده هستند، اگر يك ته استكان و به مقدار خيلى كم خورده شود، فقط به اندازه اى كه شخص گرم شود، ولى مست نشود، آيا باز هم حرام است؟

در اين باره، چند پاسخ زير مطرح است:
اولاً، ممكن است مست كنندگى خمر، يكى از دلايل حرمت باشد و در كنار آن، دلايل ديگرى نيز وجود داشته باشد؛ مانند اين كه از اقدام براى تهيه يا فروش شراب در جامعه، به طور كلى جلوگيرى شود؛ چنان كه در ازدواج موقت و يا طلاق گفته شده كه اگر زن نازا بود و يا پيش گيرى كامل صورت گرفته بود، باز هم زن بايد عدّه نگه دارد؛ زيرا موضوع تعيين پدر، حكمت است و نه علت. ممكن است دلايل ديگرى مانند حفظ احترام روابط زناشويى و يا رعايت حريم زنان و حفظ تعادل روحى آنان نيز مطرح باشد.

ثانيا، خوردن هر نجاستى، حرام است و خمر هم يكى از آنهاست و در نتيجه، از خوردن يك قطره آن هم نهى شده است؛ مثل خوردن يك قطره خون يا ادرار.

ثالثا، حرمت خوردن خمر، يك قانون است و قانون، معنايش اين است كه قانون گذار، مصالح كلى را در نظر بگيرد. در يك قانون كلى، ممكن است به خاطر وجود مفسده اى، چيزى ممنوع شود؛ در حالى كه در بعضى موارد آن، مفسده جدى وجود نداشته باشد. همه قانون هاى بشرى هم همين طورند؛ مانند ممنوع بودن عبور از چراغ قرمز؛ اگر چه عدم رعايت در بعضى اوقات، ممكن است مشكلى ايجاد نكند.

بنابراين، قانون آن است كه در ديد كلان، رعايت آن، مصلحت و عدم رعايت آن، مفسده دارد؛ حتى اگر در برخى از موارد جزئى، مصلحت و مفسده وجود نداشته باشد.

اگر شارع مى گفت: اگر شراب خوردى و مست شدى، حرام است و اگر مست نشدى، اشكالى ندارد، برخى افراد كنجكاو، استكان استكان مى خوردند؛ تا ببيند چه وقت مست مى شوند و در اين صورت، از حالت قانون خارج مى شد و حكم خدا، سبك و تمسخرآميز مى شد. بدين جهت، اگر قانون گذار بخواهد آن مصلحتى را كه در نظر گرفته، جلب شود و آن مفسده اى را كه در نظر گرفته، ترك شود، بايد به صورت كلى، امر و نهى كند و تمام قانون هاى عمومى، اين چنين هستند.

بايد دانست كه گاهى سخت گيرى در حرمت، براى جلوگيرى از عادى سازى و «فرهنگ سازى» است. در موارد متعددى ثابت شده كه شروع يك خلاف كوچك، آدمى را به مراحل بعدى مى كشاند؛ به طورى كه در ادبيات عاميانه مشهور شده كه تخم مرغ دزد، شتر دزد مى شود. بنابراين، حرمت شرب خمر، حتى يك قطره آن، چه بسا براى جلوگيرى از جرأت نسبت به مراحل بعد و يا بدآموزى نسبت به ديگران باشد.

164. مائده 5، آيه 90.
 

منبع: سایت هدانا برگرفته از پرسمان، تفسیر آیات برگزیده (جلد اول).

 

ویژه نامه قرآن پژوهی