تسبیحات اربعه یا حمد در رکعت سوم و چهارم

[ در رکعت سوم و چهارم نماز می تواند فقط یک حمد بخواند]

مسأله 1005 در رکعت سوم و چهارم نماز می تواند فقط یک حمد بخواند یا سه مرتبه (1) تسبیحات اربعه بگوید یعنی سه مرتبه (2) بگوید (3) «سُبحان َ اللّه ِ وَ الحَمدُ لِلّه ِ وَ لا إِله َ الَّا اللّه ُ وَ اللّه ُ اکبَرُ» (4) (و اگر یک مرتبه هم تسبیحات اربعه بگوید کافی است (5)) و می تواند در یک رکعت حمد و در رکعت دیگر تسبیحات بگوید و بهتر است در هر دو رکعت تسبیحات بخواند. (6).

(1) (خوئی، گلپایگانی، زنجانی، صافی، سیستانی، تبریزی:) یک مرتبه..

(2) (خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی:) یک مرتبه..

(3) (گلپایگانی، صافی:) یعنی بگوید..

(4) (مکارم:) بلکه یک مرتبه نیز کافی است و مانعی ندارد در یک رکعت حمد و در رکعت دیگر تسبیحات بگوید.

(5) (خوئی، سیستانی، صافی، تبریزی:) بهتر آن است که سه مرتبه بگوید..

(زنجانی:) احتیاط مستحب آن است که سه مرتبه بگوید..

(فاضل:) احتیاط واجب آن است که سه مرتبه تسبیحات اربعه را بگوید..

(بهجت:) بنا بر اقوی کافی است ولی سه مرتبه فضیلت بیشتر دارد و موافق احتیاط است..

[قسمت داخل پرانتز در رساله آیت اللّه گلپایگانی نیست]

(6) (خوئی، تبریزی:) در نماز فرادی بهتر است در هر دو رکعت تسبیحات بخواند و برای مأموم در نمازهای جهریه، أحوط لزومی، اختیار تسبیحات است.

[ در تنگی وقت]

مسأله 1006 در تنگی وقت باید تسبیحات اربعه را یک مرتبه بگوید (1).

این مسأله، در رساله آیت اللّه مکارم نیست.

(1) (گلپایگانی، صافی:) و در وسعت وقت یک مرتبه کافی است، لکن سزاوار است ترک نشود سه مرتبه مگر در ضرورت.

(سیستانی:) و اگر به مقدار آن هم وقت ندارد، کافی است یک مرتبه «سبحان اللّه» بگوید.

[ در رکعت سوم و چهارم نماز حمد یا تسبیحات را آهسته بخوانند]

مسأله 1007 بر مرد و زن (1) واجب است که در رکعت سوم و چهارم نماز، حمد یا تسبیحات را آهسته بخوانند.

(1) (سیستانی:) بنا بر احتیاط..

[ اگر در رکعت سوم و چهارم حمد بخواند]

مسأله 1008 اگر در رکعت سوم و چهارم حمد بخواند، بنا بر احتیاط واجب (1) باید بسم اللّه آن را هم آهسته بگوید (2).

(1) (اراکی، زنجانی:) بنا بر احتیاط..

(2) (فاضل:) خصوصاً برای مأموم و کسی که نمازش را فرادی می خواند.

(سیستانی:) واجب نیست بسم اللّه آن را هم آهسته بگوید مگر آن که مأموم باشد که در این صورت احتیاط واجب آن است که بسم اللّه را هم آهسته بگوید.

[ کسی که نمی تواند تسبیحات را یاد بگیرد]

مسأله 1009 کسی که نمی تواند تسبیحات را یاد بگیرد یا درست بخواند (1)، باید در رکعت سوم و چهارم حمد بخواند.

این مسأله، در رساله آیت اللّه مکارم نیست

(1) (فاضل:) درست یا صحیح بخواند..

[ اگر در دو رکعت اول نماز تسبیحات بگوید]

مسأله 1010 اگر در دو رکعت اول نماز به خیال این که دو رکعت آخر است تسبیحات بگوید (1)، چنانچه پیش از رکوع بفهمد، باید حمد و سوره را بخواند (2) و اگر در رکوع یا بعد از رکوع بفهمد، نمازش صحیح است (3).

(1) (اراکی:) چنانچه بعد از رکوع بفهمد، نمازش صحیح است و اگر پیش از رکوع بفهمد، باید حمد و سوره را بخواند و نمازش صحیح است ولی بعد از نماز باید دو سجده سهو به جا آورد.

(2) (فاضل:) و بنا بر احتیاط مستحب ّ بعد از نماز سجده سهو برای تسبیحات زیادی انجام بدهد و اگر در رکوع بفهمد، نمازش صحیح است. (زنجانی:) باید حمد را بخواند..

(3) (مکارم:) و احتیاط مستحب آن است که دو سجده سهو به جا آورد.

(بهجت، نوری:) اگر در رکوع بفهمد، نمازش صحیح است.

[ اگر در دو رکعت آخر نماز به خیال این که در دو رکعت اول است حمد بخواند]

مسأله 1011 اگر در دو رکعت آخر نماز به خیال این که در دو رکعت اول است حمد بخواند، یا در دو رکعت اول نماز با این که گمان می کرده در دو رکعت آخر است حمد بخواند، چه پیش از رکوع بفهمد چه بعد از آن نمازش صحیح است.

این مسأله، در رساله آیت اللّه مکارم نیست

[ اگر در رکعت سوم یا چهارم می خواست حمد بخواند]

مسأله 1012 اگر در رکعت سوم یا چهارم می خواست حمد بخواند تسبیحات به زبانش آمد، یا می خواست تسبیحات بخواند حمد به زبانش آمد (1) باید آن را رها کند (2) و دوباره حمد یا تسبیحات را بخواند. ولی اگر عادتش خواندن چیزی بوده که به زبانش آمده (3) و در خزانه قلبش آن را قصد داشته می تواند همان را تمام کند و نمازش صحیح است (4).

(1) (سیستانی:) چنانچه به کلّی خالی از قصد نماز بوده حتّی در ضمیر ناخودآگاه..

(2) (اراکی:) بنا بر احتیاط واجب باید آن را رها کند..

(فاضل:) در چنین صورتی أقوی آن است آن را رها کند..

(3) (خوئی، اراکی، تبریزی:) می تواند همان را تمام کند و نمازش صحیح است.

(زنجانی:) همان را تمام می کند و نمازش صحیح است.

(4) (گلپایگانی، صافی:) اگر قصدش خواندن چیزی بوده که به زبانش آمده، اگر چه به واسطه عادت باشد می تواند همان را تمام کند و نمازش صحیح است.

(سیستانی:) اگر خالی از قصد نبوده، مثل آن که عادتش خواندن چیزی بوده که به زبانش آمده، می تواند

همان را تمام کند و نمازش صحیح است.

(مکارم:) اگر هر دو در نیّت او بوده است هر کدام به زبانش آید، کافی است.

[ کسی که عادت دارد در رکعت سوم و چهارم تسبیحات بخواند]

مسأله 1013 کسی که عادت دارد در رکعت سوم و چهارم تسبیحات بخواند (1) اگر بدون قصد مشغول خواندن حمد شود (2) باید (3) آن را رها کند و دوباره حمد یا تسبیحات را بخواند (4).

این مسأله، در رساله آیت اللّه مکارم نیست

(1) (خوئی، تبریزی، سیستانی:) اگر از عادت خود غفلت نماید و به قصد اداءِ وظیفه مشغول خواندن حمد شود، کفایت می کند و لازم نیست دوباره حمد یا تسبیحات را بخواند.

(صافی:) اگر با غفلت از عادت خود به قصد ادای وظیفه، حمد بخواند کفایت می کند.

(2) (اراکی:) کفایت می کند. [پایان مسأله] (زنجانی:) اگر بدون قصد، حمد به زبانش آمد..

(3) (فاضل:) أقوی آن است که.. (4) (زنجانی:) ولی اگر از عادت خود غفلت کند و به قصد انجام وظیفه حمد را بخواند، می تواند آن را تمام کرده و نمازش صحیح است.

[در رکعت سوم و چهارم مستحب است بعد از تسبیحات استغفار کند]

مسأله 1014 در رکعت سوم و چهارم مستحب است بعد از تسبیحات استغفار کند، مثلًا بگوید: «استَغفِرُ اللّه َ رَبِی وَ اتُوب ُ الَیه ِ» یا بگوید «اللّهُم َّ اغفِر لِی» (1) (و اگر به گمان آن که حمد یا تسبیحات را گفته مشغول گفتن استغفار شود و شک کند که حمد یا تسبیحات را خوانده، یا نه، باید به شک خود اعتنا ننماید (2)) ولی اگر (3) نمازگزار پیش از خم شدن برای رکوع در حالی که مشغول گفتن استغفار نیست، شک کند که حمد یا تسبیحات را خوانده یا نه، باید حمد یا تسبیحات را بخواند (4).

این مسأله، در رساله آیت اللّه بهجت نیست

(1) (مکارم:) بقیه مسأله ذکر نشده.

(خوئی، تبریزی:) و اگر نمازگزار پیش از خم شدن برای رکوع اگر چه مشغول گفتن استغفار یا بعد از فراغ از آن باشد شک کند که حمد یا تسبیحات را خوانده یا نه، باید حمد یا تسبیحات را بخواند.

(سیستانی:) و اگر نمازگزار پیش از استغفار و خم شدن برای رکوع شک کند که حمد یا تسبیحات را خوانده یا نه، باید حمد یا تسبیحات را بخواند؛ و اگر در حال گفتن استغفار یا بعد از آن شک کند، باز هم بنا بر احتیاط واجب باید حمد یا تسبیحات را بخواند.

(زنجانی:) و کسی که مشغول گفتن استغفار است، اگر شک کند که حمد یا تسبیحات را خوانده یا نه، اگر به قصد ذکر خاص استغفار کرده باشد، لازم نیست حمد یا تسبیحات را بخواند ولی احتیاط مستحب آن است که حمد یا تسبیحات را به قصد ذکر مطلق، دوباره بخواند؛ مخصوصاً اگر عادتش خواندن آن استغفار نباشد. و چنانچه به قصد این که در هر جای نماز استغفار مستحب است، استغفار کرده لازم است حمد یا تسبیحات را بخواند و نیز اگر نمازگزار استغفار نکرده باشد پیش از خم شدن به رکوع شک کند که حمد یا تسبیحات را خوانده یا نه، باید حمد یا تسبیحات را بخواند.

(2) [در رساله آیات عظام: گلپایگانی و صافی به جای قسمت داخل پرانتز آمده است: و کسی که مشغول استغفار است، اگر شک ّ کند که حمد یا تسبیحات را خوانده یا نه، چنانچه خود را در استغفار بعد از حمد یا تسبیحات ببیند، باید به شک ّ خود اعتناء ننماید و الّا باید حمد یا تسبیحات را بخواند]

(3) (گلپایگانی، صافی:) و نیز اگر.. (فاضل:) و هم چنین است اگر..

(4) (فاضل:) [باید] به شک خود اعتنا نکند.

• توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل،  اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.

---

مطابق نظر آيت الله خامنه اي

س 483: آیا یک بار گفتن تسبیحات اربعه در رکعت سوم و چهارم نماز کافی است؟
ج: کافى است، هرچند احتياط اين است که سه مرتبه گفته شود.

س 484: تعداد تسبیحات اربعه در نماز سه مرتبه است، ولی فردی سهواً چهار بار گفته است، آیا نماز او در پیشگاه خداوند مقبول است؟
ج: اشکال ندارد.

س 485: کسی که نمی‏داند تسبیحات اربعه را در رکعت سوم و چهارم نماز سه مرتبه گفته یا بیشتر و یا کمتر، چه حکمی دارد؟
ج: يک مرتبه نيز کفايت مى‏کند و چيزى بر او واجب نيست، و تا به رکوع نرفته مى‏تواند بنا را بر اقل گذاشته و تسبيحات را تکرار نمايد تا يقين کند که آن را سه مرتبه گفته است.

س: اداى يک بار ذكر ركعت سوم و چهارم نماز به جاى سه بار در حالت عادى چگونه است اين كار در مواقع اضطرار مثلاً سرعت بخشيدن به نماز فرادا براى رسيدن به نماز جماعت چه حالتى دارد؟
ج) ذکر يک بار تسبيحات اربعه در رکعت سوم و چهارم نمازها حتى در حال اختيار مجزى است اگر چه مستحب، تکرار سه بار است.

س: اگر كسى به جاى تسبيحات اربعه حمد و سوره را بخواند آيا نمازش باطل مى‌شود؟
ج) اگر با قصد و اراده حمد را انتخاب كند و بخواند، اشكال ندارد ولى اگر فراموش كرد و بجاى تسبيحات اربعه حمد را خواند، اگر در حال ركوع يا بعد آن يادش آمد، نمازش صحيح است و اگر قبل از ركوع يادش آمد بايد مجدداً با اختيار و اراده يا حمد را بخواند و يا تسبيحات اربعه را بخواند؛ و در صورت انتخاب حمد بجاى تسبيحات، نبايد سوره را بخواند. استفتائات رهبری.

---

حضرت آیت الله مکارم شیرازی

یک بار گفتن تسبیحات اربعه

پرسش : به نام خدا و با عرض سلام آیا تسبیحات اربعه را در نماز جماعت می توان یک بار خواند؟ در صورتی که همه مامومین سه بار می خوانند؟
پاسخ : تسبیحات اربعه را در هر حال می توان یک بار خواند ولی احتیاط مستحبسه بار است.

اختلاف نظر مرجع تقلید امام و مأموم در تعداد تسبیحات اربعه

پرسش : در صورتی که مرجع تقلید مأموم سه بار گفتن ذکر تسبیحات اربعه را واجب بداند، اقتدا کردن او به امامی که فقط یک بار ذکر تسبیحات اربعه را در نماز جماعت می گوید چه حکمی دارد؟
پاسخ : با توجه به آنچه نوشته اید، ماموم باید تسبیحات اربعه را بخواند و احتیاطا نماز را اعاده کند.

یکبار گرفتن تسبیحات اربعه در نماز استیجاری

پرسش : با سلام ‌‌. بنده نماز قضای استیجاری میتی را تقبل کردم که بخوانم؛ در رساله حضرت عالی ذکر شد که باید مستحبات نماز استیجاری در حد معمول بجا آورده شود؛ سوال بنده اینست که اگر بنده اذان نگویم و به اقامه اکتفا کنم و در رکات سوم و چهارم یک بار تسبیحات اربعه بگویم و در سلام هم به آخرینش اکتفا کنم؛ نماز استیجاری بنده ایراد پیدا می کند؟
پاسخ : با توجه به اینکه این کار خلاف معمول است باید با کسی که وجه را به شما داده در این مسئله توافق کنید. استفتائات آیت الله سیستانی.

---

مطابق نظر آيت الله سيستاني

پرسش: آیاتسبیحات اربعه حتما باید سه بار گفته شود یا یک بار کافی است ؟
پاسخ: یک بار کفایت می کند .
۲پرسش: در صورت شک در تعداد تسبیحات اربعه چه کاری باید انجام داد ؟
پاسخ: یک بار واجب است و بقیه هر قدر باشد مستحب است. استفتائات آیت الله سیستانی

لینک کوتاه مطلب: http://goo.gl/GMdRq6

*- ضمنا شما می توانید از اینجا مشترک  خبرنامه سایت شوید و جدید ترین مطالب را دریافت کنید.

ويژه نامه احكام نماز

• یک کلمه از حمد و سوره را اشتباه بخواند
• گرفتن پول و مزد در برابر آموزش نماز
• غلط خواندن حمد و سوره نماز
• بلند یا آهسته خواندن نماز
• تغییر سوره و خواندن سوره دیگر در نماز
• روز جمعه در نماز چه سوره ای مستحب است

---

---

کلید: تسبیحات اربعه یا حمد در رکعت سوم و چهارم تسبیحات اربعه یا حمد در رکعت سوم و چهارم تسبیحات اربعه یا حمد در رکعت سوم و چهارم تسبیحات اربعه یا حمد در رکعت سوم و چهارم تسبیحات اربعه یا حمد در رکعت سوم و چهارم تسبیحات اربعه یا حمد در رکعت سوم و چهارم تسبیحات اربعه یا حمد در رکعت سوم و چهارم تسبیحات اربعه یا حمد در رکعت سوم و چهارم تسبیحات اربعه یا حمد در رکعت سوم و چهارمتسبیحات اربعه یا حمد در رکعت سوم و چهارم تسبیحات اربعه یا حمد در رکعت سوم و چهارم تسبیحات اربعه یا حمد در رکعت سوم و چهارم تسبیحات اربعه یا حمد در رکعت سوم و چهارم