اهميت پيوندهاى اجتماعى در قرآن

پرسش : اهمیّت پیوندهاى اجتماعى در قرآن تا چه میزان است؟

پاسخ اجمالی:

قرآن از يك سو بر وحدت عمومى جهان بشريت به عنوان اعضاى يك خانواده تأكيد مى كند و از سوى ديگر مؤمنان را عضو يك پيكر بر مى شمرد و به اين نيز قناعت نمى كند و به پيوندهاى خويشاوندی نيز توصيه مى كند و شكستن اين پيمان را گناهى بزرگ می داند. اهميت اين پيوندها در اسلام تا جايى است كه هر چيزى كه كمك به تحكيم این پيوندها كند، مطلوب شمرده شده، حتى دروغی كه بدترين گناه است را براى اصلاح ذات البين مجاز مى داند. و به عكس، هر چيزى كه مايه از هم گسستگى پيوندها گردد تحت هر عنوانی منفور شمرده است.

پاسخ تفصیلی:

اجتماع بشرى که منشا همه پیشرفت ها و موفقیت هاى علمى و اجتماعى است در صورتى مى تواند، به هدف مطلوب خود برسد که محکم ترین پیوند را داشته باشد وگرنه تبدیل به جهنّم سوزانى مى شود، که زحمات و مشکلات اجتماع را دارد، بى آن که از برکات آن بهره مند گردد.
کتاب خدااز یک سو و بر وحدت عمومى جهان بشریت به عنوان اعضاى یک خانواده و برادرانى که از یک پدر و مادر متولد شده اند تاکید مى کند (چنانکه در آیه13 سوره حجرات آمده)، و از سوى دیگر مومنان را عضو یک پیکر، صرف نظر از اختلاف زبان و نژاد بر مى شمرد و مى گوید: «بَعْضُکُمْ مِنْ بَعْض»؛ (شما همگى هم نوعید و همجنس یکدیگر و عضو یک پیکرید).(1)
و در جاى دیگر مى فرماید: «وَالْمُوْمِنُونَ وَالْمُوْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ اَوْلِیَاءُ بَعْض»؛ (مردان و زنان با ایمانولى [ویار و یاور] یکدیگرند).(2)
به این نیز قناعت نمى کند و علاوه بر پیوند بشریت و پیوند ایمان نسبت به پیوندهاى خویشاوند، که در دایره فشرده تر و نزدیکترى است نیز توصیه و تاکید مى کند و شکستن این پیمان را گناهى بزرگ توصیف مى نماید و مى فرماید: «الَّذِینَ یَنقُضُونَ عَهْدَ اللهِ مِن بَعْدِ مِیثَاقِهِ وَیَقْطَعُونَ مَآ اَمَرَ اللهُ بِهِ اَنْ یُوصَلَ وَیُفْسِدُونَ فِى الاَْرْضِ اُوْلَـئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ»؛ (فاسقان آنها هستند که پیمان خدارا پس از آن که محکم ساختند مى شکنند و پیوندهایى را که خدا دستور داده بر قرار سازند قطع مى نمایند و در جهان فساد مى کنند اینها زیانکارانند).(3)

و در سوره محمد(صلى الله علیه وآله) آیات 22 و 23 مى خوانیم: «فَهَلْ عَسَیْتُمْ اِنْ تَوَلَّیْتُمْ اَنْ تُفْسِدُوا فِى الاَْرْضِ وَتُقَطِّعُوا اَرْحَامَکُمْ * اُوْلَئِکَ الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللهُ فَاَصَمَّهُمْ وَاَعْمَى اَبْصَارَهُمْ»؛ (اگر حکومت را بدست گیرید، آیا جز این انتظار مى رود که در زمین فساد نمایید و پیوند خویشاوندى را قطع کنید؟! * آنها کسانى هستند که خداوند از رحمت خویش دورشان ساخته، گوش هایشان را کر و چشم هایشان را کور کرده است.) و به این ترتیب قطع این پیوندها را هم ردیف فساد در زمین و مایه کورى و کرى چشم و گوش باطن مى داند.

اهمیت این پیوندها در اسلام تا جایى است که هر چیزى که کمک به تحکیم پیوندهاى اجتماعى کند، مطلوب شمرده شده، حتى دروغى که بدترین گناهاست براى اصلاح ذات البین مجاز مى باشد.
و به عکس، هر چیزى که مایه از هم گسستگى پیوندها گردد منفور و مردود شمرده شده، تحت هر عنوان و هر نامى که باشد.(4)

پی نوشت:
(1). سوره آل عمران، آيه 195.
(2). سوره توبه، آيه 71.
(3). سوره بقره، آيه 27.
(4). گردآوري از کتاب: پيام قرآن، آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى، دار الكتب الاسلاميه، تهران، 1386 هـ.ش، ج 8، ص 256.