آیا سرنوشت ما از قبل تعیین شده است

 

 

آیا این درست است که خداوند هر فردی را که آفریده سرنوشت او را نیز تعیین کرده است؟ آیا همراه خلق شدن ما، نامه نوشته شده زندگی‌مان نیز خلق شده است؟

 

 

سؤال:

 

سؤال مطرح شده به این موضوع برمیگردد که آیا خداوند متعال به عاقبت امور همه بندگان خود علم دارد یا خیر؟ اگر علم دارد آیا مخلوقات او طبق علم الهی عمل می‌کنند یا خیر؟ اگر طبق علم الهی عمل گردد این همان جبر است و اگر مخالف علم الهی عمل گردد این نسبت دادن جهل به خداوند است و تغییر در علم الهی می‌باشد؟ و این امر محال می‌باشد پس بنابراین با توجه به این‌که اختیار انسان به این معناست که ما هر طرف از فعل یا ترک فعل را بخواهیم، می‌توانیم انجام دهیم و از طرف دیگر علم خداوند تنها به یک طرف(فعل یا ترک فعل) تعلق می‌گیرد لذا انسان مجبور است همان طرف معلوم الهی را انجام دهد.

 

جواب این سوال را با مثالی توضیح می‌دهیم:

 

راننده‌ای با سرعت 100 کیلومتر بر ساعت در حال حرکت درجاده می‌باشد این جاده دارای پیچ تندی می‌باشد که تنها با سرعت 50 کیلومتر بر ساعت به پایین می‌توان از این پیچ عبور کرد والا ماشین واژگون خواهد شد، حال اگر شما از طریق علم فیزیک علم داشته باشید که این ماشین با سرعت 100 کیلومتر بر ساعت در صورت گذشتن از پیچ دچار واژگونی می‌‌گردد، آیا این علم شما باعث سلب اختیار از راننده می‌گردد؟ طبیعتاً جواب شما خیر است. در بحث مذکور نیز علم الهی سلب اختیار از انسان نمی‌کند، بلکه خداوند علم دارد که انسان با اختیار خودش چه رفتاری می‌ به عبارت دیگر علم الهی اگر قبل از حدوث فعل درنظر گرفته شود علم ذاتی است که متناسب با قضای علمی‌الهی می‌باشد و اگر علم الهی را بعد از حدوث فعل درنظر بگیریم علم فعلی است که متناسب با قضای عینی می‌باشد.  لذا  کلیه  احادیثی که عنوان می‌کند  فرد  شقی  یا  سعید  در  شکم  مادر  مشخص   است.[65] اشاره به قضا و قدر علمی‌خداوند دارد که هیچ منافاتی با اختیار انسان ندارد.

 

 

[65]. دلشاد، جعفر، ترجمه نهج الفصاحه، ص 530.
منبع: هدانا برگرفته از پرسش ها و پاسخ ها  «قسمت» و «قضا و قدر».

ویژه نامه اعتقادات و دین پژوهی