آيا خدا شرايط خانوادگى و محيط افراد را هم در هنگام حساب آخرت در نظر مى گيرد يا نه؟
آيا خدا شرايط خانوادگى و محيط افراد را هم در هنگام حساب آخرت در نظر مى گيرد يا نه؟ اگر در نظر نگيرد ظلم نيست؟
تأثير پارهاى از عوامل غيراختيارى در روحيات و اعمال و برخى از كنشهاى انسانها امرى مسلم و ترديد ناپذير است ليكن اين گونه امور هرگز سلب كننده اختيار و آزادى اراده انسانى نيستند و از طرف ديگر نمىتوانند فطرت پاك الهى آدمى را- كه او را به سوى خدا و فضائل و پاكىها فرا مىخواند- از بين ببرند. نقش عوامل محيطى يا وراثتى ياد شده تنها ايجاد زمينه گرايش به سوى برخى از رذالتها و منكرات است نه علت تامه آن. بنابراين تفاوت يك انسان حرامزاده يا فردى كه در محيط تربيتى فاسدى تولد و رشد مىيابد با فرد حلال زاده يا كسى كه در محيط سالم تولد و رشد يافته آن است كه در وى زمينه گرايش به برخى كژىها و آلودگىها بيشتر است ولى اين زمينه هرگز توانايى و اراده اصلاح را از او سلب نمىكند. از طرف ديگر همين انسان بر حسب فطرت الهى ميل به سوى نيكىها و ارزشهاى متعالى نيز دارد. بنابراين مىتواند مانند هر كس ديگر به سمت ارزشها و فضائل حركت كند. در طول تاريخ نيز بسيارى از انسانهايى كه در محيط سالم رشد كردهاند به سوى انحرافات گرويده و در مقابل افرادى در محيط هاى فاسد بر عليه تمايلات نفسانى پست خود قيام كرده و به اصلاح گراييدهاند. از طرف ديگر عذاب و پاداش الهى نسبت به همه انسانها يكسان نيست. چنان كه گفتهاند: در قيامت سه كتاب وجود دارد كه به حسب آنها پاداش و جزا صورت خواهد گرفت:
شاید این مطالب را هم بپسندید:
1) پرونده سيئات، 2) پرونده حسنات، 3) پرونده نعمات.
و مقصود از نعمات صرفا آب و نان و… نيست، بلكه مهمترين آنها عوامل تربيتى مانند: پيامبران، علما، خانواده خوب، دوستان خوب، شرايط اجتماعى مناسب، قواى ادراكى، شرايط ژنتيك و… مىباشد. از اين جا روشن مىشود كه مسؤوليت هر كس در پيشگاه خداوند متناسب با نعمتهايى است كه پروردگار به وى ارزانى داشته و عدالت الهى ايجاب مىكند كه با ملاحظه تمام شرايط و عوامل ارادى و غير ارادى دخيل در افعال انسان هر فردى را پاداش و جزا بخشد. آنچه در روايات پيرامون حرامزادگان و… آمده همه براى تذكر و يادآورى وجود همين زمينههاست و از آنها مىتوان در امور تربيتى نتايج درخشانى گرفت.
بنابراين وجود اين عوامل و تأثير آنها هيچ تضادى با عدل الهى و پاداش و عذاب اخروى ندارد.
براى آگاهى بيشتر ر. ك: انسان و سرنوشت، شهيد مطهرى. پرسمان
