آداب تلاوت قرآن
هنگام تلاوت قرآن چه آدابى را رعايت كنيم تا بيشترين بهره را ببريم؟ آيا خواندن ترجمه فارسى قرآن هم ثواب دارد؟
براى تلاوت قرآن، آداب خاصّى هست كه به بعضى از آنها با استفاده از آيات و روايات اشاره مى شود:
1. در حال طهارت و با وضو به تلاوت قرآن بپردازيد.
2. در حالى كه مسواك كرده ايد قرآن را تلاوت كنيد.
3. با صوت زيبا تلاوت كنيد.
4. با جَهر متوسّط بخوانيد؛ نه با صداى آهسته باشد و نه با صداى بسيار بلند.
5. در حال تلاوت، با اَدَب و با طمأنينه و رو به قبله باشيد؛ چه نشسته و چه ايستاده و اگر نشسته مى خوانيد، تكيه نكنيد.
6. از روى «مصحف» تلاوت كنيد، كه نگاه در «مصحف» و تلاوت از روى آن آثار خاصّى دارد اگرچه آيات را حفظ باشيد.
در روايتى از رسول اكرم صلى الله عليه و آله نقل شده است: «ليس شى ء أشدّ على الشّيطان من القرائة فى المحصف نظراً»114؛ «چيزى براى شيطان سخت تر و كوبنده تر از تلاوت قرآن نيست، آن هم از روى مصحف و با نگاه كردن در آن».
7. قبل از شروع بگوييد: «أستعيذ باللّه السّميع العليم من الشّيطان الرّجيم»؛ «به خداوند شنوا و دانا، از شيطان رانده شده پناه مى برم» و يا بگوييد: «أعوذ باللّه السّميع العليم من الشّيطان الرّجيم» و بعد بگوييد: «بسم اللّه الرّحمن الرّحيم». سپس تلاوت را شروع كنيد، تا با عنايت خداى متعال از دخالت هاى شيطانى در نفس خود محفوظ بمانيد. قرآن مى فرمايد:
«فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجِيمِ إِنَّهُ لَيْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَلى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ»؛ «وقتى قرآن را تلاوت مى كنى، پناه ببر به خداى متعال از شيطان مطرود. البته شيطان را بر آنانى كه ايمان آورده و به پروردگارشان توكل مى كنند، تسلّط و سيطره اى نيست».115
8. ترتيل را مراعات كنيد؛ قرآن، خطاب به رسول اكرم صلى الله عليه و آله مى فرمايد:
«وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلاً»116؛ «و قرآن را با ترتيل مناسب آن بخوان».
امام موسى بن جعفر از پدران بزرگوار خود نقل مى كند: از رسول اكرم صلى الله عليه و آله در خصوص آيه «وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلاً» سؤال شد و آن حضرت در توضيح و تفسير آيه فرمود: «بيّنه تبياناً و لاتنثره نثر الرّمل، و لا تهذّه هذا الشعر، قفو عند عجائبه، و حرّكوا به القلوب، و لا يكون همّ أحدكم آخر السّورة»117؛ «قرآن را روشن و واضح تلاوت كن و حروف و كلمات آن را جدا از هم و پراكنده مساز، مانند پراكنده ساختن دانه هاى ريگ از يكديگر، و آن را سريع و تند تلاوت نكن، همانند تند خواندن شعر. وقتى به عجايب قرآن مى رسيد، توقف كنيد و به تدبّر و تأمّل بپردازيد و با تلاوت آن دل ها را به حركت آوريد و با شتاب و بى تأمّل نخوانيد؛ به نحوى كه بخواهيد زود به آخر سوره برسيد».
9. به هنگام تلاوت قرآن، به چيز ديگرى فكر نكنيد و متوجه آيات قرآن باشيد.
10. در آيات قرآن تدّبر كنيد كه در اين صورت، از انوار، هدايت ها، حقايق، معارف و دقايق و اسرار قرآن كريم، به اندازه خود بهره مند خواهيد شد.
تلاوتى كه در آن تدبّر نباشد، آن طور كه شايسته است، فايده اى نخواهد داشت. البته اين بدان معنا نيست كه اگر كسى اهل تدبّر نباشد و يا معانى آيات را حتّى در حدّ ترجمه نداند، از تلاوت قرآن بهره اى نخواهد برد! چنين كسى هم با مراعات قسمتى از آداب تلاوت، بهره خود را خواهد برد.
شاید این مطالب را هم بپسندید:
11. حقّ آيات را مراعات كنيد؛ به اين معنا كه به هنگام تلاوت قرآن، وقتى از رحمت و بهشت ياد مى شود، خود را از آن رحمت محروم نبينيد و وقتى به آيات عذاب و آتش و سخط و غضب مى رسيد، بترسيد و به خداى متعال پناه ببريد كه از اهل عذاب و آتش نباشيد و مشمول سخط و غضب نگرديد. وقتى به آيات تكبير، تعظيم، تسبيح و تحميد مى رسيد، به تكبير، تعظيم، تسبيح و تحميد حقّ بپردازيد. هنگامى كه به آيات استغفار و طلب عفو و بخشش مى رسيد، استغفار كنيد و طلب عفو و مغفرت نماييد. آنجايى كه به ذكر صالحان مى رسيد، از خدا بخواهيد شما را نيز از آنان و در جمع آنان قرار دهد و آن گاه كه به ذكر اهل طغيان و غفلت مى رسيد، از خدا بخواهيد كه شما را از ورود به جمع آنان حفظ كند.
امام صادق عليه السلام فرمود: «اذا مررت بآية فيها ذكر الجنّة فاسأل اللّه الجنّة، و اذا مررت بآية فيها ذكر النّار فتعوّذ باللّه من النّار»118؛ «به هنگام تلاوت قرآن وقتى به آيه اى رسيدى كه در آن ذكر بهشت شده است، از خدا بهشت را بخواه، و وقتى به آيه اى رسيدى كه در آن ذكر آتش به ميان آمده است، به خدا پناه ببر از آتش».
در پايان تذكر اين نكته بايسته است كه هر چه مى توانيد در تلاوت قرآن و مراعات آداب آن، جدّيّت داشته باشيد و اين امر را مهم بشماريد و بدانيد كه هر چه در تلاوت قرآن بكوشيد و با آن وحدت يابيد؛ به همان اندازه به «حقيقت نورى قرآن» نزديك شده و در نتيجه «حقيقت نورى خود» را خواهيد يافت؛ زيرا «حقيقت نورى انسان» از «حقيقت نورى قرآن» و مرتبه اى از مراتب آن است و اين سرّ براى اهل آن معلوم، و از نا اهلان محجوب است.
«حقيقت قرآن» تجلّيات حقّ است كه در وراى اين الفاظ و مفاهيم ظاهرى بوده و در كتاب مكنون و نزد حضرت محبوب است:
«وَ إِنَّهُ فِى أُمِّ الْكِتابِ لَدَيْنا لَعَلِىٌّ حَكِيمٌ»119؛ «و همانا كه آن در كتاب اصلى به نزد ما سخت والا و پر حكمت است».
در عين حال، با همين الفاظ و مفاهيم، ظاهر و متجلّى است. آن كه از «حقيقت قرآن» دور مانده، از «حقيقت خود» دور گشته و از حضرت محبوب، محجوب مانده است.
اما اصرار بر تلاوت قرآن به زبان عربى، دلايل متعددى دارد، از جمله:
1. ايجاد زبانى مشترك در ميان همه پيروان و در واقع فراهم سازى نوعى وحدت و پيوند بين الملل دينى، باعث تأكيد بر قرائت و حفظ زبان عربى شده است.
2. روح و محتواى هر پيام و سخنى در قالب زبان خاص خود، عميق تر درك مى شود تا زمانى كه به زبان هاى ديگر برگردانده شود و قرآن كه داراى مضامين بسيار بلند و عالى است، هرگز قابل ترجمه دقيق و كامل به هيچ زبانى نيست. فرق بين قرآن و ترجمه هايش، همان فرق بين كتاب الهى و بشرى است.
بنا بر آنچه گفته شد، تلاش و همت ما بايد بر آن باشد كه تلاوت قرآن را به زبان عربى پيگيرى كنيم و هر چه بيشتر با ترجمه آن آشنا شويم. حتى اگر كمتر بخوانيم؛ بهره ما بيشتر خواهد بود و كم كم تسلط ما بيشتر خواهد شد.
114. بحارالانوار، ج 92، ص 202.
115. نحل 16، آيه 98.
116. مزمل 73، آيه 4.
117. بحارالانوار، ج 92، ص 215.
118. بحارالانوار، ج 92، ص 216.
119. زخرف 43، آيه 4.
منبع: سایت هدانا برگرفته از پرسمان، پرسش ها و پاسخ ها «قرآن شناسی».
