فعالیت احزاب و قانون اساسی

 

 

آیا در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، فعالیت احزاب و جریان‌های سیاسی پذیرفته شده است؟

 

نکته:

نظام جمهوری اسلامی به عنوان نظامی که بر پایه آرای مردم استوار شده است به فعالیت احزاب و جریان‌های سیاسی توجه خاصی نموده است و در این راستا براساس قانون اساسی جمهوری اسلامی، احزاب، جمعیت‌ها، انجمن‌های سیاسی و صنفی و انجمن‌های اسلامی یا اقلیت‌های دینی شناخته شده آزادند، مشروط به اینکه اصول استقلال، آزادی، وحدت ملی، موازین اسلامی و اساس جمهوری اسلامی را نقض نکنند، هیچ کس را نمی‌توان از شرکت در آن‌ها منع کرد یا به شرکت در یکی از آن‌ها مجبور ساخت.[46]

 

نکته:

در این اصل از قانون اساسی، اصل بر آزادی احزاب گذارده شده و برای فعالیت آن‌ها شرایطی در نظر گرفته است که این شرایط در حقیقت، پذیرش چارچوب‌ها و اصول اسلامی و انقلابی است که در داخل این چارچوب، احزاب می‌توانند، آزادانه به فعالیت بپردازند. در راستای اجرای این اصل، قانون فعالیت احزاب در سال 7/6/1360 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. این قانون در 19 ماده و 9 تبصره تنظیم شده است.

 

براساس ماده شانزدهم این قانون چارچوب فعالیت احزاب و گروه‌های سیاسی این گونه ترسیم شده است که این گروه‌ها باید در نشریات، اجتماعات و فعالیت‌های دیگر خود از ارتکاب موارد زیر خودداری کنند:

 

1. ارتکاب افعالی که به نقض استقلال کشور منجر شود.

 

2.هرنوع اطلاعات، مبادله اطلاعات، تبانی و مواضعه با سفارتخانه‌ها، نمایندگی‌ها، ارگان‌های دولتی و احزاب کشورهای خارجی در هر سطح و به هرصورت که به آزادی استقلال، وحدت ملی و مصالح جمهوری اسلامی ایران مضر باشد.

 

3. دریافت هرگونه کمک مالی و تدارکاتی از بیگانگان.

 

4.نقض آزادی‌های مشروع دیگران.

 

5. ایراد تهمت، افترا و شایعه پراکنی.

 

6. نقض وحدت ملی و ارتکاب اعمالی چون طرح ریزی برای تجزیه کشور.

 

7.تلاش برای ایجاد و تشدید اختلاف میان صفوف ملت با استفاده از زمینه‌های متنوع فرهنگی و مذهبی و نژادی موجود در جامعه ایران.

 

8. نقض موازین اسلامی جمهوری اسلامی.

 

9. تبلیغات ضداسلامی و پخش کتب و نشریات مضله.

 

10. اختفا و نگهداری و حمل اسلحه و مهمات غیرمجاز.

 

و مطابق ماده 17 در صورتی که فعالیت تشکیلاتی یک گروه منشأ تخلفات مذکور در ماده 16 باشد کمیسیون ماده 10 (که نظارت بر فعالیت احزاب و گروه‌های سیاسی را برعهده دارد) می‌تواند بر حسب مورد به تفصیل زیر عمل نماید:

 

1. تذکر کتبی

 

2.اخطار

 

3. توقیف پروانه

 

4. تقاضای انحلال از دادگاه[47]

 

نتیجه اینکه:

همین طور که ملاحظه می‌شود در این قانون نیز بر پایه قانون اساسی، اصل بر آزادی فعالیت احزاب گذاشته شده و مواردی که به عنوان منع فعالیت بیان شده، مواردی است که حزب یا گروه سیاسی را در جهت خلاف منافع مردم و کشور قرار خواهد داد.

 

[46]. قانون اساسی، اصل 26.
[47]. ر.ک: قانون فعالیت احزاب، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، rc. majlis. Ir.

 

منبع: هدانا برگرفته از پرسش ها و پاسخ ها «جریان شناسی سیاسی» .

ویژه نامه سیاست