حکم تنجیم و پیشگویی با ستارگان

تنجیم

 

نجوم (تنجیم) با انگیزه‌های مختلفی انجام می‌گیرد. بعضی قصد شناخت نجوم و مسیرهای آنها را دارند و می‌‌خواهند مطالع و مغاربشان را بشناسند؛ مثلاً مشتری از کجا طلوع و در کجا غروب می‌کند؟ زمان آن کی است؟ یا مقارنة دو کوکب در چه زمانی انجام می‌گیرد؟ ولی با قطع نظر از اینکه در زندگی‌‌شان آثاری دارد یا ندارد! اما گاهی برای این است که آثار آن را بر زندگی بشر کشف کنند.

اقوام و ملل گذشته، مانند ایرانیان، هندیان و عرب‌‌های قدیم، معتقد بودند که حوادث عالم سُفلی، از مرگ و حیات، مرض و سلامت، جنگ و صلح، عزّت و ذلّت و همچنین سود و زیان در تجارت و دیگر حوادثی که در زندگی انسان پیش می‌آید، همة اینها ناشی از تأثیراتی است که این اجرام فلکی بر زندگی انسان می‌گذارد. آنان معتقد بودند که زمین و آنچه در آن است، اسیر دست این اجرام فلکی است؛ مثلاً می‌‌گفتند: اگر مولودی در ساعت طلوع زحل متولّد شود، دارای طالع زحل است و کسی‌‌که طالع زحل دارد، خصوصیّات چنین و چنان دارد. یا سفری که در مقارنة مثلاً زهره و مشتری صورت می‌‌گیرد، فلان حکم را خواهد داشت. به همین دلیل وقتی پادشاهی می‌خواست به تخت قدرت بنشیند، به منجّمان دستور می‌داد که ساعت سعد را بیابند.
آنچه در این‌‌ درس از آن بحث می‌‌شود، علم نجوم با توجه به آثارش در زندگی انسانهاست. (مکاسب محرمه، ج۱۶۱، ص۳)

تعلیم و تعلم و اخبار از طریق تنجیم

حکم بر مبنای اوضاع و احوال فلکی دربارة زندگی انسان‌ها، یا خبر دادن از گذشته و آینده‌شان به دو صورت است:

۱. اِخباری‌‌که بر اساس این تنجیم بیان می‌شود یا قضاوتی که برای خود منجّم بر اثر این تنجیم حاصل می‌شود، قضاوت و اِخبار جازم و قطعی است؛ به این معنا که معتقد می‌شود این حادثه قطعاً اتفاق خواهد افتاد و دعا، استغفار، صدقه و استعانت از خدای متعال، هیچ‌‌کدام در جلوگیری از آن حادثه تأثیری ندارند ← در این صورت تعلیم و تعلم تنجیم و اِخبار به آن حرام است. همچنین قبول و تصدیق منجّم نیز حرام است. (مکاسب محرمه، ج۱۶۷، ص۲)

۲. اِخبار و قضاوت به صورت قطع و یقین نیست، بلکه می‌گوید: «من این را فهمیدم. اگر مشیّت الهی بر محو آن نباشد، محقق می‌‌شود. اما ممکن است خدای متعال همچنان‌‌که فرموده: «یَمْحُو اللَّهُ مَا یَشَاءُ وَ یُثْبِتُ»(۱)، این را محو کند و ممکن است با استعانت از خدای متعال، با صدقه، صله رحم، دعا، تضرّع و استغاثه، این بلا دفع شود ← تعلیم و تعلم و اِخبار بدین نحو حرام نیست. (مکاسب محرمه، ج۱۶۷، ص۲)

مسئله
تعلیم و تعلم رمل و جفر، و اِخبار از این طرق، مانند تنجیم است. (مکاسب محرمه، ج۱۶۷، ص۴)

کسب درآمد از طریق تنجیم و طرق دیگر مثل رمل و جفر چنانچه کسی از طرق مذکور چیزی را کشف کند و آن را وسیله درآمد خود قرار دهد، در صورتی‌‌که با نوع حلالش معامله کند و عنوان إغواگری، دروغ‌‌گویی، اخاذی و دیگر عناوین حرام بر عملش صدق نکند، معامله‌اش اشکال ندارد. امّا نوع تنجیم حرام، هم حرمت تکلیفی دارد و هم حرمت وضعی؛ هم اصل اِخبار حرام است و هم معامله از این طریق، حرام و باطل است.

[۱]. سوره رعد، آیه ۳۹

 

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

کهانت
 

تعریف: کهانت یعنی خبر دادن از آینده، گذشته یا چیزهایی‌‌که از چشم افراد پوشیده است؛ مانند اِخبار از شیء دزدیده شده یا گمشده. منبع خبر کاهن، شیطان است؛ یعنی اَخبار را از شیطان می‌‌گیرد و به مردم خبر می‌‌دهد. (مکاسب محرمه، ج۴۳۳، ص۶)

توضیح: گاهی اِخبار به وسیله محاسبه است؛ مثلاً به کمک علم رَمل، جَفر یا تنجیم، خبر از غیب می‌‌دهد. این نوع إخبار کهانت نیست. یک نوع دیگر اِخبار، مبنی بر محاسبه نیست. مثل معبِّر خواب که از آینده، گذشته یا حال افراد، خبر می‌‌دهد و گاهی هم درست می‌گوید، اما این‌‌ نوع اِخبار، کهانت نیست. (مکاسب محرمه، ج۴۳۰، ص۵)

منشأ اِخبارِ کاهن محاسبات نیست. بلکه چیزی است که از طرف شیطان به قلب او الهام می‌شود؛ چراکه شیطان جنّ است و می‌‌تواند به آسانی در هر جا حاضر شود، حوادث را از نزدیک ببیند و به کاهن خبر ‌دهد. گاهی هم خصوصیات نفسانی کاهن، مثل هوش و زیرکی او تأثیرگذار است. (مکاسب محرمه، ج۴۳۱، ص۷و۸)

گفتنی است، شیطان ضمایر و چیزهای پنهان را نمی‌داند. امّا آنچه را از عمل انسان ظاهر می‌‌شود، می‌بیند؛ به همین دلیل وقتی از کاهن درباره شی‌‌ء مسروقه می‌‌پرسند، مکان اختفای مال را خبر می‌‌دهد. پس مُخبِر به کاهن، شیطان است و کاهن کسی است که شیطان با او مرتبط است.
(مکاسب محرمه، ج۴۳۲، ص۵)

حرمت کهانت و تعلیم و تعلم آن

کهانت مطلقاً حرام است؛ خواه از گذشته، حال و آینده خبر دهد یا هر امر غیبی دیگر؛ خواه به طور احتمالی خبر دهد یا قطع و یقین؛ خواه‌ اِخبار او همراه با ادعا باشد یا بدون ادعا. همچنین تعلیم و تعلم آن نیز حرام است. (مکاسب محرمه، ج۴۳۷، ص۶)

مراجعه به کاهن

مراجعه‌‌ به کاهن برای فهمیدن مطلبی، حرام است؛ اگرچه در دلش تصدیق هم نکند و معتقد باشد به اینکه محو و اثبات در دست خداست(۱). اما اگر فقط برای تماشا رفته باشد، اشکال ندارد. (مکاسب محرمه، ج۴۳۸، ص۱۱)

نکته

۱. همان‌‌طور که بیان شد، مراد از کاهن آن‌‌ نیست که مطلق جن به او خبر ‌دهد. بلکه کسی است که با شیطان سر و کار دارد. پس کسی که با جن غیر شیطان سر و کار دارد، داخل در عنوان کاهن نیست. همچنین کسی که از طرق علمی خبری به‌‌دست می‌آورد، کاهن محسوب نمی‌‌شود؛ مثل اِخبار از طریق علوم جفر، رمل و تنجیم.(۲) (مکاسب محرمه، ج۴۳۲، ص۶)
۲. خبردادن غیبی از غیر طریق کهانت، در صورتی‌‌که موجب حرامی مثل اغراء به جهل یا کذب شود، حرام است. (مکاسب محرمه، ج۴۳۵، ص۶)
۳. صرف تلقی اَخبار از شیطان، بدون اِخبار به دیگران حرام نیست. (مکاسب محرمه، ج۴۳۷، ص۷)

[۱]. اشاره به آیه شریفه ۳۹ از سوره رعد.
[۲]. جفر علم ائمّه(ع) و رمل نیز از علوم انبیاء و منسوب به حضرت دانیال نبی(ع) است. اما برخی بزرگان و مؤمنان نیز دارای این علم بودند. اگرچه ممکن است برخی افراد شیاد مدّعی این علوم باشند. ولی اصلِ علم، علم شریفی است. (مکاسب محرمه، ج۴۳۲، ص۶)

منبع: سایت هدانا برگرفته از استفتائات حضرت آیت الله العظمی خامنه ای